5.11-jadval
Buxgalteriya balansini gorizontal tahlili
Ko‘rsatkichlar nomi
Yil boshiga
Yil oxiriga
Summa,
ming so‘m
Foiz, %
Summa,
ming so‘m
Foiz, %
A K T I V
I. UZOQ MUDDATLI AKTIVLAR
Asosiy vositalar
39606443
100
30970415
78
Uzoq muddatli investisiyalar
6985319
100
53447883
765
I bo‘lim jami
46591762
100
84418298
181
II. JORIY AKTIVLAR
Tovar-moddiy zaxiralar
13320349
100
26121772
196
Kelgusi davr xarajatlari
14286020
100
14287413
100,01
Kechiktirilgan xarajatlar
0
0
28997033
100
Debitor qarzlar
11022301
100
40072145
363,5
Pul mablag‘lari
258037
100
1974662
765,3
Qisqa muddatli investisiyalar
47392370
100
278000
0,6
II bo‘lim jami
86279077
100
111731025
129,5
BALANS AKTIVI JAMI
132870839
100
196149323
147,6
P A S S I V
I.
O‘Z MABLAG‘LARI MANBALARI
Ustav kapitali
800000
100
800000
-
Rezerv kapitali
22520077
100
22504162
99,9
Taqsimlanmagan foyda
74012372
100
79016717
106,8
Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari uchun
zaxiralar
5884739
100
5884739
-
I bo‘lim jami
103217188
100
108205618
104,8
II. MAJBURIYaTLAR
2.1. Uzoq muddatli majburiyatlar
16505708
100
31413006
190,3
2.2. Joriy majburiyatlar, jami
13147943
100
56530699
430
Mol yetkazib beruvchilar qarzi
7430870
100
90701
1,2
Olingan bo‘naklar
2457750
100
23634548
962
Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz
563278
100
993138
176,3
Maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar
bo‘yicha qarz
17368
100
36718
211,4
Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarz
155636
100
131115
84,2
Qisqa muddatli bank kreditlari
1666666
100
30000000
1800
Boshqa kreditorlik qarzlari
856375
100
1644479
192
II bo‘lim jami
29653651
100
87943705
296,6
BALANS PASSIVI JAMI
132870839
100
196149323
147,6
Balans passivida esa, yil boshiga nisbatan deyarli barcha moddalarida o‘sish
kuzatilgan. Faqat yil boshiga nisbatan mol yetkazib beruvchi va pudratchilardan
bo‘lgan qarzdorlik 1,2 foizga hamda mehnat haqi bo‘yicha qarzdorlik 84,2 foizga
kamaygan. Albatta, balans passivining, ayniqsa majburiyatlarning yil boshiga
nisbatan ko‘payishini ijobiy holat sifatida baholab bo‘lmaydi. Shu bois, xo‘jalik
113
yurituvchi subyekt rahbariyati majburiyatlarni to‘lov imtizomiga rioya qilgan
holda qisqartirish choralarini ko‘rishi lozim.
Endi moliyaviy tahlilda buxgalteriya balansini vertikal tahlil qilish qanday
tartibda o‘tkazilishini amaliy ma’lumotlar asosida ko‘rsatib o‘tamiz. Ya’ni
buxgalteriya balansini aktiv va passiv tomonlarini tarkibiy jihatdan quyidagicha
tarkiblash va vertikal tahlilni o‘tkazish mumkin (5.12-jadval).
5.12-jadval
Buxgalteriya balansini vertikal tahlili
Ko‘rsatkichlar nomi
Yil boshiga
Yil oxiriga
Summa,
ming so‘m
Foiz,
%
Summa,
ming so‘m
Foiz,
%
A K T I V
I. UZOQ MUDDATLI AKTIVLAR
Asosiy vositalar
39606443
30
30970415
16
Uzoq muddatli investisiyalar
6985319
5
53447883
27
I bo‘lim jami
46591762
35
84418298
43
II. JORIY AKTIVLAR
Tovar-moddiy zaxiralar
13320349
10
26121772
13,4
Kelgusi davr xarajatlari
14286020
11
14287413
7
Kechiktirilgan xarajatlar
0
0
28997033
15,3
Debitor qarzlar
11022301
8
40072145
20,2
Pul mablag‘lari
258037
0,2
1974662
1
Qisqa muddatli investisiyalar
47392370
35,8
278000
0,1
II bo‘lim jami
86279077
65
111731025
57
BALANS AKTIVI JAMI
132870839
100
196149323
100
P A S S I V
I.
O‘Z MABLAG‘LARI MANBALARI
Ustav kapitali
800000
0,6
800000
0,6
Rezerv kapitali
22520077
17
22504162
11,4
Taqsimlanmagan foyda
74012372
56
79016717
40
Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari uchun zaxiralar
5884739
4,4
5884739
3
I bo‘lim jami
103217188
78
108205618
55
II. MAJBURIYATLAR
2.1. Uzoq muddatli majburiyatlar, jami
16505708
12
31413006
16
2.2. Joriy majburiyatlar, jami
13147943
10
56530699
29
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarz
7430870
5,6
90701
0,05
Olingan bo‘naklar
2457750
1,89
23634548
12,11
Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz
563278
0,4
993138
0,51
Maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha
qarz
17368
0,01
36718
0,02
Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarz
155636
0,12
131115
0,07
Qisqa muddatli bank kreditlari
1666666
1,28
30000000
15,4
Boshqa kreditorlik qarzlari
856375
0,7
1644479
0,84
II bo‘lim jami
29653651
22
87943705
45
BALANS PASSIVI JAMI
132870839
100
196149323
100
114
5.12-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, balans umumiy summasi hisobot
yili boshiga 132870839 ming so‘mni tashkil etgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich yil oxirida
196149323 so‘mga teng bo‘lgan.
Hisobot davri boshiga aktivlar tarkibida uzoq muddatli aktivlar 46591762
ming so‘mni yoki 35 foizni tashkil qilgan. Hisobot davri oxirida esa 84418298
ming so‘mni yoki 43 foizga teng bo‘lgan. Bundan ko‘rinadiki, yil boshiga nisbatan
yil oxirida uzoq muddatli aktivlar 8 foizga ko‘paygan.
Bunday o‘zgarish uzoq muddatli investisiyalarning yil boshiga nisbatan
ko‘payishi hisobiga yuzaga kelgan. Bu holatni ijobiy baholagan holda joriy
aktivlarga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, u hisobot davri boshiga 86279077 ming
so‘mni yoki 65 foizni tashkil qiladi.
Bu ko‘rsatkich yil oxirida 111731025 ming so‘mni yoki 57 foizga teng
bo‘lgan. Bu esa, joriy aktivlar ulushining yil boshiga nisbatan 8 foizga
kamayganligini ko‘rsatadi. Bunday o‘zgarishga qisqa muddatli investisiyalarning
yil boshiga nisbatan 35,7 foizga kamayishi sezilarli ta’sir ko‘rsatgan.
Balans passiviga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, umumiy manbalar tarkibida
o‘z mablag‘lari manbalari yil boshida 78 foiz bo‘lgan bo‘lsa, yil oxirida 55 foizni
tashkil etmoqda. Bundan farqli ravishda, majburiyatlar yil boshiga (22 foiz)
nisbatan yil oxirida (45 foiz) 23 foizga oshgan. Bunday o‘zgarishga qisqa muddatli
majburiyatlarning yil boshiga nisbatan 29 foizga ko‘payishi katta ta’sir ko‘rsatgan.
Xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbariyati balans aktivda joriy aktivlarni
ulushini oshirish, passivda esa majburiyatlar ulushini kamaytirish choralarini
ko‘rishi lozim. Chunki, joriy aktivlar ulushining oshishi subyektning moliyaviy
holatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Majburiyatlar ulushini kamaytirishiga albatta to‘lov
intizomiga rioya qilgan holda muddati kelgan majburiyatlarni to‘lash orqali
erishiladi. Bu esa, moliyaviy jarima va penyalarning ortishini va ularning
qo‘shimcha to‘lanishini oldini oladi.
Umumlashgan xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, xo‘jalik yurituvchi
subyekt aktivlari va ularning manbalari tuzulmasidagi sifat o‘zgarishlari hamda
115
ularning dinamikasi to‘g‘risida umumiy tasavvurga, xulosa shakllantirish va qaror
qabul qilishga buxgalteriya balansini gorizontal va vertikal tahlil qilish yordamida
erishiladi.
Shu bilan birga, gorizantal va vertikal tahlil usullarini moliyaviy tahlilda
moliyaviy natijalar, asosiy vositalar, pul oqimlari va xususiy kapital tahlilida ham
qo‘llash mumkin.
Dostları ilə paylaş: |