Qurilish ekologiyasi ” fanidan

5.2 Zaxarli gazlar miqdorini kamaytirishning texnologik chora - tadbirlari 

---

42
Zaxarli gazlarni miqdorini kamaytirishning texnologik chora-tadbirlari texnologik va 

konstruktiv o‘zgartirishlar yiindisidan tashkil topgandir. Ular quydagi yo‘nalishlarda amalga

oshirilmoi darkor: 
1. Texnologik jarayonlarni borishi davomida zaxarli moddalarni ‘osil bo‘lishi 

mexanizmni o‘rganish.

2. Asosiy inshoatlar konstruksiyasini takomilashishi. 

3. Xomashyo sifatida ishlatiladigan zaxarli moddalarni kam zaxarli yoki umuman toza 

turlari bilan almashtirish.
4. CHiqindisiz texnologik jarayondarni tashkil qilish. 

YUqoridagi texnologik chora-tadbirlar ichida zaxarli moddalarni xosil bo‘lishi mexanizimni

o‘rganish eng asosiy o‘rinni egalaydi.Masalan: azot oksidlarini ‘osil bo‘lishi jarayoni 
mexanizimi bilan tanishib chiqsak,u quydagi jarayon ‘isobiga xosil bo‘ladi.
N

2
+O

2 


<----> 2NO --- 43kkal
Azot oksidlari, asosan IES 60%, avtotransport - 38% boshqa ximiyaviy korxonalarda- 2% ‘osil 
bo‘ladi. Azot oksidining konsentratsiya O
2
ning

konsentratsiyasi va temperaturasining ortib 

borishi bilan oshib boradi, asosan yonish zonasida ‘osil bo‘ladi. Trubalar orqali atmosferaga
tushgandan so‘ng esa yana oksidlanish quydagicha davom etadi: 
2NO+O

2
---> 2NO

2
+45kkal
Ushbu jarayon tezligi temperaturani kamayishi va O
2
ning konsentratsiyasini ortishi bilan ortib 

boradi.
Demak, azot oksidlarini miqdorini kamayishi uchun yoqish zonasiga berilayotgan O

2
ning miqdorini va temperaturasiniboshqarish zarurdir. U quydagi yo‘llar bilan amalga 

oshiriladi:

1. YOnish natijasida ‘osil bo‘layotgan maxsulotlarni qaytadan yonish zonasiga yuborish 

yaoni retsirqo‘lyasiya qilish, natijasida yonish zonasi temperaturasi bir oo‘ kamaytirladi.

2. YOkilini 2 bosqichda yoqishni tashkil qilish va birinchi yonish zonasiga kerak 

bo‘lgan miqdordan kamroq miqdorda xavo yuboriladi, natijada bir oz temperatura kamaytirilib

‘osil bo‘lish tezligi sekinlashadi. Temperaturani kamayishiga erishilishi ‘isobiga ikkinchi 
bosqichdagi yonish jarayoni ortiqcha O
2
li va ancha past temperatura sharoitida boradi. 

Natijada 2 yonish zonasida ‘am ‘osil bo‘layotgan azot oksidlari 2-3 baravar kam miqdorda

bo‘lishiga erishiladi. 
3. NOning sintezi reaksiyasiga ingibitorlarni qo‘shish, yaoni yonish zonasiga suv 

bularini yuborish:

2N

2
O+2S+O ----> 2N

2
+SO +SO

2
Lekin, ko‘p miqdorda suv bulari berilishi Soning miqdorini oshirib yuborishi mumkin.