Qurilish ekologiyasi ” fanidan

Mavzu-5 Suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan samarali foydalanish..  


R e j a : 


1. Zaxarli gazlar miqdorini kamaytirishning tashkiliy chora tadbirlari. 
2.Zaxarli gazlar miqdorini kamaytirishning texnalogik chora-tadbirlari. 


Tayanch iboralari: 
Turbalar baladligini oshirish, sanitar ximoya zonasi, yonilini oltingurgutdan tozalash, 

moslamasi o‘rnatish asosiy inshoat tuzilmasini (konstruksiyasini) takominlashtirish,

temperaturani kamaytirish, yonilini ikki bosqichda yoqish, inkubator qo‘shish. 


5.1 Zaxarli gazlar miqdorini kamaytirishning tashkiliy chora - tadbirlari 
Keyingi yillarda atmosfera xavosini zaxarli gazlar bilan ifloslanish darajasi ayniqsa 

sanoat korxonalarida ko‘payib bormoqda. Aviatransport vositalarining ko‘paytirish, axoli

sonini ko‘paytirish, korxonalarni yangi-yangi turlarini qo‘shmoq joylarida ishga tushirlishi, 
ishsizlar sonini kamaytirish maqsadida hamkorlikda qo‘shma korxonalar sonini ortib borishi
atmosfera xavosini Ma’lum darajada ifloslanishiga olib kelmoqda.
Atmosfera xavosini zaxarli gazlar, changsimon gazlar, qattiq zarrachalar bilan 

ifloslanishini kamaytirish borasida respulblikada, ayniqsa sanoat korxonalari joylashgan

xududlarda fan-texnika yutuqlaridan foydalangan xolda chora tadbirlar ishlab chiqilmoqda va 
amaliy ishlar qilinmoqda. Xavoni ifloslanishini kamaytirish maqsadlarida, ayniqsa sanoat
korxonalarida ko‘pincha balandligi 100 m dan 400 m, gacha bo‘lgan trubalardan foydalanishi 
yo‘lga qo‘yiladi. Bu tadbir aytarli unchalik samara bermasa ham, lekin chiqindi xosil
bo‘layotgan va tashlanyotgan erlarda uning miqdorini chegaraviy ruxsat etilgan miqdorigacha 
tushirish imkoniyati yaratiladi. Trubalar balandligini oshirish o‘sha erning o‘zida iflos
moddalarni mezomasshtab va uzoq taqalishi zonalariga tushishini taominlaydi, yaoni yaqin 
(ma’alli) tarqalish xonasida uning miqdorini kamaytiradi.Masalan: 200m.li trubadan
tashlanayotgan chiqindi moddalar 75-250 m.li radislarga tarqaladi. 
Atmosfera xavosining tozaligini saqlash maqsadida hozirgi kunda quyidagi tashkiliy
chora-tadbirlarni amalga oshirishni taqoza etadi. 
1. SHaxarlarda atmosfera xavosini kuchli ifloslantiruvchi sanoat korxonalarni 

joylashtirish mumkin emas (masalan ximiyaviy, metallurgiya va x.k.).

2. YAngi loyixalanayotgan, qurilayotgan sanoat korxonalarini axoli zich joylashgan 

erlardan uzoqroq joyga shamol yo‘nalishini ‘isobga olgan xolda joylashtirish kerak va uning

atrofida sanitar - ‘imiya zonalarini barpo etish zarur. 
3. ‘avoga chiqarilayotgan gazlarning zaxarlilik darajasiga qarab sanoat korxonalarini 5 

sinfga ajiratilgan va ularning ‘ar biriga quydagi sanitarda ximiya zonalarini belgilangan talab

etiladi: 
1-1000m. 11-500m. 111-300m. 1V-100m. V-50m. 

Ushbu ximiya zonalarining maydoni ko‘kalamzorlashtirilishi shart.CHunki 1kv.m. barg yuzasi

1,5-3,0g.gacha changni va 1ga yashil o‘simlik maydoni esa 8kg/soat SO
2
yutishi mumkin . 

4. Sanoat korxonalari albata tepalik va shamol yaxshi yuradigan erlarga joylashtirilishi 

kerak.

5. Zaxarli gazlarni tashlaydigan trubalarning balandligi 250-300 m. bo‘lishi kerak.

6. YOkililarni gaz va elektr turlari bilan almashtirish kerak. 
7. YOkili sifatida foydalanilaetgan neft va gaz tarkibidagi oltingugurtni tozalash uchun 

ularga maxsus ishlov berish kerak.

8. Atmosfera xavosini ximoya qilishining eng asosiy chora-tadbirlaridan biri tozalagich 

moslamalarni va inshootlarni qurishdir.Lekin yuqorida ko‘rsatilgan chora-tadbirlar atmosfera

xavosini ifloslanishidan saqlash uchun etarli emasdir.Bunig uchun eng avvalo sanoat 
korxonalarida xosil bo‘layotgan chiqindilarning miqdorini keskin kamaytirishga erishishimiz
zarurdir.