”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

3.
Asbestotsement buyumlar 
Tayanch iboralari
- 
asbest, asbestotsement, mustahkamlik, chidamlilik.
Asbestotsement olinadigan materiallar.
Asbestotsement- asbest tolalari bilan kuchaytirilgan sement asosida 
olingan kompozitsion material. Sement toshi siqilishga yaxshi ishlaydi, lekin 
cho‘zilishga yomon ishlaydi. 15% asbest tolasi qo‘shilsa sement toshini fizik 
mexanik xossalari oshib boradi, chunki asbest tolasi cho‘zilishga yaxshi 
ishlaydi. Asbestsement cho‘zilishga mustahkamligi Yuqori, o‘tga chidamliligi, 
uzoq xizmat qilishi, suv o‘tkazuvchanligi Yuqori, issiqlik o‘tkazuvchanligi, 
elektr o‘tkazuvchanligi kichikdir.
Asbestotsementdan quyidagi buyumlar olinadi:
-tombop shifer, devorbop shifer;
-quvurlar, muftalar;
-ventilyasiya korobkalari, sanitar-texnik buyumlari; -elektrdan 
muhofaza qiladigan buyumlar:
Asbest. Asosan xrizotil asbest ishlatiladi, 3-6 navlari uzunligi 10
mm dan ko‘p, diametri 4000 mm. bular 50-24% bo‘ladi, qolgani 50-76% esa 
changsimon va boshqa qo‘shimchalardan iborat. Gohida 10-15% asbest 
o‘rniga bazalt, mineral paxta yoki shlakli paxta qo‘shiladi.
Asbest tolasining sirti yuzasi (15-30 g/m
3
) juda katta bo‘lgani uchun ko‘p 
suv talab qiladi. Tayyorlangan asbestotsement bo‘tqasida asbest bir me’yorda 
tarqalishi kerak.
Sement qotayotganda undan chiqqan yaxshi maxsulotni asbest shilib 
oladi. SHuni hisobiga sementni qotishi tezlashadi va asbest bilan yaxshi 
yopishib jipslashadi.
Asbestotsement buyum olish asoslari 
 
Asbestotsement buyumlar olish quyidagi etaplardan iborat:
-asbestni mayda tolalarga ajratish;
-asbestni suzpenziyasini tayyorlash;
-asbestni suzpenziyasidan yupqa qatlamni ajratib olish.
-undan buyumlarni qoliplash: shiferlar, listlar, quvurlar.
-bug‘ kameralarida, suvi basseynlarida, avtoklavlarda, qotiriladi va kerakli 
mustahkamlikni olguncha isitiladigan xonalarda saqlanadi.

---

Asbestotsement xossalari 
 
Asbestotsementni mexanik xossalari quyidagilarga bog‘liq:
-asbest miqdori;
-asbest sifati (uzunligi, diametri);
-sement aktivligi; -
asbestotsement zichligi; -
qotish sharoiti.
Ajratilgan asbest tolasini cho‘zilishga mustahkamligi 700 MPa, 
armaturaga tenglashadi. Asbestotsement tarkibida 15% asbest bo‘lganda 
sement toshiga qaraganda Rcho‘z-=3-5 marta, Regil=2-3 marta Yuqori bo‘ladi.
Sovuqqa chidamlilik:
-p=1,57 g/sm3 da 25 sikl;
-r=1,65 g/sm3 da 50 sikl;
-r=1,8 g/sm3 da 100 sikl.
Issiq o‘tkazuvchanligi p=1,9 g/sm
3
da 0,35 Vt/(m
0
S) 250
0
S temperaturaga 
ishlatish mumkin. Kremnezem qo‘shimcha qo‘shib 1000
0
S gacha oshirish 
mumkin.