”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Sement massasi-………
Sementning maydalik darajasi - ……….% 
 
2-ISH.PORTLANDSEMENTNING NORMAL QUYUQLIGI, 
QOTISHINING BOSHLANISHI VA OXIRINI ANIQLASH. 
Umumiy tushuncha. Narmal quyuqlikni aniqlash, sement suv nisbatini 
bildiradi. Suv miqdori % da o‘lchanadi. 
Asbob va uskunalar. Vika asbobi, tarozi, qorishtirgich. 
Ishlash tartibi. Sement hamirining normal quyuqligi Vika asbobida GOST 
310.3-76 ga muvofiq aniqlanadi. Buning uchun asbobning ignasi o‘rniga diametri 10 
mm va uzunligi 50 mm keladigan metall sopcha (keli) o‘rnatiladi. Harakatlanadigan 
sterjenning metall sopcha bilan birgalikdagi massasi 300±2 g ni tashkil etishi lozim. 
Sinash oldidan sterjenning bemalol surilishini, metall sopchaning tozaligini, o‘zak 
miliniig vaziyatini tekshirish kerak xalqa va plastinkani mashina moyi bilan yupqa 
qilib moylash zarur. 
Tekshiriladigan sementdan tarozida 400 g tortib olinib, xo‘l latta bilan artilgan 
metall kosaga solinadi, sementning o‘rtasi uyiladi, hosil bo‘lgan chuqurchaga 
normal quyuqlikda hamir qorishga etadigan miqdorda o‘lchab quyilgan suv 
quyiladi. Sementdan birinchi marta hamir qorib qurish uchun taxminan 110-112 sm
3
(sement massasining 25-28% i miqdorida) suv olinishi kerak. Suv quyilgan 
chuqurchaga po‘lat kurakcha bilan sement to‘ldiriladi va 30 sekunddan keyin 
ehtiyotlik bilan aralashtiriladi, hosil bo‘lgan hamir kurakcha yordamida iylanadi va 
kosa vaqt-vaqti bilan 90° ga aylantiriladi. Hamir qorish va uni iylash jarayoni 
sementdagi chuqurchaga suv quyilgan paytdan hisoblab 5 minut davom etishi lozim. 
Qorilgan hamirni shisha plastinka ustidagi xalqaga bir yo‘la joylash, xalqani besh-
olti marta silkitish uni plastinkaga bosib turgan holda, plastinkani stolga sekin-sekin 
urish lozim. Sement hamirining ortiqchasi xo‘l latta bilan artilgach pichoqda sidirib 
tashlanadi. Xalqa plastinkasi bilan birga Vika asbobining sterjeni tagiga qo‘yiladi, 
metall sopcha xalqaning qoq o‘rtasida hamirga tekkiziladi va qisish vintini burab 
shu vaziyatida mahkamlanadi. SHundan keyin qisish vinti burab bo‘shatiladi, 
shunda sterjen bilan birga sopcha ham hamirga botadi. Sterjen bo‘shatilgach paytdan 
30 sekund o‘tgach, metall sopchaning hamirga botish chuqurligi asbob shkalasidan 
yozib olinadi. Agar sopchaning uchi shisha plastinkaga 5-7 mm etmagan bo‘lsa, 
unda hamirning quyuqligi normal hisoblanadi. Agar xamirga botirilgan sopcha 5-7 
mm dan balandroqda to‘xtagan bo‘lsa, tajribani takrorlash uchun kuproq suv qo‘shib 
xamir qorishga to‘g‘ri keladi. Agar metall sopcha bundan pastrokda to‘xtasa, 
sinaladigan hamirga suv kamroq qo‘shilishi lozim. Xullas, hamirning normal 
quyuqligi topilgunga qadar suv miqdori o‘zgartirilaveradi. Normal quyuqlikdagi 
hamir hosil bo‘lishi uchun talab qilinadigan suv miqdori (%) sementning massasi 
bo‘yicha 0,25% gacha aniqlikda hisoblab chiqarilishi lozim.