QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Cədvəl 15.8 

 

1999-2010-cu illərdə yeni elektrik güclərinin işə salınması 

 

İllər Elektrik 

stansiyasının adı 

Əlavə edilən Tələb olunan 

---

 

220

güc xərc, mln. ABŞ 

dolları 

 

1 2  3 

4 

1999-2002 

Naxçıvan MR üzrə, kiçik 

SES-lər 

+32,5 MVt 

66,0 

2000 Azərbaycan İES (9-cu blok)  +270 MVt 

20 

2002 Bakı İEM-1, 2-ci aqreqat 

+56 MVt 

50 

2003 

Sumqayıt 

İEM-1 (qaz 

turbinləri) 

+170 MVt 

120 

2004 

Sumqayıt İEM-1 (buxar-qaz 

komp) 

+250 MVt 

175 

2005 

Əli Bayramlı  İES (buxar-

qaz qurğusu) 

+400 MVt 

300 

2007 

Tovuz SES  

+380 MVt 

450 

2007 

Əli Bayramlı  İES (buxar-

qaz qurğusuna qaz turbini) 

+170 MVt 

120 

2008 

Əli Bayramlı  İES (buxar-

qaz qurğusu) 

+250 MVt 

175 

 

 

Cədvəl 15.9 

 

Naxçıvan MR-da su elektrik stansiyalarının tikilməsi proqramı 

 

№-si Çayın adı 

SES-in gücü, 

MVt 

Layihənin 

təxmini qiyməti 

1 Naxçıvan çayı  

4,9 

11,00 

2 

Gilan çayında I – SES 

5,5 

 

II – SES 

4,8 

10,75 

III – SES 

6,3 

9,80 

IV – SES 

6,5 

10,75 

3 

Əlincə çayında  

1,4 

11,20 

4 

Nəsirvaz  

 

6,10 

I – SES 

1,2 

3,10 

II – SES 

1,5 

3,30 

 

---

 

221

XVI FƏSİL 

 

İQLİMİN QLOBAL DƏYİŞMƏSİ VƏ ONUNLA  

ƏLAQƏDAR YARANAN PROBLEMLƏR 

 

16.1.İqlim və iqlim əmələ gətirən faktorlar  

Günəşdən Yerə düşən (daxil olan) şüa enerjisi planetimizin istilik balansını  və temperatur rejimini təyin 

edir. Bütün digər səma cinslərindən Yerə daxil olan radiasiya enerjisii olduqca az olduğundan Yerdə gedən 

istilik mübadiləsi proseslərinə  nəzərə çarpacaq dərəcədə  təsir göstərmir. Yer kürəsi oxunun (şimal və  cənub 

qütblərini birləşdirən şərti xətt) göy ekvatoru müstəvisinə doğru 23

0

27

′ meyilliyi (əyilməsi) nəticəsində günəş 

şüaları yer səthinə müxtəlif bucaqlar altında düşür. Yerin kürəşəkilli olması, onun Günəş ətrafında fırlanması və 

yer oxunun maili olması Yer səthinin qeyri bərabər qızmasını  və yağıntıların qeyri-bərabər paylanmasını 

müəyyən edir. Atmosferin aşağı qatlarında (30 …. 40 km) və Yer səthi yaxınlığında müxtəlif cür, fasiləsiz 

olaraq dəyişən fiziki proseslər gedərək hər bir konkret yerdə  (ərazidə) hava şəraitini təyin edir. Lakin bütün 

müxtəlif sutka, ay və illik hava şəraitində hər bir yerin hava şəraitinin və havanın orta çoxillik rejiminin ardıcıl 

dəyişməsinin ümumi qanunauyğunluqlarını səciyyələndirmək olar-buna iqlim (klimat) deyilir. İqlim ərəb sözü 

olub qurşaq, vilayət, ölkə deməkdir, klimat isə «klimatos» yunan sözündən götürülüb maillik (səthin günəş 

şüalarına meyilliyi mənasında) deməkdir. Yer səthində konkret ərazidə günəş radiasiyası, atmosfer 

sirkulyasiyası  və fiziki hadisələrin qarşılıqlı təsiri nəticəsində formalaşan atmosfer proseslərinin qanunauyğun 

ardıcıllığı  iqlim  adlanır. Sadə dillə iqlim havanın çoxillik rejimi, hava şəraitinin bir-birilə  əvəz edən bütün 

müxtəlifliklərinin məcmusudur. Hər bir ərazidə iqlim, iqliməmələgətirən proseslərin – atmosferin 

sirkulyasiyasının, istilik və rütubət dövranının təsiri altında tarixən formalaşır. Bu proseslər yerin enlik və 

uzunluq dairələri, dəniz səviyyəsindən yüksəklik, quru və su səthlərinin paylanması, isti (və ya soyuq) okean 

axınlarının təsiri, dağ yamaclarında əsas sudaşıyan atmosfer axınlarının istiqaməti (səmti), bitki və qar örtüyü və 

s. kimi konkret coğrafi  şəraitlərlə birlikdə  (əlaqədə) iqlim əmələgətirən faktorlar adlanır.  İqlimin  əsas 

elementləri: günəş radiasiyası (işıq, istilik), atmosfer çöküntüləri, atmosfer təzyiqi, havanın rütubətliyi, torpağın 

rütubətliyi, havanın sirkulyasiyası (külək) hesab olunur.