Qış semestr imtahan larına start verilib 20 yanvar faciƏSİ tariXİMİZİn qürur səHİFƏSİDİR

Hazırladı M. Ələkbərli

Şüa diaqnostika və şüa terapiya elmi daim inkişaf etməkdə və yeniləşməkdədir. Dünyada bu elmin hər bir yeniliyini, nailiyyətini mənimsəmək, bu 

bilikləri tələbələrə çatdırmaq üçün dərsliklərin yazılması günün ən vacib məsəslələrindən biridir.

Dərslik keçmiş SSRİ Orta və Ali Təhsil Nazirliyi-

nin son illərdə buraxdığı Şüa diaqnostikası proq-

ramı əsasında, müasir elmin və tibbi praktikanın 

nailiyyətləri nəzərə alınmaqla tərtib edilmişdir.

Kitabda bir neçə yeniliklər nəzərə çarpır. Belə ki, 

onun yeni məzmunda olması, yeni elm və texnikanın 

nailiyyətlərini özündə əks etdirməsi, sistem şəklində 

müasir diaqnostik metodlardan istifadə edilməsi 

ilə orqanizmdə gedən müxtəlif patoloji proseslərin 

şəkillər və sxemlər ilə izahi xüsusilə tədqirə layiqdir.

Dərslik 9 fəsildən ibarət olub, Radiodiaqnostika 

elminin tarixindən və insan orqanizmində baş verən 

patoloji proseslərin şüa diaqnostikasından bəhs edir.

Kitabda müxtəlif xəstəliklərin Rentgenoqramı, 

Sonoqramı, Dopleroqramı, KT, MRT, USM, və s. 

göstərməklə çoxlu miqdarda fotoşəkil və sxemlər ve-

rilmişdir ki, bu da şüa diaqnostikasına aid təsəvvürü 

genişləndirir və bu elmin kifayət dərəcədə qavranılmasını asanlaşdırır.

Dərslikdən ali tibb təhsili olan tələbələr, rezidentlər, aspirantlar, klinik ordinatorlar və 

həkimlər istifadə edə bilərlər.  

Son illərdə təbabətdə xəstəliklərin 

vaxtında aşkar edilməsində çox 

üstünlüklər tədbiq edilən rentgenoloji 

müayinələrlə yanaşı yeni şüa diaq-

nostik metodlarından (KT, MRT, PET, 

USM, və s.) geniş istifadə edilməsi bu 

fənnin tədrisə aid proqramında geniş 

dəyişikliyə səbəb olmuşdur.

Əvvəllər  “ Rentgenologiya”  adlı 

elm indi  “Şüa diaqnostikası”  adı ilə 

əvəz olunmuşdur. Respublikamızda 

ana dilində şüa diaqnostikası və şüa 

terapiyasına aid müasir dərslik olmadı-

ğından Azərbaycan Tibb Universitetinin 

tələbələri bu elmin mənimsənilməsində 

çox çətinlik çəkirdilər. Bu məqsədlə ilk 

dəfə “ Radiodiaqnostika və Radiotera-

piya” dərsliyi kimi məsuliyyətli və çətin 

bir məsələ qarşıya qoyulmuşdur.

Əvvəlki dərsliklərdən fərqli olaraq 

bu kitab çox mürəkkəb və müasir 

problemlərə həsr olunmuşdur. Asanlığ-

la bu məsələləri dərk etmək sadəlövlük 

olardı.

Şüa diaqnostikası və şüa terapiyası 

fənninin yeni proqram ilə tədrisi bu 

fəndən dərs deyən müəllimlər üçün də 

bir qədər ilk dövrlərdə çətinlik törədirdi. 

Çünki uzun müddət adət etdiyi və 

dərs dediyi rentgenologiyadan kənara 

çıxmaq və müasir aspektdə oxuculara 

şüa diaqnostikasından və terapiyasın-

dan məlumat vermək çox da asan bir 

məsələ deyildir.

Dərslikdə verilən yeni məlumatlar 

nəinki gənc həkimlər üçün, hətta 

yüksək dərəcəli klinisistlər üçün də 

yeni bir səhifə açır. Yeni proqram 

əsasında yazılan kitab təkcə müva-

fiq kurslarda dərs keçən tələbələr 

üçün deyil, bütün kurslarda çalışan 

tələbələrdən yəni, anatomiya kafedra-

sında keçirilən rentgen anatomiyadan 

başlayaraq kliniki fənlər üzrə çalışan 

subordinatorlar, rezidentlər də nəzərə 

alınaraq tərtib olunmuşdur.

Dərslik 16 fəsildən ibarət olub insan 

orqanizmasında mövcud olan patoloji 

proseslərin şüa diaqnostikasından və 

şüa terapiyasından bəhs edir. “ Radio-

terapiya ”  bəhsində bu elmin əsasları 

onun müasir təbabətdə rolu və ion-

laşdırıcı şüaların müxtəlif xəstəliklərin 

müalicəsində tədbiq edilməsi kimi 

mühüm məsələlər aydınlaşdırılır.

Dərsliyi tərtib edən zaman mövcud 

olan dərsliklərdə buraxılmış nöqsanlar 

nəzərə alınmış, xarici alimlərin təklifləri 

qeyd edilmiş və müasir tibb elminin 

nailiyyətlərindən geniş istifadə edilmiş-

dir.

Bütün bunlar oxucularda müxtəlif 

xəstəliklərin diaqnostikasına və te-

rapiyasına aid təsəvvürü daha da 

genişləndirir və bu elmin kifayət 

dərəcədə qavranılmasını asanlaşdırır.

Şüa diaqnostikası və şüa terapiyası müasir 

dövrdə fundamental elm kimi təbabətdə və tibb 

təhsilində mühüm yer tutur. Bu dərslik müasir 

elmin və tibb praktikasının naliyyətləri nəzərə 

alınaraq hazırki tədris proqramına uyğun 

mövzular üzrə yazılmış, Tibb Universitetinin 

tələbələri və həkimlər üçün bir vəsait kimi 

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi 

tərəfindən təsdiq edilmişdir.

Dərslikdə Rentgenoloji elmin tarixindən 

Rentgen və Radioloji şüaların xassələrindən, 

təbabətdə, müasir dövrdə tədbiq olunan USM, 

KT, MRT, PET, Termoqrafiya, Radiodiaqnos-

tika və.s kimi metodların tədbiqindən və insan 

orqanizmində mövcud olan patoloji proseslərin 

şüa diaqnostikasından bəhs edilir. Dərslikdə 

bütün şüa diaqnostik metodların xarakteris-

tikası, onların təsvirlərinin alınma prinsipləri 

göstərilmişdir. Hər bir fəsildə xəstəliklərin 

aşkar edilməsində tədbiq olunan müayinə metodikasına göstərişlər və əks 

göstərişlər ətraflı əks olunmuşdur.

Əvvəlki dərsliklərdən fərqli olaraq bu dərslikdə müasir dövrdə tədbiq olunan 

yeni metodların – Pozitron Emission Tomoqrafiya, Densitometriya, Rəqəmsal 

Radiodioqnostika mürəkkəb patoloji proseslərin diaqnozunun qoyulmasında mü-

hüm rol oynadığı göstərilmişdir. Kitabda çoxlu miqdarda Rəngli Skennoqramlar, 

Sonoqramlar, Termoqramlar, Sintoqramlar, Dopleroqramlar və sxemlər verilmiş-

dir. Bu isə verilən məlumatı yaxüı anlamaq, mənimsəmək və müxtəlif xəstəliklərin 

diaqnostikasına aid təsəvvürü daha da genişləndirmək üçün şərait yaradır və 

Ali Təhsil alan tələbələrin Şüa diaqnostikası fənninin öyrənilməsində önəmli yer 

tutacağına əsas verir.

Kitabdan təkcə Ali Tibb Təhsili alan tələbələr deyil, həm də Ali Tibb Təhsili 

əsasında Rezidenturaya qəbul olunmuş məzunlar, müxtəlif klinikalarda çalışan 

həkimlər də istifadə edə bilərlər.

Dərslik təsdiq olun-

muş müvafiq proqramda 

yeniliklərlə əlaqədar olaraq 

tərtib edilmişdir. Kitab 14 

fəsildən ibarət olub rentge-

nologiya elminin tarixindən, 

rentgen və radioloji şüaların 

xassələrindən, təbiətindən, 

müasir dövrdə təbabətdə 

tətbiq olunan KT, MRT, 

USM, Dopleroqrafiya, 

Termoqrafiya, İnter-

vension radiologiya 

və.s metodlardan bəhs 

olunur.

Dərslikdə sistem 

şəklində müasir 

diaqnostik metodların 

tədbiq edilməsi ilə 

orqanizmdə gedən 

patoloji proseslərin 

şəkilləri və sxemləri ilə 

izahı xüsusilə təqdirə 

layiqdir. Hal-hazırda nəinki 

MDB ölkələrdə, həm də 

Amerika, Avropa və digər 

ölkələrdə şüa diaqnostik 

metodların təbabətdə geniş 

tədbiqi bu fənnin ali tibb 

təhsilində böyük əhəmiyyət 

verir.

Tibb Universitetində 

Radiodiaqnostika elmi-

nin sərbəst bir fənn kimi 

öyrənilməsi tələbələrin in-

san orqanizmləri haqqında 

təsəvvürünü genişləndirir, 

daxili üzvlərin anato-

miya və fiziologiyasına 

aid məlumatları daha da 

zənginləşdirir. Beləliklə bu 

elm nəzəri fənlərlə klini-

ki fənlər arasında körpü 

yaradır.

Dərsliyi tərtib edərkən 

mövcud olan dərsliklərdə 

buraxılmış nöqsanlar 

nəzərə alınmış, Azərbaycan 

Tibb Universitetinin “Şüa 

diaqnostikası və şüa tera-

piyası” kafedrasında uzun 

müddət ərzində yığılmış 

materiallardan istifadə 

edilmişdir.