”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Plastifikatsiyalovchi qo‘shimchalar. 
Qurilish qorishmalari g‘isht, 
og‘ir, yengil va yacheykali betonlar kabi g‘ovak yuzalarga yoyilgani uchun 
tezlikda suvsizlanadi. Qorishmaning qulay joylanuvchanligini oshirish 
maqsadida tarkibiga mineral va polimer moddalar asosida tayyorlangan 
plastifikatorlar kiritiladi. Sement va ohak asosidagi qorishmalar tarkibiga 
giltuproq kukuni yoki undan tayyorlangan loy bo‘tqasi mineral 
plastifikatorlar sifatida qo‘shiladi. Mineral plastifikatorlar sifatida trepel, 
gliej, diatomit, tuffit va shu kabi gidravlik kukun moddalardan foydalanish 
mumkin. Bundan tashqari qattiq yoqilg‘i kullari, domna shlaki kukuni kabi 
chiqindilar ham mineral plastifikator sifatida ishlatiladi.

---

Ushbu mineral plastifikatorlar qorishmaning qulay joylanuvchanligini 
oshirish bilan birga suv ushlashlik xususiyatini, suv va nam muxitlarga 
bardoshliligini, sovuqqa chidamliligini oshiradi.
Mineral qo‘shimchalar tarkibida meyordan ortiq organiq aralashmalar, 
tuz eritmalari bo‘lmasligi kerak, aks holda qorishmaning sifati pasayishi va 
suvoqchilikda ishlatilganda rangi o‘zgarishi mumkin.
Organiq sirtaktiv moddalar qurilish qorishmasini plastifikatsiyalash, 
havo pufakchalari kiritish maqsadida qo‘shiladi. Plastifikatorlar sifatida LST 
(lignosulfonat texnicheski) milonaft, kanifol sovuni kabi moddalar 
bog‘lovchi massasiga nisbatan 0,1-0,3% kiritiladi.
Hozirgi vaqtda qurilish qorishmasi tarkibiga superplastifikatorlar 
(massaga nisbatan 1% gacha) va gelpolimer moddalar qo‘shiladi; S-3 kabi 
superplastifikatorlar qorishma qulay joylanuvchanligini keskin oshiradi. 
Gelpolimerlarning bir grammkmoli 50-1000 grammkmolgacha suv 
molekulalarini vaqtinchalik (6-24 soatgacha) bog‘lash xususiyatiga ega 
bo‘lib, bog‘lovchi massasiga nisbatan 0,1-0,3% qo‘shilishi qorishmaning 
suv ushlashlik xususiyatini keskin oshiradi.
Qurilish 
qorishmasi 
qishda 
ishlatilganda 
tarkibiga 
qotishini 
tezlashtirish va suvning muzlash haroratini pasaytirish maqsadida kalsiy 
xlorid, natriy xlorid, potash, natriy nitrat kabi moddalar qo‘shiladi.