”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Spirtli loklar va politura 
tabiiy va sun’iy smolalarning spirtdagi eritmasi 
bo‘lib, tarkibiga pigmentlar aralashtirib turli ranglarda tayyorlanishi mumkin. 
Ular yog‘och yuzalarni pardozlash, shisha va metall buyumlarni qoplash uchun 
ishlatiladi.
Emalli bo‘yoqlar 
pigmentning lokdagi suspenziyasi bo‘lib, maxsus 
apparatlarda tayyorlanadi. Emalli bo‘yoqlar qotgach muayyan darajada qattiq, 
atmosfera muhitiga chidamli, 1-2 sut. davomida xona haroratida qurishi va 
chiroyli ko‘rinishda bo‘lishi talab etiladi.
Sintetik emalli bo‘yoqlarga alkidli, perxlorvinilli emallar kiradi. Alkidli 
emallarga pigmentlarning gliftal, pentaftal, alkid-stirol va boshqa alkid 
loklardagi suspenziyalari kiradi.
Bino va inshootlarni tashqi tomondan qoplashda gliftalli GF-13 va 
pentaftalli PF-14 emalli bo‘yoqlari ishlatiladi. Perxlorvinil emalli bo‘yoqlar 
(PXV) gruntovka qoplamali metall yuzalarni va betonli fasadlarni qoplash 
uchun ishlatiladi.

---

Hozirgi kunda rivojlangan mamlakatlarda kremniyorganiq polimerlar 
asosida emallar tayyorlash dolzarb masala hisoblanadi. Kremniyorganiq 
polimerlardan tayyorlangan bo‘yoqlar qotgach atmosfera muhitiga va issiqqa 
bardoshli, gidrofob yuza hosil qiluvchi xususiyatga ega bo‘ladi. Bunday 
qoplamalar havo oqimini bemalol o‘tkazadi.
Organiq erituvchilarda tayyorlangan xlorkauchukli emallar suv va 
korroziya muhitlariga chidamli bo‘ladi. Ular metall va temirbeton 
konstruksiyalarni korroziyadan saqlash uchun ishlatiladi. Emallar tarkibida 
uchuvchi moddalar miqdorini kamaytirish qoplamalar sifatini oshirishga olib 
keladi.
Suv-dispersiyali bo‘yoqlar (latekslar). 
Suv-dispersiyali bo‘yoqlar oddiy 
sharoitda bir-biri bilan aralashmaydigan moddalarni sirttarangligini keskin 
kamaytiruvchi emulgatorlar vositasida emulsiya holatiga keltirib olinadi. Suv-
dispersiyali bo‘yoqlarda suv tashqi faza bo‘lib, bo‘yoq qoplamasi hosil 
qiladigan komponentlar ushbu fazada globula holatida bo‘ladi. Bo‘yoq yuzaga 
surkalganda suv qisman asosga shimiladi va bug‘lanadi, natijada emulsiya 
parchalanadi va globulalar bir-biriga yopishib silliq qoplama hosil qiladi. 
Qoplama havoda qurib qotgach, namlikka chidamli va havo oqimini 
o‘tkazuvchi qoplama hosil bo‘ladi. Bu usulda olingan latekslar inson 
organizmiga zararsiz, texnologik jihatdan qulay, yonmaydigan material bo‘lib, 
qoplama qalinligi va zichligini uning tarkibiga suv kiritib istalgancha 
o‘zgartirish mumkin.
Suv-dispersiyali latekslar ichida eng keng tarqalgani polivinilatsetat 
emulsion bo‘yoqlardir. Ular polivinilatsetat polimerining suvdagi dispersiyasi 
bo‘lib, dibutilftalat bilan plastifitsirlanadi va xossalarini yaxshilash maqsadida 
tarkibiga pigment va modifitsirlovchi qo‘shimchalar kiritiladi. Olingan 
dispersion bo‘yoq atmosfera va nam sharoitga chidamli va beton, suvoq, 
yog‘och yuzalarga adgeziyasi Yuqori bo‘ladi.
Akrilat dispersion bo‘yoqlar akril polimerlarining suvdagi emulsiyasi 
bo‘lib, atmosfera muhitiga chidamli va uzoq muddat xizmat qiladi. Akrilat 
latekslari bino va inshootlarni tashqi tomondan va namlik bo‘lishi ehtimoli 
bo‘lgan xonalarni bezashda ishlatiladi.
Kremniyorganiq polimerlar asosida olingan latekslar gidrofoblik 
xossasiga ega bo‘ladi. Ular issiq harorat ta’sirida uzoq muddat 
parchalanmaydi. Kremniyorganiq latekslar bino, inshootlar va qurilish 
konstruksiyalarini qoplashda ishlatiladi.
Butadienstirol emulsion bo‘yoqlar gliftal loklarning suvdagi dispersiyasi 
bo‘lib, Yuqori sifatli bezak qoplamalari hosil qilishda qo‘llaniladi. Hozirgi 
kunda yuvilmaydigan, uzoq muddat xizmat qiladigan, arzon, mahalliy 
komponentlar asosida olinadigan suv-dispersiyali bo‘yoqlar tayyorlash dolzarb 
masala hisoblanadi.