Qishloq aholi
Yüklə 128 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
166
a-yopiq b -o c h iq i 5 | б а J , ^ 6Ь 1 - turar-joy zonasi; 2 - jamoat markazi; 3 - ishlab chiqarish zonasi; 4 - dam olish zonasi; 5 - ichki aloqalar; 6 - aholining qishloqlararo tashqi aloqalari: 6a - ushbu aholi punktinirtg; 6b - ushbu aholi punktiga intilayotgan aholining. a)yopiq rejali tuzilma b) ochiq rejali tuzilm a 4.1.2.1-rasm. Joylashuv tizimi elem enti - aholi punktining ochiq rejali tuzilm asining prinsipial sxemasi 167 в □ 1 Ш ПТШ 2 O D C q п г . п « 3 l Р е 7 • • • 9 A - alohida joylashga n aholi punktlari; В - aholi punktlari va ulam ing jo ylash uv tizimidagi tuzilmaviy-funksional elementlari 1 - turar-joy zo nasi; 2 - sanoat hududi; 3 - jam o at m arkazi; 4 - d am olish zonasi; S - aholi punkti elem entlarining tizim ichldagi o 'za ro aloqalari; 6 - alohida joylashga n aholi punktlarining o 'za ro aloqalari; 7 - alohida joylashgan aholi punkti nisbatan ch egara; 8 - jo ylash uv tizimining chegarasi; 9 - tizim element! - aholi punktining chegarasi 4.1.2.2-rasm. Aholi p u n k tla ri elem entlari tarkibining shakllanishi 168 X u susiy atlari va u larn in g joylashuv tizim idagi o 'z a ro bog‘liqliklari A 0 © Л J atamantbmim voria txlonmi c # p — 0 ^ 0 © 0 ^ 1 3 III В - »h o « puntcti - (oyfeihuv IU tia * ig tlairund luTflmavty-funksional Hementlaming ochiq M an*! 1-3 variant 4.1.2.3-rasm. Aholi punktining tuzilm aviy-funksional elem entlarining proporsiyalari va o‘zaro aloqalari 169 Aholi punktlarini loyihalashdagi shakllangan yondoshuv ulam ing shaharsozlik nuqtayi nazarida rivojlanishi bo'y icha vazifalariga javob bermaydi. Bunday eskirgan yondoshuv, odatda, aholi punktlarining nisbatan avtonom faoliyat yuritishiga asoslangan. Bunday yondoshuv yopiq deb qabul qilinishi mumkin bo'lgan rejali tuzilm aning sxemasi bilan ifodalanadi. T a k ro rla s h uch u n sav o llar: 1. Aholi punktlarini loyihalashdagi shakllangan yondoshuv ulam ing shaharsozlik nuqtayi nazarida rivojlanishi bo'yicha vazifalariga nima sababdan javob berm aydi? 2. Aholi punktlari rejali tuzilm asining «yopiq»sxem asini mohiyati nimadan iborat? 3. Aholi punktlari rejali tuzilm asining «yopiq» sxemasining mohiyati nimadan iborat? 4. M ehnat qilinadigan joylari, ijtimoiy xizm at ko'rsatish markazlari va dam olish joylarining um umiy tizim lari, muhandislik- transport infratuzilmasi, shuningdek m a'm uriy-xo'jalik boshqaruvni yagona tizimi rivojlanishining o'zaro ratsional shartlanganligi va joylashtirilishi asosida shakllanayotgan joylashuv tizim ining tuzilm a viy-funksional elementlari bo'lgan aholi punktlarini loyihashtirishga bo'lgan yondoshuv qaysi prinsiplarga asoslanadi? 5. Aholi punktining «ochiq» rejali tuzilmasi qishloqlararo mehnat aloqalari intensivligi va yo'nalishlariga bog'liq ravishda qaysi alohida turlarga ajratiladi? 6.1 turga mansub ochiq rejali tuzilm a uchun qaysi yechim maqsadga muvofiq hisoblanadi? 7. II turga mansub ochiq rejali tuzilm a uchun qaysi yechim m aqsadga m uvofiq hisoblanadi? 8. Ill turga mansub ochiq rejali tuzilm a uchun qaysi yechim maqsadga muvofiq hisoblanadi? Q ish lo q la ra ro m u h a n d islik -tra n sp o rt tuzilm asin ing aholi p u n k tla rin in g rejali tuzilm asi sh ak llan ish id ag i roli. Qishloq aholi punktida tashqi safarlam ing hajmi qishloq ichidagi harakatlar hajmidan ancha katta. Shuning uchun ham, qishloq aholi 170 punktining rejali tuzilmasiga tashqi tra n sp o rtin g ta ’siri eng muhim omil maqomiga ega bo'lib qoladi. Demak, aholi punkti rejaviy tuzilmasining muhim elementi hisoblanuvchi jam oa markazi bilan, bir qator holatlarda (birinchi navbatda, mahalliy markazlarda), reja asosida bo g ian g an yo'lovchi transport infratuzilmasini yaratish maqsadga muvofiq bo'ladi. Lekin, bugungi kunga kelib qishloqlararo transport aloqalarining rivojlanish darajasi nisbatan yuqori emasligini ham ta’kidlash lozim. Shuning uchun ham, yaqin kelajakdagi qishloqlararo transport aloqalarining ahamiyati to'g'risida aniq tasaw urga ega bo‘1 ish uchun yetarlicha imkoniyat yo‘q. Biroq, aholi punktlarining rejali tuzilmasi, baribir, tashqi aloqalar jadallashuvi va ulam ing iqtisodiyotda, aholi turmushi yaxshi Ian ish idagi muhim o ‘ringa ega bo'Iishiga bog'liq bo'ladi. Y o'lovchi transportining sifat va miqdor nuqtayi nazarida yaxshilanishi, nafaqat respublika va viloyat miqyosidagi, balki mahalliy ahamiyatga ega avtomobil yo'llarining yuqori sifatli tarmoqlarining tashkil qilinishi qishloqlararo aloqalar hajmi sezilarli darajada ortishiga olib keladi. Aynan shunday istiqbolli daraja aholi punktlarining rejali tuzilmasini shakllantirishdagi yondoshuvni belgilab berishi lozim. Demak, yopiq rejali tuzilmadan keskin farqlanuvchi ochiq rejali tuzilmada qishloqlararo transport va muhandislik kommunikatsiyalaming ahamiyati eng muhim omil sifatida qabul qilinadi. Umumiy tizim tarkibidagi transport va muhandislik infratuzilmasi aholi punktining rejali tuzilmasini shakllantirishda boshqa qishloqlararo om illar bilan bir qatorda eng ahamiyatli omil sifatida qabul qilinadi. Bunday infratuzilma, o 'z mohiyatiga ko'ra, aholi punktlarining mahalliy lokal gumhi tuzilmasidagi umumtizim yoki umumguruh infratuzilmaning bir qismi sifatida rivojlanib boradi. Bunday sharoitlarda muayyan aholi punktining rejali tuzilmasida qishloqlararo infratuzilma komplekslari va obyektlarining roli tobora ortib boradi. Bu obyekt va kom plekslam ing joylashuv tizimida joylashtirilishi tashqi aloqaning rejali vositalari bilan ta’minlanadi. Shu sababdan ham, aholi punktining rejali tuzilmasi rivojlanish idagi asosiy yo'nalishlar sifatida quyidagilar e ’tirof etiladi: yo'lovchi transporti tugunlarini shakllantirish; jam oat markazidagi turli funksional zonalam i ulaming transport tarm og'i bilan bog'lanishiga (qatnovlar intensivligiga) qarab joylashtirish, sharoitlardan kelib chiqqan holda transport tugunini jam oat markazi bilan birlashtirish 171 (birinchi n a v b a td a - m ahalliy markazlarda) va ijtimoiy-transport kompleksini mahalliy m arkazning rejali tuzilmasidagi eng muhim elementi sifatida shakllantirish; qishloqlararo infratuzilm aning turli tizim laridagi bosh obyektlam i o'zaro bog'liq va m uvofiqlashtirilgan tarzda joylashtirish. Kelgusida, mahalliy markaz (kichik shahar yoki yirik qishloq aholi punkti) ham katta m arkaz, ham joylashuvning mahalliy tizim idagi aholi punktlari bilan yaqindan aloqada bo*lishini e'tiborga oladigan bo'lsak, shahardan tashqari bog'lanishlar va aloqalam i tum anlar ichidagi va tum anlar tashqarisidagi aloqalarga ajratish muhim aham iyat kasb etadi. Birinchi turdagilari mahalliy markazlarga, ikkinchi turdagilari joylashuv tizimidagi elem en tlar- aholi punktlariga xos bo'ladi. Markaz funksiyalarini bajaruvchi aholi punktlari rejali tashkil etilishi tumanlar ichidagi va tum anlar tashqarisidagi aloqalarni birlashtirgan holda hisobga olishni taqozo qiladi (4.1.2.4-rasm). Ichki va tashqi tm asport aloqalarining o 'zaro nisbati joylashuv m intaqasiga bog'liq ravishda o'zgarishi mumkin. Qishloqlararo transport infratuzilmasi obyektlarining roli, ayniqsa, joylashuvning I va II m intaqlarida katta. Bu mintaqalardagi rejali tuzilm a m ahalliy m arkazlar yirik shahar-markaz bilan aloqalar yaxshi rivojlangani sababli aholi punktining tizim ga qo'shiliganlik darajasi yuqori bo'lishini ta ’minlashi lozim. Bu mintaqlardagi aksariyat aholi punktlari uchun tashqi aloqalam i amalga oshirish vositasi sifatida avtobus qatnovlaridan (shaharlararo va shahar atrofi avtobuslardan) foydalaniladi. Kelgusida, qishloqlararo aloqalar jadallashuvi va avto bus qatnovlari ortishi natijasida transport tarm og'ining tuzilm aviy- rejali ahamiyati ham ortib boradi. Ayniqsa, avtobus m arshmtlari uchun so'nggi manzil bo'lgan aholi punktlarida avtotransport tizimini tashkil qilish katta ahamiyatga ega bo'ladi. Aholi punktlari tuzilm asida agrar-sanoat korxonlari va jam oat transport tugunlarining joylashtirilishi ushbu aholi punkti aholisi va boshqa aholi punktlari aholisi uchun qulayliklami yaratish talabi bilan shartlanadi. Ushbu kom plekslam i rejali tuzilmadagi o 'm in i belgilab bemvchi asosiy shartlar bu - bir tomondan, ulam i turar-joy hududiga nisbatan qulay joylashtirish zarurati bo'Isa, ikkinchi tomondan esa, ulam i tashqi m agistrallarda joylashtirish zaruratidir. Ana shu, bir- biriga zid bo 'lgan shart va talablam i hisobga olgan holda eng maqbul shaharsozlik yechim lam i qabul qilishni nazarda tutadi. 172 I o ) M rw BoglwiaMar mmaai Qishloq ohol punkO rtfoN Transport tuguni joyloshuvmtng xusustysti Mintaqaviy joylashuv tizimining boah shahri M an mehnat va madanly-malah.y aloqalar transport tuguni ahoN istiqomat qiladigan Joyga imkon qadar yaqin bo'llshlni taqozo qiladi Transport tuguni asosiy intflish fokuslan (Jamoat markazi, sanoat-ishiab chiqansh zonalari) kabi ahamiyatga ega bo'ladi. Aholi punktldagl harakaUanlshni M M qil sh s x e r n a s s " u r ,g j m uvofiq tarzda tuzillb, uni martailaihfan shakiga kaMradi Ushbu mlntaqadagi shod punktlarining shahar-maikazdan 1,5 soatli uzoqlikdagi radiusda joylashuvi tashqi yolovchi transport inshoottari joylashuvini an'anavty intBsh zonalanga nisbatan ikkinchi darajaii maqomga ega boVshini keltirib chiqadl I I 1 0 2 Yüklə 128 Kb. Dostları ilə paylaş:
|