Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

ISHDAN KO’ZDA TUTILGAN MAQSAD
Ekvivalent to’g’risida aniq tushuncha olish metallning ekvivalent massasini tajriba yo’li bilan aniqlash va kislota asos hamda tuzlarning ekvivalentlarini hisoblash yo’llari bilan tanishish.

Ishni bajarish tartibi:
ALYUMINIYNING EKVIVALENTINI SIQIB CHIQARISH.
Agar biror element vodorodni uning birikmalaridan siqib chiqara olsa u holda bu elementning siqib chiqarish usuli bilan aniqlash mumkin. Tajriba uchun ishlatiladigan asbob rezina naylar orqali voronka (2) va probka (3) bilan ulangan byuretka (1) dan iborat (byuretkalar bilan yaxshilab bekitiladi (6 – rasm)). Tajribani boshlash oldidan asbobning germetikligini tekshirib ko’rish kerak. Buning uchun byuretkaga suv solinadi suv byuretkani voronka bilan birlashtiruvchi rezina nayni ham to’ldirish kerak. So’ngra byuretka probka bilan yaxshilab bekitiladi probirka bilan birlashtiriladi va byuretkadagi suvnig sathi belgilab quyiladi. Shtativ halqasi surilib voronka pastga tushiriladi. Agar asbob germetik bo’lsa voronka tushirilganda byuretkadan suv sathi oldin bir oz pasayadi so’ngra o’zgarmas bo’lib qoladi. Suv satxi to’xtamay pasayib boraversa asbobning biror joyidan havo kirayotgan bo’ladi. bu nuqsonning sababini aniqlash va uni yo’qotishdan oldin o’qituvchidan konsultattsiya olish kerak.
Ishning bajarilishi: Alyuminiy bo’lagidan 0,03 gr ga yaqin tortib olamiz. Probirkadan probkani chiqaring voronkani yuqoriga yoki pastga surib byuretkadagi suv sathini nolda yoki undan pastroqqa to’xtating. Suyultirilgan sulfat kislotadan 5 ml o’lchab oling va uni kichkina voronka orqali probirkaga quying (probirkaning yuqori devoriga kislota tegmasin). Probirkani yotiqroq ushlab turib uning quruq devoriga kislotaga tegmaydigan qilib alyuminiy bo’lakchasini joylashtiring. Probirkani probka bilan maxkam bekiting bunda alyuminiy bo’lakchasi tegmasin. So’ngra voronkani yuqoriga yoki pastga surib byuretkadagi va voronkadagi suv sathini tenglashtiring (byuretkadagi suv no’l shkalasi atrofida bo’lishi kerak). Shunda asbob ichidagi bosim atmosfera bosimiga teng bo’ladi. byuretkadagi suv sathini belgilang va yozib qo’ying. Suv sathini pastki menisk bo’yicha 005 ml aniqlik bilan hisoblang (5 – rasm.)


2 – rasm. Ekvivalentni aniqlash asbobi.
Alyuminiy bo’lakchasini kislotaga tushirib yuboring va vodorod ajralib chiqib byuretkadagi suvni siqib chiqirishini kuzating. Reaksiya tamom bo’lgach, probirkani uy temperaturasiga soviting, so’ngra voronka va byuretkadagi suv sathini yana tenglashtirib, byuretkadagi suv sathini yozib qo’ying. Tajriba vaqtidagi uy temperaturasini va barometr bosimini yozib qo’ying.