QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov
Yüklə 4,26 Mb.
|
|
Cədvəl 15.4
Su anbarının adı İstif adə- yə veril diyi il Qidalanma mənbəyi Dəniz səviy yə- sində n hünd ür- lük Sahəs i, km 2 Həcmi, mln. m 3 -la tam faydalı 1 2 3 4 5 6 7 Mingəçevir 1953 Kür 83
625 16070
7410 Şəmkir
1980 Kür 158
116 2677
1425 Varvara 1956 Kür 18,5
22,5 60
10 Ağstafa 1969 Ağstafa 479,5 6,3 120 109
Yenikənd 2000 Kür
78,0
158,1 136,3
«Araz» su 1971 Araz 777,7 145,0 1350
1150 Mil-Muğan 1971 Araz
4,5 12
Xaçınçay 1964 Xaçın 509,5 1,76 23 20
Nohurqışlaq 1951 Dəmir-aparan, Vəndam 700 1,96 16 10 Bolqarçay 1965 Bolqarçay 65
2,0 12
11 Pirsaatçay 1964 Pirsaat 80
2,34 16,9
11,9 Axınçaçay 1965 Axınçaçay 585 0,92
14 12 Ceyranbatan 1958 Samurçay
28 13,9 180 150 Aşağı Könd. 1980 Köndələn-çay
0,12 2,1 1,7
Sərsəng 1976 Tərtər 726 13,85
560 500
208
Madagiz 1975 Tərtər
0,80
5,5 3 Xanbulançay 1976 Bəşəru 74 2,74
52 45
Lovain 1970 Lovayşar
1,27
6,3 6,2
Uzunoba 1961 Naxçıvan
1,20
9,0 8,3
Nəhrəm 1965 Əlincəçay
0,85
6 6 Sirab 1979 Naxçıvan
1,54 12,7 11,6
Arpaçay 1977 Arpaçay 955 6,3
150 140
Qalacux 1986 Qaraçay
1,20
7 6 Viləşçay 1989 Viləşçay
2,50 46 38
Candargöl
Göl su anbarı 288 12,5
52
Yekəxana 1962 Dəvəbatançayda n 3,70
1,9 1,8
Sovet dövründə bu su anbarı yenidən tikilərək həcmi 3 dəfə böyüdülmüşdür. Qanlı-Göl XIX əsrdən 158 su anbarından qalan yeganə su anbarı olub indi də fəaliyyət göstərir (Ş.Xəlilov, 2003). Respublikamızda 1950-ci ildən sonrakı dövrlərdə il ərzində və ərazi üzrə qeyri-bərabər paylanan çay su ehtiyatından səmərəli istifadə etmək məqsədilə su anbarları yaradıldı. Bu su anbarlarından suvarma kanalları vasitəsilə şoran torpaqların meliorasiyası və suvarılması yerinə yetirilmişdir. Bu məqsədlə respublikamızda 50- yə qədər su anbarı tikilmiş, bir çox suvarma kanalları və kollektorları istifadəyə verilmişdir. 1953-cü ildə Kür çayı üzərində həcmi 16 km 3 olan Mingəçevir su anbarının tikilməsi respublikada suvarma və energetika problemlərinin həllində mühüm rol oynayır. Bu su anbarından suvarma məqsədilə ayrılan iki iri kanal (yuxarı Qarabağ – su buraxma həcmi – 130 m 3 /s və Yuxarı Şirvan – 78m 3 /s) hazırda 550 mln. hektar əkin sahəsinin suvarılmasına imkan verir. 1982-ci ildən Şəmkir su anbarı, 2000-ci ildə isə Yenikənd su anbarı istifadəyə verildi. Bu iki iri su anbarı Kür çayının çoxillik axımını tənzimləməyə şərait yaratdı. Kür çayının axım rejimini tənzimləməklə onun qolları üzərində tikilən su anbarları da az rol oynamır. Onlardan ən böyükləri Sərsəng, Ağstafa, Xaçınçay, Axıncaçay su anbarlarını göstərmək olar. Bir sıra su anbarları bilavasitə Xəzərə tökülən çaylar üzərində olub 1958-ci ildə Abşeron yarımadası ərazilərindədir. Samur-Abşeron kanalı ilə qidalanan Ceyranbatan su anbarı Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin su təchizatında istifadə olunur. Onun suyundan 16 min ha torpaq sahəsi suvarılır. 1964-cü ildə Pirsaatçay üzərində sahəsi 2,34 km 2 olan su anbarı istismara verildi, hazırda o, tam lillənmə mərhələsindədir. 1965-ci ildə tikilən Bolqarçay su anbarı da eyni vəziyyətdədir. 1976-cı ildə Başaryuçay hövzəsində (Lənkəran təbii vəliayətində) sahəsi 2,46 km 2 , həcmi 45 mln m 3 olan Xanbulançay su anbarı yaradıldı. 1971-ci ildə Araz çayı üzərində «Araz» su qovşağı yaradıldı. Su qovşağından aşağı Araz çayının axınının həcmi sol qolları – Əlincəçay, Qaradərə, Gilgilçay, Meğriçay, Oxçuçay, Həkəri, Bazarçay, Quruçay, Köndələnçay və İran tərəfdən axan sağ qolların hesabına artır. Əgər su qovşağına qədər illik axımın həcmi 6007 mln m 3
3 -a, mənsəbində isə 8990 mln m 3 -a çatır. «Araz» su qovşağından Xudafərin su qovşağına qədər axımın artımı 2299 mln m 3 təşkil
edir (Ş.Xəlilov, 2003). Araz çayının sol qollarının sularından Naxçıvan MR-in ərazisində suvarmada istifadə olunur. Arpaçay üzərində 2 su anbarı tikilmişdir. Arpaçay su anbarı (1980) və Reçut su anbarı (Ermənistanda). Arpaçay su anbarı (150 mln m 3 ) Şərur rayonunda 30 min ha torpaq sahəsini suvara bilərdi. Lakin Keçumçay su anbarından xüsusi kanala Arpaçayın suyunun 40%-nin Göyçə gölünə axıdılması ilə əlaqədar MR-i nəzərdə tutulan qədər suvarma suyu ilə təmin etmək mümkün olmadı (Ş.Xəlilov, 2003). Naxçıvançay üzərində 8 su anbarı tikilmişdir. Onlardan 4-ü çayın yuxarı axınında yaradılmışdır: 3 Batabat su anbarları (ümumi həcmi 3,6 mln. m 3 ) və su anbarına çevrilən Qanlı-Göl gölü (1,6 mln m 3 ), 4 su anbarı da subasardan kənarda (doldurulan) hövzənin aşağı hissəsində tikilmişdir: Uzunoba (9 mln m 3 ), Nehrəm – yeni (6 mln. m 3 ), köhnə Nehrəm (2,4 mln. m 3 ) və Qahab su anbarı (1,1 mln. m 3 ).
Yüklə 4,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|