Qurilish ekologiyasi ” fanidan

Loyihalash ishi. Loyihalash ishini bajarilishi ta’rifi bo‘yicha loyiha oldi va loyiha
bosqichlariga bo‘linadi. Qurilishning loyiha oldi bosqichida moddiy resurslardan kompleks 
foydalanish chizmalari, texnik iqtisodiy asoslash yoki texnik iqtisodiy hisob amalga oshiriladi.
Loyiha ishlari bosqichi texnik iqtisodiy asoslash hisobini tuzish va tasdiqlagandan keyin 
amalga oshiriladi. Texnik iqtisodiy asoslash buyurtmachining topshirig‘i bo‘yicha bosh
loyihachi tashkilot tomonidan amalga oshiriladi. Bosh loyihachi barcha tegishli (qiziquvchi) 
tashkilotlarning ijobiy xulosasini olishi lozim. Loyihaning qismlari aniq va tugallangan bo‘lishi
kerak.

Qurilish loyihasi quyidagi qismlardan iborat bo‘ladi:
tushuntirish yozuvi; 

tabiiy sharoit; 

iqtisodiy qism; 

asosiy inshoot; 

qurilishni tashkil etish; 

smeta hujjatlari; 

loyiha pasporti; 

ishga tushiriladigan komplekslar.

Tasdiqlangan loyiha ishchi hujjatlarni ishlab chiqishda ob’ektlarning qurilish arxitektura
qonun-qoidalari aniqlashtiriladi, qurilishni bajarish hujjatlari kengaytiriladi. Qurilish 
amaliyotida va loyihalashda ko‘proq na’munaviy loyihalarni ishlatishga harakat qilinadi,

---

61
chunki bunda loyihalash ishlarining qiymati ma’lum darajada kamayadi. Bu umumiy qurilish 

ishlarida taxminan 90-95 % tashkil etadi.
Loyihalashning umumiy qoidalari bo‘yicha aholi yashash joyi quyidagi funksional 
zonalarga bo‘linadi: sel olish, sanoat-kommunal, tashqi transport.

Ob’ekt yoki muxandislik inshooti joylashgan hudud to‘g‘risidagi ma’lumotlarda 

quyidagilar aks ettirilishi lozim: 
1. Ob’ekt yoki inshoot to‘g‘risidagi ma’lumotlar.
ob’ekt inshootining maydoni, balandligi, chuqurligi, qismlari, qurilish muddatlari, 

faoliyati, mahsuloti, xom-ashyolari. Masalan, ob’ekt foydali qazilma koni bo‘ladigan bo‘lsa

quyidagi ma’lumotlar taqdim etiladi: foydali qazilma turlari, zaxirasi, maydoni chuqurligi, 
qazib olish usullari (ochiq, yopiq);
chiqindilar hajmi va ular egallaydigan maydon, yordamchi inshootlarning joylashishi, 

shaxtaning yillik quvvati (mln.tonna);

shaxtaning ishlash muddati.

2. Tabiiy geografik ma’lumotlar.

ob’ekt yoki muxandislik inshooti hududining geografik joylashishi; 

hududning geologik tuzilishi, ya’ni mazkur joyda tarqalgan tog‘ jinslari; 

hudud yer yuzasining tuzilishi, asosiy past-balandligi (relef) shakllarining 

joylashishi;

er osti suvlari, ularning sathi va ularning sho‘rligi;

er yuza suvlari (daryo, ko‘l, botqoq va sh.k.), ularning suv sarfi, me’yori, 

minerallashish darajasi, hududning iqlimi, hududda tarqalgan asosiy tuproq qatlamlari, ularning
sho‘rlanish darajasi;
o‘simlik qoplami va ularning turlari, hayvonot dunyosi, asosiy landshaft turlari. 

3. Iqtisodiy geografik ma’lumotlar.

ob’ekt yoki muxandislik inshooti hududining iqtisodiy joylashishi, ya’ni yirik 

transport yo‘llariga yaqin yoki uzoqligi;

hudud aholisining soni, joylashishi; 

hududning tabiiy resurslari va ulardan foydalanish darajasi;

hududda joylashgan sanoat korxonalari;

hududiy qishloq xo‘jaligi, asosiy dehqoncholik ekinlari, yaylovlar, hudud transport, 

yoqilg‘i hamda elektr energiya, suv ta’minoti.
4. Ekologik muammolar. 
tabiiy muhitning ifloslanishiga ta’sir etadigan omillar; 

tabiiy omillar (shamol, surilma, zilzila, sel, suv toshqinlari va h.k.), sun’iy omillar 

(zavod, fabrika, kommunal xo‘jalik korxonalari, qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan o‘g‘it,
pestitsidlar va sh.k.); 
atmosferaga chiqariladigan chiqindilar; 

suvning ifloslanish darajasi; 

tuproq, o‘simlik, hayvonot dunyosining o‘zgarishi; 

aholi salomatligi, keng tarqalgan kasalliklar va ularning sabablari.