Mavzu: Xoʻjalik va atir sovun ishlab chiqarishning moddiy hisobi. Uzluksiz usulda 60 LI xoʻjalik sovuni ishlab chiqarishdagi

5- Amaliy mashgulot

Mavzu: Xoʻjalik va atir sovun ishlab chiqarishning moddiy hisobi.

Uzluksiz usulda 60 % li xoʻjalik sovuni ishlab chiqarishdagi

Moddiy hisoblar

Xoʻjalik sovuni ishlab chiqarishning xom ashyo hisoblari uning yogʻli xomashyolarini va ishqor miqdorini aniqlash bilan olib boriladi.

Hisoblash uchun dastlabki maʻlumotlar

Xom ashyo	Yogʻli asosning resepturasi, %	Titr, ^0C	Neytrallanish soni	Yogʻ kislotalarining oʻrtacha molekulyar ogʻirligi
Salomasning yogʻ kislotalari, Ss.	10	48	200	280
Texnik xayvon yogʻining yogʻ kislotalari, St.	5	42	204,5	274
S10-S16 fraksiyali SYOK, Ssj,	15	28	255	220
S17-S20 fraksiyali SYOK, Sj	20	48	197	284
Paxta soapstogining yogʻ kislotalari (distillangan), Sd	50	30	200	276

Sovundagi yogʻ kislotalarining miqdori S=60 %
Sovun pishirish sexining quvvati Q=100 t/kun
Sovunning pishirish, TNB-2 uskunasida bevosita pishirish usulida olib boriladi.
Yogʻ kislotalari sarfini hisoblash
Yogʻ kislotalari aralashmasining titri quyidagi formula boʻyicha hisoblanadi
T_oʻr=T_s ^. S_s + T_t ^. S_t + T_sj ^. S_sj + T_j ^. S_j + T_g ^. C_g/100=48 ^. 10 + 42 ^. 5 + 28 ^. 10 + 48 ^. 20 +30 ^. 55/100=35,8⁰C,
bu erda T_s, T_t, T_sj T_sj, T_j, T_d – yogʻsimon aralashmaga kiruvchi komponentlarning titri
S_s, S_t, S_sj, S_j, S_d – yogʻli aralashma tarkibiy qismi har birining reseptura boʻyicha miqdori, %.
Sovun ishlab chiqarishda yogʻ kislotalari va yogʻ oʻrnini bosuvchi mahsulotlar uchun ishqor sarfi bu moddalarining molekulyar ogʻirligi bogʻliq.
Yogʻ kislotalari aralashmasining oʻrtacha molekulyar ogʻirligiga quyidagi formuladan topiladi:
M _oʻr=S_s ^. M_s + S_t ^. M_t + S_sj ^. M_sj + S_j ^. M_j + S_g ^. M_p/100=10 ^. 280 + 5 ^. 274 + 10 ^. 220 + 20 ^. 284 + 55 ^. 276/100=272,3
bu yerda M_s, M_t, M_sj M_j, M_d – salomas, texnik yogʻ kislotalari, sintetik va distillangan yogʻ kislotalarining sintetik va distillangan yogʻ kislotalarining oʻrtacha molekulyar ogʻirligi. (ilova 3-jadval)
Yogʻli aralashmadan sovun quyidagi reaksiya boʻyicha hosil boʻladi:
RCOOH + N aOH=RCOO Na+H₂O,
2RCOOH + N a₂CO₃=RCOONa + CO₂ + H₂O
Ogʻirlik boʻyicha suvsiz (quruq) sovunning chiqishi quyidagini tashkil qiladi.
G_m=RCOOH + N_a-H
Sarflangan yogʻ kislotalari massasiga nisbatan quruq sovunning foizlardagi chiqishi quyidagi formula boʻyicha hisoblanadi:
G_m=(M_s+M_n-1) ^. 100/M_s=(272,3+23 – 1) ^. 100/272,3=108,07%
bu erda M_sr-yogʻ kislotalari aralashmasining oʻrtacha molekulyar ogʻirligi
M_n-sovun hosil qiruvchi ishqoriy metallning molekulyar ogʻirligi, M_n=23
1-vodorodning atom ogʻirligi.
1 t 60% li sovun olish uchun 3 kg miqdordagi yoʻqotishlar bilan hisoblangandagi yogʻ kislotalarining sarfi 3 kg
G_s.j=600+3=603 kg
Salomasning yogʻ kislotalari
C_c=G_c.j ^. C_c/100=603 ^. 10/100=60,3 kg
Texnik yogʻning yogʻ kislotalari
S_t=G_c.j ^. C_t/100=603 ^. 5/100=30,1 kg
S₁₀-S₁₆ fraksiyali sintetik yogʻ kislotalari
S¹_sj=G_s.j ^. S_s.j /100=603 ^. 10/100=60,3 kg
C₁₇ – C₂₀ fraksiyali sintetik yogʻ kislotalari
S¹_j ^. G_sj ^. S_j/100=603 ^. 20/100=120,6 kg
Paxta soapstogining distillangan yogʻ kislotalari
S¹_d=G_c.j ^. S_d/100=603 ^. 55/100=331,65 kg
Tarkibida 60% yogʻ kislotalari boʻlgan tovar holidagi sovunda haqiqiy sovunning miqdori quyidagicha aniqlanadi.
G=60 ^. G_m/100=60 ^. 108,07/100=64,84%
Sovun hosil boʻlishi uchun yogʻ kislotalarining uning ogʻirligiga nisbatan foizlardagi sarfi:
G_j.k=M_s ^. 100/M_sr + M_n – 1=272,3 ^. 100/272,3+23–1=92,52%
Tayyor sovundagi namlik miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi:
d_m=100 – (G+O¹¹_щ+O_k+N)=100 – (64,84+0,17+0,4+1)=33,59%
bu yerda S_щ va S_k – erkin natriy gidroksid va natriy karbonatning qoldigʻi,
O_щ=0,17% i O_k=0,4%
N-suvda erimaydigan choʻkma va tuzlarning amaliyot natijalaridan olingan miqdori, N=I.