Qəza-xilasetmə işləri dedikdə

d- qazılan torpağın dərinliyi
S- qazılan sahə
n_t – qazılan torpaq qatının sayı
W= (20/100)•50•50•25= 12500m³
Obyektin 50 %-i deyildiyi üçün yaranan uçqun həcmini 2-ə bölürük və W=6250 m³ alınır.
Sənaye meydançasının sahəsi tapılır.Belə ki, hər tərəfdən 30 m məsafədə torpaq qatı qazildigi üçün sənaye meydançasının bir tərəfinin uzunluğu 110 m təşkil edəcək.
S= 110•110= 12100 m²
V_qçt= 0,1•12100•1= 1210
Ümumi basdırılan sahəni tapırıq.
V_qr=W+ V_qçt= 6250+ 1210= 7460
Xüsusi qəbiristanlıq üçün çalanın dərinliyi
H= V_qr/ B•L=7460/50•60 ~ 2,5 m
Cavab: Qəza baş vermiş radiasiya təhlükəli istehsalat obyektlərində yaranmış uçqun qalıqlarının və çirklənmiş ərazidən qazılan torpağın basdırılması üçün lazım olan çalanın dərinliyi təqribən 2,5m olmalıdır.

NƏTİCƏ


Sellərin baş verməsi dağlıq ərazilər üçün səciyyəvidir. Yaşayış binalarının dağıdılmasını minimuma endirmək üçün dağlıq ərazilərdə yerləşən binalar gücləndirilir, dağ yamaclarında ağaclar əkilir, bəndlər, bəndlər və ətraf kanallar tikilir.Təhlükəli ərazilərdə yaşayan insanlar, bir qayda olaraq, təhlükə barədə əvvəlcədən xəbərdar edilir və sel halında evakuasiya əvvəlcədən baş verir. Bu vəziyyətdə sənədlər, qiymətli əşyalar, az miqdarda qida və içməli su təchizatı və ilk yardım çantasını da götürməyiniz tövsiyə olunur.Ayrılmadan əvvəl evin maksimum möhkəmliyini təmin etməlisiniz: pəncərələri, qapıları və bütün havalandırma deliklərini möhkəm bağlayın. Bütün kommunikasiyalar aradan qaldırılmalıdır. Eyni hərəkətlər, evakuasiya üçün vaxt qalmadıqda edilməlidir.Selin dağdan enməsi üçün orta müddət təxminən 20 dəqiqədir. Tez-tez bir selin səs-küyü və uğultusu yaxınlaşan təhlükənin yeganə xəbərdarlığıdır. Bu o deməkdir ki, bu təcili evakuasiya üçün ayrılmış vaxtdır.Risk zonasında olan insanlar təcili olaraq təhlükəsiz yerlərə - dağlara və təpələrə, selə məruz qalmayan yamaclara, ən azı 100 m yuxarıya doğru təqaüdə çıxmalıdırlar. Bu vəziyyətdə, uşaqları, qocaları və əlilləri boşaltmaq üçün kömək edilməli, qonşuları və yoldan keçənlərin hamısını xəbərdar etmək lazımdır.Daş və qaya dağıntılarının palçıq axınından uzun məsafələrə atıla biləcəyini də unutmamalıyıq, buna görə mümkünsə maksimum təhlükəsiz məsafəyə çıxmaq lazımdır. Eyni zamanda, sel hərəkətindən tez-tez təsirlənən vadilərdən və dərələrdən qaçmaq tövsiyə olunur.Bir insan selə girərsə, onu doğaçlama vasitələr, iplər, dirəklər və s. Köməyi ilə çıxarmaq üçün hər vasitə ilə cəhd etməlisiniz. Bu vəziyyətdə, qurbanı tədricən kənarına apararaq axın istiqamətində aparılmalıdır.Sel itəndən sonra ilk növbədə təkrar təhdid olmadığına əmin olmalısınız, sonra hadisəni səlahiyyətlilərə və Fövqəladə Hallar Nazirliyinə bildirin. Xəsarət olduqda, mümkünsə özünüzə tibbi yardım göstərməlisiniz. Bədənin təsirli bölgələrini soyuqla təmin edin və təzyiq sarğı tətbiq edin.Öz xəsarətləri olmadıqda, ehtiyacı olanlara ilk yardım göstərmək və sonra yaralıları çıxarmaq üçün işə başlamaq lazımdır. Nəqliyyat marşrutlarının təmizlənməsi işində də maksimum təsir göstərmək lazımdır, çünki yalnız bu yolla kənar yardım axını sürətləndirilə bilər.Mütəmadi olaraq hadisələrin gedişini radio və televiziya vasitəsilə izləyin, zərurət olmadan telefondan istifadə etməyin, təhlükə və təcili təxliyə haqqında məlumatlar yayılan kimi, ailə üzvlərinizi və qonşularınızı dərhal xəbərdar edin. İlk növbədə uşaqlara, əlillərə və qocalara yardım edin.Həyətdəki mal-qaranı suların çata bilmədiyi hündür ərazilərə aparın.Yerli və dövlət idarəetmə orqanlarından əhalinin təxliyəsi üçün elan olunmuş xüsusi yerlər haqqında məlumat alın.Müvafiq qayda üzrə subasma ərazisini tərk edib, təhlükəsiz elan olunmuş yerdə və ya daha hündür, suların çata bilmədiyi ərazilərdə yerləşin. Bu zaman özünüzlə sənədlərinizi, qiymətli və lazımlı əşyalarınızı, tez xarab olmayan qidalardan ibarət bir-neçə günlük ərzaq və su ehtiyatı götürməyi unutmayın.Təxliyə məntəqəsində olduqda qeydiyyatdan keçin.Subasma zonasından təhlükəsiz əraziyə müstəqil şəkildə çıxmaq yalnız ərazidə suyun səviyyəsi artmaqda davam etdikdə və ya sığınacaq kimi istifadə etdiyiniz tikililərin üst mərtəbələrində və çardağında subasma təhlükəsi olduqda, həmçinin zərərçəkənlərə tibbi yardım göstərmək zərurəti yarandıqda məsləhət görülür. Bu zaman etibarlı üzmə vasitələrindən istifadə etməklə hərəkət istiqaməti müəyyən edilməlidir. Müstəqil hərəkət zamanı fəlakət haqqında siqnal verməkdə davam edin.


ƏDƏBİYYAT

H.O.Ocaqov “Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması”. Bakı, “Təhsil”, NPM, 2009

1.Qəza xilasetmə işlərinin aparılması taktikası fənni üzrə kurs layihəsinə dair metodiki göstəriş. Bakı-2018
2.Мамедов А.Ш. БЕЗОПАСНОСТЬ СПАСАТЕЛЬНЫХ РАБОТ. Методические указания по курсовому проектированию по дисциплине. Екатеринбург 2009г.
3.Чрезвычайные ситуации с химически опасными веществами. Учебное пособие. Минск – 2008.
4.Babaxanov N.A., Paşayev N.Ə. Təbii fəlakətlərin iqtisadi və sosial-coğrafi öyrənilməsi. Bakı, 2004