R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
-jadval “Sharq” fermer xo‘jaligi to‘lov qobiliyati tahlili
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jami to‘lash uchun mablag‘lar 105646 Jami to‘lov qarzlari 22406
- Balans 105646 Balans 105646
- 5.2.3. Zanjirli bog‘lanish usuli va uning tahlilda qo‘llanilishi
|
5.2-jadval
“Sharq” fermer xo‘jaligi to‘lov qobiliyati tahlili To‘lov mablag‘lari Hisobot yili oxiriga summasi, ming so‘m To‘lov qarzlari Hisobot yili oxiriga summasi, ming so‘m 1. Pul mablag‘lari, ya’ni kassadagi va hisob raqamidagi pul mablag‘lari 54377 1. Mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar (qarzlar) 4657 2. Tovar-moddiy zaxiralari 26584 2. Olingan bo‘naklar 4945 3. Debitorlik qarzlari 24685 3. Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlari 4614 4. Maqsadli davlat jamg‘arma- lariga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar 3890 5. Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarzlar 3395 6. Boshqa kreditorlik qarzlari 905 Jami to‘lash uchun mablag‘lar 105646 Jami to‘lov qarzlari 22406 To‘lov mablag‘laridan to‘lov qarzlarining ko‘pligi - To‘lov qarzlaridan to‘lov mablag‘larining ko‘pligi 83240 Balans 105646 Balans 105646 Shunday qilib, tahlil natijalari xo‘jalikning to‘lov qobiliyatini yanada oshirishning ichki imkoniyatlarini topish uchun asos bo‘ladi. Ya’ni fermer xo‘jaligi rahbariyati to‘lov qobiliyatini yaxshilash uchun ortiqcha tovar-moddiy zaxiralarni sotish va debitorlik qarzlarini undirib olish hamda to‘lov qarzlarini qisqa muddatlarda to‘lab berish choralarini ko‘rishi lozim deb hisoblaymiz. 5.2.3. Zanjirli bog‘lanish usuli va uning tahlilda qo‘llanilishi Zanjirli bog‘lanish usuli ham moliyaviy tahlilda keng qo‘llaniladigan usullardan biridir. Undan o‘rganilayotgan natija ko‘rsatkichining o‘zgarishiga uch va undan ortiq omillar ta’sir ko‘rsasa, ular o‘rtasida bog‘liqlik funksional bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi. Bunda har bir ta’sir etuvchi omilning o‘rganilayotgan natija 92 ko‘rsatkichga ta’sirini topish uslubiy ketma-ketlikka ega. Ya’ni, bu usulning mohiyatini uni tahlilda amaliy qo‘llash orqali to‘liq tushunish mumkin. Masalan, ish vaqti fondining (IVF) o‘zgarishi ishchilar soni (I s ), bir ishchining ishlagan kishi kunlari (K k ) va ish kunining davomiyligi (K d ) ko‘rsatkichlari bilan funksional bog‘liqdir. Bu bog‘liqlikni quyidagicha matematik formula ko‘rinishida ifodalash mumkin: IVF = I s × K k × K d , (5.3) Bu yerda, I s - ishchilar soni, K k – bir ishchining ishlagan kishi kunlari, K d – ish kunining davomiyligi. Yuqoridagi formuladan ko‘rinadiki, ish vaqti fondining o‘zgarishiga uchta omil ta’sir ko‘rsatadi. Ya’ni: - ishchilar sonining o‘zgarishi; - bir ishchining ishlagan kishi kunlarining o‘zgarishi; - ish kuni davomiyligining o‘zgarishi. Mazkur omillarning natija ko‘rsatkichiga ta’sirini aniqlashdan oldin, zanjirli bog‘lanish usulidan foydalanadigan bo‘lsak, bazis davridagi natijani har bir omil hisobiga ketma-ket almashtirib quyidagi bog‘lanish ko‘rsatkichlari aniqlab olinadi: 1. IVF 0 = I s0 × K k0 × K d0 – bazis davridagi ish vaqti fondi; 2. IVF sh1 = I s1 × K k0 × K d0 – 1-shartli ish vaqti fondi; 3. IVF sh2 = I s1 × K k1 × K d0 – 2-shartli ish vaqti fondi; 4. IVF 1 = I s1 × K k1 × K d1 – hisobot davridagi ish vaqti fondi. Ish vaqti fondining umumiy o‘zgarishi hisobot davridagi ish vaqti fondidan bazis davridagi ish vaqti fondini chegirish orqali aniqlanadi: ±∆ IVF = (I s1 × K k1 × K d1 ) - (I s0 × K k0 × K d0 ) Bu ko‘rsatkichlarni quyidagi jadval ko‘rinishida ham ifodalash mumkin (5.3-jadval). Shundan so‘ng, ish vaqti fondining o‘zgarishiga omillar ta’siri hisob-kitob qilinib aniqlanadi. Bu quyidagicha amalga oshiriladi: - ishchilar sonining o‘zgarishi ish vaqti fondining o‘zgarishiga qanday ta’sir |