Qarshi davlat universiteti qo’lyozma huquqida
Yüklə 307,58 Kb.
|
|
12
vitamin (kobalamin yoki antianemik vitamin) tarkibi va tuzilishi jihatidan qisman farq qiladigan, lekin biologik faolligi o‘xshash bo‘lgan bir necha xil moddalar kiradi. Ularning molekulasi asosini 4 ta pirrol halqa va 5,6-dimetilbenzimidazol tashkil etadi. Molekulasi markazida Co 3+ joylashgan. Bu vitamin tarkibida sianid ioni bo‘lganligi uchun siankobalamin deb ham ataladi. U qizil rangli kristall modda, hidsiz, mazasiz, suvda va spirda yaxshi eriydi. B 12 vitamin faqat mikroorganizmlar (jumladan, ichak mikroflorasi) tomonidan sintezlanadi. Bu vitamin kam qonlilikni davolovchi, ya'ni antianemik xususiyatga ega bo‘lib, 16
aksariyat holda hayvon mahsulotlarida, ayniqsa, qora mollar va jo‘jalarning jigarida ko‘p bo‘ladi. Shuning uchun ayrim xalqlar qadim zamonlardan beri kamqonlilikni davolashda jigardan muvaffaqiyatli ravishda foydalanib kelishgan. U yana tuxum sarig‘ida, buyraklarda ko‘p uchrab, qatiq, suzmada maxsus mikroflora faoliyatidan hosil bo‘lib turadi. Amerikalik olim V.B.Kastl odamlarda kam qonlilikni davolab ushbu kasallikning kelib chiqishi ikkita omilga, ya'ni «ichki» va «tashqi» omillarga bog‘liq degan muhim xulosaga keldi. Ichki omil shundayki, agar odam oshqozon shirasida xlorid kislota miqdori kamayib ketsa, B 12 vitaminning ichak devorlaridan qonga o‘tishini ta'minlaydigan maxsus tashuvchi oqsil modda hosil bo‘lmas ekan. Tashqi omil esa iste'mol taomlarida vitamin B 12 mavjud oziqlarning bo‘lmasligi yoki juda kamligi bilan xarakterlanadi. Bunday holat ko‘pincha faqat o‘simlik mahsulotlari bilan taomlanadigan odamlarda (vegetarianetslarda) uchraydi. Kobalaminning taqchilligi, birinchi navbatda, iliklarning qon ishlab chiqarishiga salbiy ta'sir qiladi. Mana shu har ikkala omil tufayli yuzaga keladigan kamqonlilik ancha xavfli. Bunday odamlarda asab tizimi faoliyati buzilib, u tez achchiqlanadigan, jahldor, tez charchaydigan bo‘lib qoladi. Bu vitaminga bo‘lgan sutkalik ehtiyoj 3-4 mkg bo‘lib, oqilona ovqatlanish qoidalariga rioya qilib yurilsa, uning avitaminozi juda kam hollardagina sodir bo‘lishi mumkin. Aytib o‘tish joizki, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida xotin-qizlar, ayniqsa homilador va sut emizuvchi onalar orasida bu kasallikka chalinganlar ko‘p bo‘ladi. Aynan shu guruhga kiruvchilarda oqilona ovqatlanish turli sabablarga ko‘ra buziladi. Ko‘pincha qishloq sharoitida ma'lum iqtisodiy qiyinchiliklar tufayli kamqonlilikning yuzaga kelishida ham ichki va tashqi omillar o‘rin egallagan bo‘ladi. Ikkinchi tomondan B 12 vitaminning nimada ko‘pligini va bu mahsulotlar qanday iste'mol qilishda tarkibidagi foydali moddalar to‘liq saqlanib qolishini tasavvur qilaolmaydiganlar ham oramizda ko‘p. Haftasida bir yoki imkon borida ikki marta mol va tovuq jigarini turli xil ko‘katlar bilan iste'mol qilish bu vitamin yetishmasligini oldini olishda, kamqonlilik xavfidan qutilishda muhim ahamiyat kasb etaldi. Yüklə 307,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|