Mavzu: Xoʻjalik va atir sovun ishlab chiqarishning moddiy hisobi. Uzluksiz usulda 60 LI xoʻjalik sovuni ishlab chiqarishdagi

Karbonat angidrid gazining chiqishini aniqlash
Yogʻli aralashmani natriy karbonat bilan neytrallaganda karbonat angidrid gazi ajralib chiqadi.
Bunda roʻy berayotgan oxirgi reaksiyani quyidagi sxema boʻyicha ifodalash mumkin:
2 RCOOH+Na₂CO₃ 2 RCOONa+H₂O+CO₂
Natriy karbonatning har bir gramma – molekulasiga karbonat angidrid gazining bir gramm molekulasi ajraladi yoki reaksiyada qatnashayotgan 1 kg natriy karbonatga ajralayotgan karbonat gazining nazariy chiqishi quyidagini tashkil qiladi:
G_co2=CO₂/Na₂CO₃=44/106=0,415 kg
60 % li sovun pishirishda karbonat gazining 1 t sovun uchun nazariy chiqishi quyidagiga teng
G¹_co2=Щ ^. 0,80 ^. f ^. G _co2=88,1 ^. 0,80 ^. 1,33 ^. 0415=38,9 kg
Tozalashda va kompresslashda uskunaning germetik emasligi hisobiga gazning yoʻqolishi 15 % ni tashkil qiladi, shunday qilib ishlab chiqarishda karbonat gazining haqiqiy chiqishi:
G¹¹_co2= G¹_co2 ^. 0,85=38,9 ^. 0,85=33,065 kg
60 % li sovun ishlab chiqarish uchun xom ashyo sarfi

Xom ashyo	1 t uchun, kg	Kuniga, t
Salomasning yogʻ kislotalari	60,3	6,03
Texnik hayvon yogʻining yogʻ kislotalari	30,1	3,01
S10-S16 fraksiyali SYOK	60,3	9,04
S17-S20 fraksiyali SYOK	120,6	12,06
Soapstokning distillangan yogʻ kislotalari	331,65	30,15
Hammasi boʻlib yogʻ kislotalari	603	60,3
Natriy karbonat	97,9	10,3
Natriy gidroksid	19,5	2,14

Bugʻ va suv sarfini hisoblash
a) Texnologik ehtiyojlarga sarflanadigan bugʻning sarfi.
Hisoblash 1t 60% li xoʻjalik sovuni uchun olib boriladi.
1. Sovunni pishirishda yogʻ kislotalari aralashmasini t_b=70⁰C dan t_ox=115⁰S haroratgacha yopiq bugʻ bilan isitish. Yogʻ kislotalari aralashmasining issiqlik sigʻimi oʻrta S=2,30 kDj/kg K deb qabul qilinadi.
D₁=G_sj ^. S_sj ^. (t_ox-t ) ^. 1,05/1959=603 ^. 2,30 (115-70) ^. 1,05/1959=33,4 kg
2. Natriy karbonat eritmasini t_b=70⁰C dan t_ox=95⁰S haroratgacha yopiq bugʻ bilan isitish. Eritmaning issiqlik sigʻimi S=3,35 kDj/kg.k
D₂=V_a ^. S (t _ox – t_b) ^. /I_n=370,2 ^. 3,35 (95 – 70) ^. 1,05/1959=16,6 kg
bu erda I_m-toʻyingan bugʻning foydali issiqlik berish,
I_m=1959 kDj/kg.
-bugʻ yoʻqolishini hisobga oluvchi koeffisient, =1,05
3. Natriy gidroksid eritmasini t_b=70⁰C dan t_ox=95⁰S haroratgacha yopiq bugʻ bilan qizdirish.
Eritmaning issiqlik sigʻimi S=3,18 kDj/kg.k
D₃=V_k ^. S(t_o-t_b) /I_n=63,0 ^. 3,18(95–70) ^. 1,05/1959=2,68 kg
4. Yogʻli aralashma, natriy gidroksid va natriy karbonatning hamma aralashtirgichlari boʻyicha issiqlik yoʻqolishlarining kompensasiyasi uchun bugʻning sarfi. Issiqlik yoʻqolishining umumiy yuzasi F=270 m². Issiqlikni yoʻqotishlar.
D₄=270 ^. 377 ^. 24/1959 ^. 100=12,47 kg
5. Maʻlumotlar boʻyicha 1,239 bet TNB-2 uskunasida ochiq bugʻning sarfi. D₅=57 kg
6. Pishirilgan sovunni vakuum – quritgich kamerasidan oldin t_b=85⁰S dan t_ox=110⁰S gacha yopiq bugʻ bilan isitish. Bunday harorat oraligʻida sovunning issiqlik sigʻimi (oʻrtacha): S=2,89 kDj/kg. K.
0,6 MPa bosim ostidagi bugʻning sarfi.
D₆=1000 ^. 2,89(110–85) ^. 1,05/1889=40,16 kg
7. Hisobga olinganiga nisbatan, bugʻning hisobga olinmagan sarfi 10 %
D₇=(D₁+......+D₆) ^. 0,1 =16,23 kg
1t sovun uchun bugʻning sarfi
D₁=D₁+.....+D₇=178,54 kg
b) Xoʻjalik – maishiy ehtiyojlar uchun bugʻning sarfi (2.10 bet)
D₀=D₁+D_x, kg
1 t sovun uchun bugʻning sarfi
Bugʻning kunlik sarfi
D₀=D₀ ^. M, t
v) Texnologik ehtiyojlarlar uchun suvning sarfi.
1. Natriy karbonat eritmasini tayyorlash
W₁ = V_a – K_n = 370,2 – 103,0 m³
2. Natriy gidroksid eritmasini tayyorlash.
W₂ = V_r – Щ_t = 63,0 – 21,4 = 0,041 m³
3. TNB-2 uskunasidan chiqayotgan bugʻni kondensatsiyalash va karbonat gazini sovutish. Gaz-bugʻ aralashmasining uskunadan chiqishdagi harorati t_b=115 ⁰C,
Karbon gazining issiqlik sigʻimi 0,92 kj/kg K
uning sovutgichdan keyingi harorati t_k=40 ⁰C. CHiqayotgan bugʻning issiqlik tutish 2576 kDj/kg. Suvning boshlangʻich harorati t_b=20 ⁰C, oxirgisi t_ox=40 ⁰C.
Kondensatsiyalanayotgan bugʻning miqdori hosil boʻlayotgan karbonat angidrid gazi miqdori va TNB-2 uskunasiga 57 kg/t miqdorda berilayotgan oʻtkir bugʻning yigʻindisiga teng boʻladi.
W₃ = (39,4+57) (2576 – 40) + 39,4 ^. 0,92 (115 – 40) / (40-20) ^. 1000 =12,34 m³
4.Vakuum-quritish uskunasining kondensatorida suvli bugʻning kondensasiyasi.Amaliy natijalar boʻyicha
W₄ =9 m³
5.Vakuum-nasos silindrini sovutish uchun
W₅=0,3 m³
6.Qolgan hisobga olinmaydigan sarflar hisobga olinayotganiga nisbatan 1,0%.
W₆=(W_c+...+W₅) ^. 0,1=2,195 m³
Texnologik ehtiyojlarga suvning sarfi hammasi boʻlib
W_t=W₁+…tW₆=24,151 m³
7. Xoʻjalik – maishiy ehtiyojlarga suvning sarfi (2 ga qarang, 11 bet)
1 t sovun uchun suvning umumiy sarfi.
W_o=W_t+W_x1 m³
Suvning kunlik sarfi
W¹_o=W_o ^. W_o ^. M, m³