Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiyoti
Rag‘batlantiruvchi qo‘shimchalar va ustamalar
Yüklə 1,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Rag‘batlantiruvchi qo‘shimchalar va ustamalar. Rag‘batlantiruvchi
qo‘shimchalar va ustamalar ro‘yxatiga yuzaki nazar tashlanganidayoq ushbu rag‘batlantirish turlarining kattagina qismini qo‘llashdan maqsad xodimlar mehnatini ularning ish kuni doirasida kasbiy (yoki mansab) sohani keng aytirish hisobiga intensivlashdan iborat yekanligi va uning yevaziga pul to‘lash shakllaridan biri yekanligi ma’lum bo‘ladi. 120 8.4. Mehnat unumdorligini aniqlash usullari. Mehnat unumdorligi o‘zgarishining omillari va shart sharoitlari Mehnat unumdorligini o‘lchash darajasi bo‘yicha bir xildagi mahsulotni ishlab chikdradigan aloxida ish urinlari (brigada, uchastkalar)ni ko‘rsatib utish mumkin. Bu urinda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini va ishlab chiqarish normalarini (dona, tonna, kub yoki kvadrat metr va xokazo) aniqlashning natural (tabiiy) usulini ko‘llash makradga muvofiqdir. Bu usul oddiy, qulay va ishonchli bo‘lsada, u faqat bir xil mahsulot ishlab chiqariladigan ish joylarida qullaniladi, shuning uchun ham amalda undan kamrok foydalaniladi. Korxonaning birigada va uchastkalarida butunlay bir xil mahsulot ishlab chiqarilsa, natural usul qullanilishi mumkin. Mehnat unumdorligini o‘lchashning keng tarqalgan yana bir usuli mehnat usulidir. Mehnat unumdorligini mehnat usuli bilan o‘lchashda mahsulot birligini ishlab chiqarish yoki tovar birligini sotishga doir normativ vaqtdan foydalaniladi: ish vaqti birligidagi mahsulot hajmi U l = 𝒊𝒔𝒉 𝒗𝒂𝒒𝒕𝒊 𝒃𝒊𝒓𝒍𝒊𝒈𝒊𝒅𝒂𝒈𝒊 𝒎𝒂𝒉𝒔𝒖𝒍𝒐𝒕 𝒉𝒂𝒋𝒎𝒊 𝒙𝒂𝒒𝒊𝒒𝒊𝒚 𝒊𝒔𝒉 𝒗𝒂𝒒𝒕𝒊 Bu yerda: U m - mehnat usuli bilan o‘lchangan mehnat unumdorligi. Mehnat usulining afzal tomoni uni barcha ish turlari va xizmatlarga tadbiq etish mumkiiligidir. Biroq bu usuldan keng foydalanishda kar bir ish turi uchun vaqt normativlari zarurdir, ular hamisha ham mavjud b o‘lavermaydi. Bu usuldan ishbay ishlovchi xodimlar mehnat unumdorligini hisoblash uchun foydalanib bo‘lmay di, chunki ular uchun vaxt normalari tadbiq etilmaydi. Unumdorlikni o‘lchashning mehnat usuli bir qator kamchiliklarga ham ega (normalar yetarli darajada asoslab berilmagan bir xil darajada jiddiy emas, ular tez-tez qayta ko‘rib chiqiladi va hokazo). Bu esa, xatto ayrim ish joyidagi va brigadalardagi mehnat unumdorligining darajasi usishiga xolisona baho berilishiga imkon tug‘dirmaydi. Mehnat unumdorligiga ishlarning sermehnatligi ta’sir ko‘rsatadi. Sermehnatlik — bu, jonli mehnat sarflarini aks ettiruvchi ko‘rsatkich bo‘lib, 121 u ish vaqtida, mahsulot ishlab chiqarish (xizmatlar)da ifodalangan. Sermehnatlik odatda, normal soatlarda (xakdikiy soatlarda) o‘lchanadi, bu vaqt ish birligini bajarishga sarflangan bo‘ladi. Bu ko‘rsatkich mehnat unumdorligi ko‘rsatkichiga qarama-qarshi bo‘lib, quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: Yüklə 1,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|