QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

EVOLYUSİON, (TƏKAMÜL) EKOLOGİYA  – ekologiya 

elminin bir bölməsi, xarici mühit amilləri, həmçinin biosenoz və 

ekosistemlərin evolyusiyası ilə  əlaqədar növlərin evolyusiyasını  tədqiq 

edir. 

EVOLYUSİYANIN (TƏKAMÜLÜN) SÜRƏTİ  – vahid zamanda 

evolyusiya (təkamül) dəyişməsinin məcmusu. Vaxtın ölçü vahidi kimi 

geoloji (yaxud milyon illərlə) və ya bioloji vaxtdan (nəsillərin sayı) 

istifadə etmək olar. 

EVRİBAT ORQANİZMLƏR  (evri...və yun. Bathos - dərinlik)  – 

geniş diapozonda şaquli yayılmış, yəni müxtəlif dərinliklərdə yaşaya 

---

 

152 

 

bilən su heyvanları. E.o.-a dənizin müxtəlif şaquli zona dərinliklərində 

yayılmış, həmçinin geniş şaquli miqrasiya edən heyvanlar aiddir. 

EVRİBİONTLAR – Ətraf mühitin geniş  dəyişilmiş  şəraitində 

yaşayan heyvan və bitkilər. Məs., dəniz litoralında yaşayanlar suyun 

çəkilməsi zamanı müntəzəm qurumaya, yayda yüksək, qışda isə  aşağı 

temperatura (evriterm heyvanlar); çay estuarilərində yaşayanlar isə 

suyun  şorluğunun xeyli dəyişilməsinə dözə bilir (evriqalin heyvanlar). 

Növün evribiontluğu onun anabioz (bir çox bakteriyalar, bir sıra 

bitkilərin spor və toxumaları və s.) və qış yuxusu (bir sıra gəmiricilər) 

halında əlverişsiz şəraitə dözmək qabiliyyəti ilə artır. 

Parazit ibtidailərin osistləri, bəzi sap qurdların sürfə  və yumurtaları 

güclü donmaya, qurumaya dözümlü, zəhərlərə davamlıdır; bu onların 

yaşamaq qabiliyyətini uzun müddət saxlamağa imkan verir. 

EVRİFAQLAR – evritrof orqanizmlər, allofaqlar, hər şey yeyənlər 

– geniş spektrli qida obyektli orqanizmlər (məs. bir çox həşəratlar, 

onların sürfələri, muflon (vəhşi qoç) və s. 100-200 bitki növü ilə 

qidalanırlar. E. az qidalanmağa dözümlü olur, qidalandığı bitkilər geniş 

ərazilərdə yayıldığından qida axtarmağa bəzən böyük miqdar enerji 

itirir.