17
Organizmda askorbat kislota hosil bo‘lmaydi va to‘planmaydi. Organizm o‘ziga zarur bo‘lgan
C vitaminni (kattalarning bir kunlik ehtiyoji 60-108 mg, bolalarniki 30-70 mg) oziq-ovqatlar
bilan olib turadi. Organizmning unga bo‘lgan kundalik ehtiyoji karam, kartoshka, ko‘k piyoz,
pomidor va boshqalar hisobiga qondiriladi.
Askorbat kislota ko‘k chuchuk qalampir, qizil qalampir, qora smorodina, xren,
qulupnay, shovul, limon, apelsin va boshqa ko‘pgina o‘simlik mahsulotlarida anchagina
miqdorda bo‘ladi.Askorbat kislotaning tabiiy konsentrat na'matakdir (100 g quritilgan
na'matak mevasida 1500 mg gacha C vitamin bor .)
C vitamin gipovitaminozida qon tomirlari, ayniqsa kapillyarlar o‘tkazuvchanligi
buzilib, teri ostiga qon quyilishi, milkdan qon ketishi kuzatiladi, bu kasallik singa yoki
skorbut kasalligi deb ataladi. Odam singa bilan kasallanganda gialuronat kislota va maxsus
oqsil-kollagen biosintezi ham buziladi. Bu, o‘z navbatida, suyak to‘qimasining
shikastlanishiga, tishlar mo‘rt bo‘lib, tezdan tushib ketishiga sabab bo‘ladi.
H vitamin (biotin) achitqilarning o‘sishi uchun zarur bo‘lgan ”bios” (hayot) deb
ataluvchi omilning komponentlarini o‘rganish jarayonida Kyogl (1935 yili) tuxum sarig‘idan
toza holda ajratib oldi. U 250 kg quritilgan tuxum sarig‘idan 1,1 mg biotinni ajratgan. Bir
necha yil o‘tgach, bu modda kalamushlarni ham tuxum oqining zaharli ta'siridan saqlaydigan
noma'lum faktor H vitamin bilan bir xil ekanligi aniqlandi. Hayvonlarda xom tuxum
oqsilining zaharli ta'siri shundan iboratki, ular boshqa tomondan mukammal dietada boqilgan
taqdirda ham ortiqcha tuxum oqi og‘iz orqali berilsa, yallig‘lanuvchi qizarish, butun tananing
qipiqlanishi, sochning to‘kilishi va tirnoqlarning shikastlanishi bilan xarakterlanuvchi maxsus
dermatit paydo bo‘ladi. Biotin odam va hayvonlar ovqatining doimiy tarkibiy qismidir, ammo
tuxum oqidagi avidin nomli glikoproteid biotin bilan vitamin faoliyatiga ega bo‘lmagan
mustahkam biotin-avidin kompleksini hosil qiladi. Natijada biotin oshqozon-ichak yo‘lida
so‘rilmay avitaminoz paydo bo‘ladi. Biotinning kimyoviy tuzilishi asosida tiofen halqasi
bo‘lib, unga siydikchil va yonshoxcha sifatida valerianat kislota qo‘shilgan.
Tabiatda biotin hayvon va o‘simlik to‘qimalarida, asosan, bog‘langan shaklda
topilgan. Achitqilarda u lizin bilan birikib, biotsitin hosil qilgan. Bakteriyalarda uchraydigan
destibiotin ham biotin kabi biologik samaraga ega, chunki mikroorganizmlar bu moddadan
biotinni sintez qila oladi. Biotin yog‘lar metabolizmida faol ishtirok etadi. Biotin hayvon
mahsulotlaridan jigar va tuxum sarig‘ida anchagina bo‘ladi. Odamlarning biotinga bo‘lgan
kundalik ehtiyoji 0,025 mg hisoblanadi, ammo u ovqat bilan maxsus kiritilishi shart emas,
chunki ichakdagi mikroorganizmlar faoliyati natijasida hosil bo‘ladigan vitamin organizm
talabini to‘la ta'min etib turadi (6, 10,12, 13, 15, 26, 32, 35, 38, 39, 48)