Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

HÖKMLƏR 
Ġslam  Ģәriәtindә  donuz  haqqında  bir  neçә  hökm 
mövcuddur: 
Birinci: Donuz әti yemәk haram vә günahdır. 
Ġkinci: Donuz südü içmәk haramdır. 
Üçüncü:  Quruda  yaĢayan  donuz  heç  bir  Ģәraitdә  pak 
olmayacaq murdardır (napak). 
Dördüncü:  Әgәr  donuz,  qabdan  maye  halında  olan  bir 
Ģey  içsә  vә  ya  qabı  yalasa,  hәmin  qab  yeddi  dәfә  suya 
çәkilmәlidir (yuyulmalıdır). 
BeĢinici:  Donuz  alqı-satqısı  icazәli  deyil  (tam  murdar 
olduğu üçün).  
ELMĠ SĠRLƏR 
Donuz  әtinin  haram  vә  murdar  olması  haqqında  iki 
baxımdan danıĢmaq olar. 
Birinci: Psixi, mәnәvi vә әxlaqi tәsirlәri. Bәzi tәfsirçilәr 
yazırlar: 

---

199 
 
―Donuz,  hәtta  Avropada  belә  qeyrәtsizlik  simvolu  vә 
çirkin heyvandır. O, cinsi münasibәtlәrә laqeyiddir. Donuz 
әtinin bu laqeyidliyi onu yeyәn insana da tәsir qoyur‖
1
.  
Ġkinci: Gigiyenik sәbәblәr. 
Donuz әtinin törәtdiyi xәstәliklәr iki yerә bölünür: 
a) Törәdici sәbәblәrindәn biri donuz әti olan xәstәliklәr; 
1. Dizenteriya (qanlı ishal)
2
.  
2. Tarenximatoz sarılıq
3
. 
 
3. Amyöblü dizenteriya (Amyöbiaz)
4
.
  
4. Ergpeloid 
5. Donuz әtinin tәrkibindә yağlılıq vә sidik turĢusu çox 
olduğundan  bir  çox  xәstәliklәrә  yoluxmada  mühüm  rol 
oynayır.  Belә  xәstәliklәrdәn  ateroskleroz  (ürәk-damar 
sistemindә  bәrkimә  xәstәliyi),  oynaq  ağrıları,  zәhәrlәnmә 
vә s.-nin adını çәkmәk olar. 
6. Donuz natәmiz vә çirkli Ģeylәri, hәtta öz nәcisini belә 
yemәkdәn  çәkinmir.  Elә  buna  görә  dә  onun  mәdәsi 
müxtәlif  xәstәlik  törәdici  mikrobların  yuvasına  çevrilir, 
oradan da onun әtinә, qanına vә südünә keçir. 
b) Yalnız donuz әtinin törәtdiyi xәstәliklәr. 
1.  Soliterlәr  (lentĢәkilli  qurdlar  dәstәsi).  Taenia  solium 
növü insanın mәdә-bağırsağında parazitlik edir. Uzunluğu 
                                                 
1
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 1, sәh. 586. 
2
  Әsasәn  yoğun  bağırsağın  zәdәlәnmәsi  ilә  müĢayiәt  olunan,  residiv 
verәn, kәskin, yaxud xronik yoluxucu xәstәlik. 
3
 Ġnfeksiya, yaxud qaraciyәr hüceyrәlәrinin toksiki zәdәlәnmәlәrindәn 
(bilirubinin  әmәlә  gәlmәsi  vә  bağırsağa  ifraz  olunması  pozulur)  baĢ 
verir.  Tarenximatoz  sarılıq  çox  zaman  Botik  xәstәliyindә  müĢayiәt 
olunur. 
4
  Ġnsanın  yoğun  bağırsağı  vә  s.  daxili  orqanlarında  dizenteriya 
amyöbünün törәtdiyi xәstәlik. 

---

200 
 
2-3 m, bәzәn 8 m-ә çatır. Ġnsanlar yaxĢı biĢirilmәmiĢ vә ya 
qızardılmamıĢ donuz әti yedikdә yoluxurlar
1
.  
2. Trixin (trixinella) Trichinellidae fәsilәsindәn parazit, 
hәlqәvi  qurd.  Uzunluğu  3-5 
mm
-dir.  BiĢirilmәmiĢ  vә  ya 
yaxĢı biĢirilmәmiĢ donuz әti yedikdә insan bәdәninә daxil 
olur.  Trixin  qurdu  insanda  trixinellyoz  (nematodozlar 
qrupuna  daxildir)  xәstәliyi  törәdir.  10-25  gündәn  sonra 
tempraturla keçәn titrәmә, göz qapaqlarında vә üzdә ödem, 
әzәlәlәrdә  ağrı,  dәridә  sәpki,  bağırsaq  pozğunluğu  vә 
baĢağrısı  olur.  Bәzәn  xәstәlik  ağır  keçir  vә  ölümlә 
nәticәlәnir. 
Trixin  qurdu  mәdәyә  daxil  olduqdan  sonra  heç  bir 
antibakteriya  onu  mәhv  etmәyә  qadir  deyil.  Bir  ayda  15 
min bala çıxarır. 1 
kq
 donuz әtindә 400 min trixin toxumu 
ola  bilәr.  Sözügedәn  qurdlar  hәtta  әt  әn  yüksәk 
tempraturda biĢirildikdә belә mәhv olmurlar
2
.  
3.  Donuz  әti  ağır  hәzm  edilir  vә  nәticәdә  mәdә 
zәdәlәnir.  Donuz  әti  mәdәdә  özünәmәxsus  zәhәrlәnmә 
әmәlә gәtirir
3
. 
 
 
YEKUN 
Burada bir neçә mәqama diqqәt yetirmәk zәruridir. 
1. Ġlahi dinlәrin insanlara töhfәlәrindәn biri dә psixi vә 
cismani  xәstәliklәrә  qarĢı  profilaktik  tәdbirlәrdir.  Donuz 
әtinin  haram  vә  murdar  edilmәsi  ilahi  dinlәrin 
möcüzәlәrindәn  biridir.  Çünki  bu  hökm  verildiyi  zaman 
                                                 
1
 Cırtdan soliter (Hymenolepsnana) növü vә exinokkok (Echinococcus 
granulosus)  da  insan  üçün  qorxulu  parazit  sayılır.  Soliterin  bütün 
növlәri insanı (vә heyvanı) hәddindәn artıq arıqladır; bәzәn ölümlә dә 
nәticәlәnә bilir. 
2
 ―Quranda tәbabәt‖, sәh. 146-147. 
3
 ―Ġslam, dәrmansız hәkim‖, sәh. 52-53. 

---

201 
 
hәlә  bәĢәr  donuz  әtinin  gigiyenik  fәsadlarından  xәbәrsiz 
idi. 
2.  Donuz  әtinin  haram  olması  Qurana  mәxsus  elmi 
ecazkarlıq  nümunәsi  deyil.  Bu,  Qurandan  öncә  digәr 
sәmavi  kitablarda  da  mövcud  olduğu  üçün  ilahi 
peyğәmbәrlәrin möcüzәlәrindәn hesab olunur.  
3.  Öncә  dә  qeyd  olunduğu  kimi  donuz  әtinin  haram 
olmasının  sәbәblәri  qeyd  olunan  gigiyenik  sәbәblәrlә 
bitmir.  Quranda  bu  hökmün  sәbәbi  açıqlanmadığı  üçün 
konkret olaraq bu vә  ya digәr sәbәbin üzәrindә dayanmaq 
doğru deyil. 
4. Donuz әtinin haram olmasının sәbәbi kimi göstәrilәn 
gigiyenik fәsadlara irad oluna bilәr. Çünki bir çox hallarda 
(donuz  әti  müxtәlif  sanitar  üsullarla  qaynadıldıqda  vә  s.) 
sözügedәn xәstәlik törәdici bakteriyalar mәhv edilir vә bu 
zaman  mәlum  hökm  üçün  bir  sәbәb  qalmır.  Lakin 
trixinlәrin heç bir Ģәraitdә mәhv olunmadığı isbat olunarsa, 
artıq bu irada da yer qalmaz. 
5. Donuz әtinin insana psixi tәsirlәr (qeyrәtsizlik vә s.) 
göstәrmәsi  hәlә elmi  qaynaqlar tәrәfindәn tәsdiqlәnmәmiĢ 
güclü  ehtimaldır.  (Çünki  dәqiq  tәcrübi  yollarla  isbat 
olunmamıĢdır). 
Qeyd:  Bütün  bunlar  göstәrir  ki,  qeyd  olunan  әxlaqi  vә 
gigiyenik  fәsadlar  mәlum  hökmün  tam  sәbәbi  deyil.  Yeni 
elmi kәĢflәr hәlә çox Ģeylәr aĢkara çıxaraq.