Qida fiZİologiyasi fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ muhazire qida fiZİologiyasinin qisa iNKİŞaf tariXİ Plan 1

MÜHAZİRƏ 12. MÜXTƏLIF QRUP ƏHALİ ÜÇÜN DİFERENSİAL 
QİDALANMA 
Plan: 
1. Əhalinin müxtəlif yaş və peşə qruplarının qidalanmasının təşkili 
2. Uşaqların qidalanması 
3. Tələbələrin qidalanması 
4. İdmançıların qidalanması 
5. Zehni əməklə məşğul olan şəxslərin qidalanması 
6. Ahıl adamların qidalanması 
1) Əhalinin müxtəlif yaş və peşə qruplarının qidalanmasının təşkili 
Əhalinin  normal  qidalanmasının  elmi  əsaslarının  işlənib  hazırlanması  mühüm 
sosial vəzifə olmaqla yanaşı, həm də mühüm tibbi əhəmiyyətli məsələdir və ölkənin 
iqtisadi  və  səhiyyə  sahələrində  inkişäfının  səviyyəsini  əks  etdirən  göstəricilərdən 
biridir.  Bir  sıra  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  bu  problemə  xüsusi  diqqət  yetirilir  və  onun 
elmi-praktiki  aspektlərinin  hərtərəfli  həlli  istiqamətində  xeyli  işlər  aparılır. 
Qidalanma problemi və onun sosial-tibbi məsələləri ilə bilavasitə məşğul olan elmi-
tədqiqat  müəssisələri arasında  artıq  qeyd edildiyi  kimi,  Rusiya  (keçmiş  SSRİ)  Tibb 
Elmləri  Akademiyasının  Qida  İnstitutu  mühüm  yer  tutur.  Əhalinin  müxtəlif  yaş  və 
peşə  qruplarının  optimal  qidalanmasına  dair  bu  institutun  hazırladığı  tövsiyyə  və 
normativlər sosial və tibbi praktikada geniş tətbiq edilə bilər. 
Fiziologiyada,  ələlxüsus  yaş  biokimyası  və  yaş  fiziologiyasında  fərdi  inkişaf 
prosesindən  asılı  olaraq  insanın  qidalara  olan  tələb  və  ehtiyacları  öyrənilir.  Bu 
məsələnin obyektiv həlli, ilk növbədə insanın həyat ömrünün düzgün olaraq dövrlərə 
(faza,  mərhələ)  təsnif  edilməsindən  çox  asılıdır.  İnsan  orqanizmində  yaşla əlaqədar 
baş  verən  biokimyəvi,  fizioloji  və  morfoloji  dəyişiklikləri  öyrənən  mütəxəssislər 
(palentoloqlar  və  b.)  insanın  həyatda  bir  neçə,  müəyyən  xüsusiyyətlərlə  fərqlənən 
yaş dövrünü ayırd edirlər. Aşağıda insanın əsas yaş dövrlərinin sistematikasına dair 
geniş yayılmış fikirlərdən birini veririk. Amma yadda saxlamaq lazımdır ki, müxtəlif 

---

 
120 
 
alimlər  tərəfındən  tərtib  edilmiş  yaş  xronologiyaları  üst-üstə  düşmür,  bir-birindən 
bəzi uyğunsuzluqlarına görə fərqlənirlər. 
Qida  fıziologiyası  üçün  insan  həyatının  uşaqlıq,  məktəbəqədər,  məktəb, 
yeniyetməlik,  cavan,  yaşlı  və  qocalıq  dövrləri  daha  çox  əhəmiyyət  kəsb  edir. 
Çünki,  bu  dövrlər  orqanizmdə  müəyyən  funksiya  və  proseslərin  formalaşması, 
yetginləşməsi,  böhran  (kritik)  və  keçid  vəziyyətlərində  dövran  etməsi  və  nəhayət 
zəifləyib  sönməsi  ilə  əlaqədardır.  Qida  fıziologiyası  keçid  dövrlərinin  və  cinsdən 
asılı yaş xüsusiyyətlərinin özünəməxsusluğunu da nəzərdə tutur.