Ishning bajarilishi tartibi: 1 – tajriba. Erish issiqligi. Ishning bajarilishi: Ikkita probirkadan har birining 1/3 qismiga suv quying va temperaturasini o’lchang. Birinchi probirkaga 2 – 3 g ammoniy nitrat soling, termometr bilan ehtiyot bo’lib, aralashtiring. Va eng past temperaturasini belgilab oling. Ikknchi probirkaga o’yuvchi natriyning bir necha bo’lagini tashlang va chayqatishdan keyin eng yuqori temperaturasini belgilab oling. Bu moddalarning erishida qanday issiqlik effekti kuzatiladi?
2 – tajriba. Erish vaqtida hajmning o’zgarishi. Ishning bajarilishi: Probirkaning 1/3 qismigacha suv quying va shuncha hajmda spirt qo’shing (ehtiyot bo’ling!). Suyuqlikning probirkadagi sathini rezina halqa bilan belgilab quying. Probirkani probka bilan berkiting va ichidagilarni yaxshilab aralashtiring. Eritma sovigandan keyin sathining pasayishini ko’zating. Kuzatilgani hodisaning sababini izohlab bering.
3 – tajriba. Tuzlari eruvchanliginig temperaturaga bog’liqligi. Ishning bajarilishi: Probirkaga suv quying, unig ustiga natriy nitrat kukunidan ozgina soling va tuz batamom erib ketguncha chayqating, probirkaning tagida ozgina tuz erimay qolguncha tuz qushishni va chayqatishni davom ettiring. Probirkani tuz erib ketguncha qizdiring va to’yingan eritma hosil bo’lguncha (probirka tubida erimay qolgan kristallar bo’lishi kerak) issiq eritmaga tuz qo’shishni davom ettiring. Eritmani qaynaguncha qizdiring, so’ngra uy temperaturasiga kelguncha soviting. Natriy nitratning issiq va sovuq suvda eruvchanligi to’g’risida xulosa chiqaring.
Ish bо‘yicha hisobot va uni topshirish tartibi 1. Ishning bajarilgan kuni _______________
2. Ishning nomi ______________
3. ammaoniy nitatning erish issiqligi _______
4. oyuvchi natriyning erish issiqligi _______
5. natriy nitratning erish issiqligi __________
6. spirt suvda erish issiqligi ___________
NAZORAT SAVOLLARI 1. О‘rta (normal) tuzlar qanday ionlarga ajraladi?
2. Nordon tuzlar eritmada qanday ionlarga ajraladi?
3. Tuzlarning eruvchanlik kо‘paytmasi deganda nimani tushunasiz?
4. Elektrolitik dissotsilanish deganda nimani tushunasiz?
5. Gidrokso-tuzlar qanday ionlarga ajraladi?
6. Erishda qanday jarayon sodir bо‘ladi?
7. Natriy nitratning 1520 g to'yingan (70°C dagi) eritmasi 15°C gacha sovutilganda cho'kmaga tushgan tuzning massasini (g) va eritmada qolgan tuzning massa ulushini (%) hisoblang. S(15°C) = 80; S(70°C)=140
8. 60°C da 540 g to`yingan litiy sulfat eritmasi bug`latilishi natijasida 96 g litiy sulfat tuzi olindi. Litiy sulfatning shu temperaturadagi eruvchanlik koeffitsentini toping.
