Qədim Yunanıstan tarixi üzrə mənbələr Qədim Yunanistan tarixi üzrə tarixşünaslıq 3 Qədim Yunanıstan təbii şəraiti

26) Yunanıstan e.ə 4 cü əsrin 1 ci yarısında
27) Makedoniyanın yüksəlməsi
Makedoniyanın yüksəlişi və Yunanıstanda ağalığı

Balkan yarımadasının Frakiya və Makedoniya kimi iki geniş vilayətində eyni adlı tayfalar yaşayırdı. Makedoniya Egey hövzəsinin şimali-qərbində, Fessaliyadan şimalda və Frakiyadan cənubi-qərbdə yerləşən geniş ərazini tuturdu. Mardoni və Kserks Balkana hücum edəndə Makedoniya çarı I Alek- sandr (m.ǝ. 498-454-cü illər) Persiya çarının hakimiyyətini tanımağa məcbur oldu, ona qoşun və ərzaq verdi, m.ə. 5-ci əsrin sonunda çarlıq edən Arxelay hərbi işi xeyli qaydaya saldı və Fukididin dediyi kimi, “o, ondan Əvvəlki səkkiz çardan daha çox iş gördü”. O, yeni paytaxt Pellani saldı. Makedoniyanın güclənməsində, onun yunan dünyasında ən qüvvətli dövlətə çevrilməsində görkəmli siyasətçi, diplomat və sərkərdə olan çar II Filipp xüsusi rol oynadı. O, öz sələflərinin Makedoniyanın möhkəmləndirilməsi və dövlət idarəçili- yinin mərkəzləşdirilməsi sahəsindəki işini başa çatdırdı.

Çar II Filipp Makedoniyada hərbi işi yeni səviyyǝyǝ qaldırdı. O, bir neçə il Yunanıstanda, Fivada yaşamışdı və yunan hərbi təşkilatının üstünlüklərinə və nöqsanlarına yaxşı bələd idi. O, öz ordusunu azad Makedoniya əkinçilərindən komplektləşdirirdi, onlar bir neçə illiyə ərazi dairələrindən yığılır vǝyaxşı xüsusi təlim və hazırlıq keçirdilər. O, süvari dəstələrinin əhəmiyyətini gücləndirdi. O, öz ordusunda daimi məşqlər sistemini tətbiq etdi. Filipp Orta Yunanıstanın Çar II Filipp Makedoniyada hərbi işi yeni səviyyǝyǝ qaldırdı. O, bir neçə il Yunanıstanda, Fivada yaşamışdı və yunan hərbi təşkilatının üstünlüklərinə və nöqsanlarına yaxşı bələd idi. O, öz ordusunu azad Makedoniya əkinçilərindən komplektləşdirirdi, onlar bir neçə illiyə ərazi dairələrindən yığılır vǝyaxşı xüsusi təlim və hazırlıq keçirdilər. O, süvari dəstələrinin əhəmiyyətini gücləndirdi. O, öz ordusunda daimi məşqlər sistemini tətbiq etdi. Filipp Orta Yunanıstanın işlərinə qarışmaqla işğal siyasətinə keçir. O, qəddarlıqdan da çəkinmirdi, əsir götürülmüş 3 min fokidiyalının dənizdə batırılmasına, onla- rin komandirlərinin cəsədlərini isə çarmıxa çəkdirməyə əmr vermişdi. Böyük yunan şəhərlərindən biri olan Olinf bütünlüklə dağıdıldı. Filipp yaltaqlı- ğı, rüşvəti, vəd verməyi üstün tuturdu. O, siyasətçi kimi həqiqi makiavellist idi, şərait tələb edəndə sərt olurdu.

O, yunan şəhərlərində öz tərəfdarlarına hər cür köməklik göstərirdi. On-lardan çoxuna Makedoniya ağalığının qurulması faydalı idi. Belə əhval-ru- hiyyənin bütün Yunanıstandakı və xüsusən Afinadakı ifadəçisi nüfuzlu Afi- na natiqi İsokrat idi. İsokrat parçalanmış Yunanıstanın birləşdirilməsi nami- na Makedoniyanın hegemonluğunu səmimi qaydada qəbul edirdi. Bu Persi-ya dövlətinə qarşı birgə müharibə üçün vacib idi. İsokrat yunan dünyasında Makedoniyanın hegemonluğu tərəfdarlarının ideya ilhamçısı idi. Bu mövqe- yin tərəfdarları Filippin hücum etdiyi Afinaya hərbi kömək göndərilməsini dayandırdılar. Filipp isə yaxşı hədiyyələr verərək onları satın alırdı. Gör- kəmli İsokrat yunan dünyasında Makedoniyanın hegemonluğu tərəfdarlarının ideya ilhamçısı idi. Bu mövqe- yin tərəfdarları Filippin hücum etdiyi Afinaya hərbi kömək göndərilməsini dayandırdılar. Filipp isə yaxşı hədiyyələr verərək onları satın alırdı. Gör- kəmli natiq Demosfen bu qrupların rəhbərlərindən biri olan Esxinə müraciət edərək, demişdi: “Siz qızıl alıb, vətəni satdınız... Bir satqın kimi o, bir neçə dəfə ölümə layiqdir”. Demosfen böyük natiq olmaqla yanaşı, antimakedoni-ya siyasi qrupuna rəhbərlik edirdi. Onun Filippə qarşı siyasi çıxışları, sonra-lar “Filippika” adlanmışdı və həmin çıxışlarda Demosfen Makedoniya çarı-nın təcavüzkar niyyətlərini ifşa edirdi, yunan polislərinin bir-birindən ayrıl- masına yönəlmiş fitnələrini və intriqalarını açıb göstərirdi. Onun fərasǝtli hərəkətləri öz bəhrələrini verdi. Bir çox vilayətlər fikir ayrılığına son qoya-raq, Afinanın tərəfinə keçdi. Adamları satın almaqda ittiham edilərək Esxin həbs edildi, lakin o, bəraət ala bildi.

Filippin iki şəhəri mühasirəyə alması uğursuzluqla başa çatdıqdan son- ra, m.ə. 338-ci ildə Xeroney döyüşündə qələbə çaldı. Bu vuruşda onun oğ- lu gənc Aleksandr da fərqlənmişdi. Bir il sonra Korinfdə keçirilən konq-ressdə yunan şəhərlərinin Ellin ittifaqı təşkil edildi, Filipp isə onun hege- monu elan edildi.

M.Ə. 336-cı ildə II Filipp Korinf konqressinin qərarlarını icra etmək məqsədilə Kiçik Asiyaya 10 min nəfərlik ordu göndərdi. Çar özü başqa arvad al- mışdı və qızını Epir çarına ərə vermək üçün hazırlıq görürdü. Arvadı fitnələrini və intriqalarını açıb göstərirdi. Onun fərasətli hərəkətləri öz bəhrələrini verdi. Bir çox vilayətlər fikir ayrılığına son qoya- raq, Afinanın tərəfinə keçdi. Adamları satın almaqda ittiham edilərək Esxin həbs edildi, lakin o, bəraət ala bildi.

Filippin iki şəhəri mühasirəyə alması uğursuzluqla başa çatdıqdan son- ra, m.ǝ. 338-ci ildə Xeroney döyüşündə qələbə çaldı. Bu vuruşda onun oğlu gənc Aleksandr da fərqlənmişdi. Bir il sonra Korinfdə keçirilən konq-ressdə yunan şəhərlərinin Ellin ittifaqı təşkil edildi, Filipp isə onun hege- monu elan edildi.

M.Ə. 336-cı ildə II Filipp Korinf konqressinin qərarlarını icra etmək məqsədilə kiçik Asiyaya 10 min nəfərlik ordu göndərdi. Çar özü başqa arvad al- mışdı və qızını Epir çarına ərə vermək üçün hazırlıq görürdü. Arvadı Olim- piada və oğlu Aleksandr acıq edib sarayı tərk etmişdilər. Bayram vaxtı Filip-pi Makedoniya kübari öldürdü. Bu ölümdə çarın arvadı və Aleksandrın anası Olimpiadanın əli olduğu güman edilirdi. Atasının ölümündən sonra Aleksandr geri qayıtdı. Filippin oğlu və varisi 20 yaşlı Aleksandr çar elan edildi və o, eyni zamanda Ellin ittifaqının hegemonu oldu. Aleksandrin fəaliyyəti və yürüşləri ilə yunan tarixinin yeni mərhələsi -ellinizm epoxası başlandı.