Qurilish ekologiyasi ” fanidan


O’rmon resurslarini kamayib borish sabablari



Yüklə 0,64 Mb.
səhifə35/81
tarix19.12.2023
ölçüsü0,64 Mb.
#186304
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   81
Hayot faoliyati xavfsizligi-fayllar.org

6.2. O’rmon resurslarini kamayib borish sabablari. 
Litosferani muhofaza qilishda o’rmonlarni saqlash muhim ahamiyatga egadir. 
Atmosferadagi kislorod balansini saqlash, darelarni gidrologik tartibini saqlashda o’rmonlarni
ahamiyati juda katta. Urmon tabiiy va sanitar-gigienik ahamiyatga ham egadir. O’rmon - bu 
Yerning o’pkasidir. O’rmonning 1 gektari bir yilda 5-10 t. SO
2
-ni yutib 10-20 t O

2
ishlab 


chiqaradi. O’rmonlarning mikroklimat tashkil qilishda ham ahamiyati kattadir.
Hozirgi vaqtda yong’nlar o’rmonlarga katta zarar etkazmokda. Organik moddani yo’q 
qilish bilan birgalikda enginlar turli xil gribok bakteriyalarni kupayishiga ham olib keladi.
Dunyo miqyosidagi o’rmon eginlarni 97%-ga insonlar sababchi buladi. 
Shuning uchun ham enginlarga qarshi profilaktik ish olib borish, ularni vaqtida aniqlab,
topib, uchirish-juda muxim vazifadir . 
Bundan tashkari o’rmonlarni qayta tiklash va kupaytirish ishlari qayta mikesida olib
borilishi zarurdir. 
Yer osti, ulardan oqilona foydalanish ham litosferani muhofaza qilishning asosiy
vazifalaridan biridir. 
Yer osti boyliklarini muhofaza qilish fakatgina tog’-kon ishlarini olib borish sanoati sohasi
bilan chegaralanmaydi. Bunga foydali qazilmalarni olish bilan bog’liq bulmagan erlarni 
muhofaza qilish ham kiradi. Bu er ostidagi injenerlik inshootlari, omborlari barpo etish, ishlab
chiqarishning zaharli chiqindilarini kumib yuborish, er ostida tadqiqot va sinovlarni utkazish 
kabi tadbirlar kiradi.
Ilmiy va ma’naviy boylikka ega bo’lgan erlar, ya’ni geologik yodgorliklar ham muhofaza 
qilinishi zarurdir.
Bundan tashkari foydali qazilmalar konlari suv toshqilaridan, buzilishlaridan va x.k. 
ofatlardan ham muhofaza qilinishi kerak.
Yer osti boyliklarini muhofaza qilish - bu yer qatlamidan va uning tarkibidagi foydali 
qazilmalardan oqilona fodalanishdir, olingan mineral xom ashyodan uni qayta ishlash
jarayonida kompleks va to’liq foydalanishdir. Bu - xalk xujaligida mineral resurslardan oqilona 
foydalanish, ishlab chiqarishdagi hosil bo’lgan chiqindilarni utilizatsiyalash, ya’ni mineral xom
ashyo va enilgi yo’qolib ketishga yul qo’ymaslik, hamda atrof muhitga salbiy ta’sirini 
kamaytirishdir.


45
Xayvonot olamini muhofaza qilish ham atrof muhitni muhofaza qilishning asosiy 


yo’llaridan biridir.
Oxirgi yillar davomida yovvoyi xayvonlarni yo’q qilish oshib borayapti. 2 ming 
yil davomida sut emizuvchilarning 106 shakli yo’q bo’lib ketdi. Bunda birinchi 33 shakli 1800
yil mobanida yo’qolib ketgan bo’lsa, keyingi 33 shakli atigi 100 yil davomida, oxirgi 40 shakli 
esa, atigi 50 yil davomida yo’q bo’lib ketdi.
Bugungi kunda atrof muhitni ifloslanishi 280 tur sut emizuvchilarni, 350 tur kushlarni va 
20 ming tur o’simliklarni yo’qolib ketish xavfini vujudga keltiradi.
Shakllarning turliligini saqlash ekologik sistema muvozanatining asosiy shartlaridan 
biridir. Kanchalik shakllar turlicha bo’lsa, shunchalik bitta tur o’simlik yoki xayvonot ko’payib
ketib, qolganlarini ustidan xukmronlik qilishiga imkon kamayadi. 
Flora va faunaning turlarini soni kamayib ketishi atrof muhitni sifati yomonlashib ketgani
to’g’risida dalolat buladi. 
Shuning uchun ham kurikxonalar eki boshqa zonalar yaratish yullari bilan genetik fondi
saqlash - juda muxim vazifadir. 
Oxirgi yillarda tuproqka suyuq va qattiq holdagi sanoat va maishiy xizmat chiqindilarining
kelib tushishi xisobiga tuproqning ifloslanishi ham katta muammoga aylanib koldi. Bu 
iflosliklarning asosiy qismi tuproqning yuqori qavatida 3-5 sm chukurlikda tuplanib koladi.
Mineral o’g’itlarini notugri ishlatilishi tuproqlarning ishqoriyligi yoki nordonligi oshib 
ketishiga olib keladi.
Tuproqning xar xil moddalar bilan ifloslanishi tuproqdagi ekologik sistemalarning aylanma 
xarakatining buzilib ketishiga olib keladi. Tuproqdagi iflosliklar mikroorganizmlarni sonini
kamaytirib yuboradi, natijada tuproqni o’z-o’zini tozalash hususiyati, hamda hosild6rligi 
pasayib ketadi.
Tuproqning yadoximikat va mineral o’g’itlar bilan ifloslanganligi ayniksa, sugoriladigan 
erlarning kengayib ketishi natijasida aktual muammoga aylanib koldi, chunki zaharli moddalar
sugorish va drenaj suvlari bilan tarqalishi mumkin. 
Ichimlik suvlar bilan birga pestitsidlar inson organizimiga ham kelib tushish mumkin.
Pestitsidlarni ishlatish – bu o’simliklarning kasalligiga va xashoratlarga qarshi kurashishning 
samarali usullardan biridir.
Lekin ularning ko’payib ketishi insoniyat va atrofidagi tabiatga ko’rsatayotgan salbiy 
ta’siri oshib ketishga olib keladi.
Pestitsidlarning atrof muhitga zararli ta’sirini kamaytirish uchun ularning ishlatilishini 
qattiq nazorat qilinishi shart. Pestitsidlardan foydalanish, ularni saqlash va transportirovkasida
mexnat havfsizlik talablari bajarilishi kerak. 

Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   81




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin