R. D. Do‘smuratov, B. Yu. Mengliqulov qishloq xo‘jaligida buxgalteriya hisobi va statistika asoslari

2.3-rasm. Ikki yoqlama yozuvning ahamiyati 

Xo‘jalik muomalalarini schotlarda ikki yoqlama aks ettirish ulkan

nazorat ahamiyatiga ega, chunki barcha schotlarning debetidagi yozuvlar
barcha schotlarning kreditidagi yozuvlar yig‘indisiga teng bo‘ladi. Bun-
day tenglikning bo‘lmasligi ikki yoqlama yozuvda xatoga yo‘l quyil-
ganligini, ya’ni schotlardagi yozuvlarda xato borligini bildiradi. Bunday
xatolarni o‘z vaqtida topish va tuzatish kerak.
Xo‘jalik muomalalarini schotlarda aks ettirish natijasida schotlar
o‘rtasida o‘zaro aloqa yuzaga keladi. Bunday o‘zaro aloqa schotlar kor-
respondensiyasi deyiladi. Shunday qilib, schotlar korrespondensiyasi
deganda, ularda xo‘jalik muomalalari natijasida sodir bo‘lgan hodisa-
larni aks ettirishda schotlar orasidagi o‘zaro aloqani ifodalash tushuni-
ladi.
I k k i yo q l a m a yo z u v:
Mablag‘lar va
manbalar
mavjudligi
hamda harakati
ustidan nazorat
o‘rnatadi
Mablag‘larning
olinish manbalari
va qanday
maqsadlarga
sarflanish
yo‘nalishlarini
ko‘rsatadi
Xo‘jalik
muomalalarining
iqtisodiy
mazmunini va
ularni amalga
oshirishning
qonuniyligini
tekshirishga
Schotlardagi
xatolarni
aniqlashni, debet
oborotlari kredit
oborotlariga teng
bo‘lishini
ta’minlaydi

---

54
Xo‘jalik muomalalarini schotlarga yozish uchun hujjatlarda debet-

lanuvchi va kreditlanuvchi schotlar ko‘rsatiladi, ya’ni buxgalteriya yo-
zuvi (schot formulasi) tuziladi. Demak, debetlanuvchi va kreditlanuvchi
schot va aks ettiriladigan xo‘jalik muomalasining summasini
ko‘rsatishga buxgalteriya yozuvi (provodkasi) deyiladi.
Buxgalteriya yozuvini tuzish uchun nafaqat ma’lum bilimlar
yig‘indisiga ega bo‘lish, balki uni rasmiylashtirish ketma-ketligini ham
bilish zarur. Eng avvalo, muayyan xo‘jalik muomalasining iqtisodiy
mohiyatini aniq tushunish kyerak. Faqat shunday tushuncha asosida
mazkur muomala qaysi ikkita korrespondensiyalanuvchi schotlarda aks
ettirilishini aniqlash mumkin (2.4-rasm).