R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

 
 
8.4. Inventarizatsiyani o‘tkazish bosqichlari va inventarizatsiya
komissiyasining faoliyatini tashkil etish 
 
Tekshiruv obyektlari bo‘yicha
inventarizatsiya quyidagilarga 
bo‘linishi mumkin: 

asosiy vositalar; 

pul mablag‘lari; 

hisob-kitoblar; 

tovar-moddiy qiymatliklar; 

tugallanmagan ishlab chiqarish.
Bulardan tashqari, korxonalarda 
permanent inventarizatsiya
ham 
o‘tkaziladi. Bunda doimiy faoliyat ko‘rsatadigan inventarizatsiya 
komissiyasi tomonidan tovar-moddiy boyliklarning qoldiqlari eng kam 
miqdorda 
qolgan 
vaqtlarda 
inventarizatsiya 
qilinadi. 
Bunday 
inventarizatsiya o‘tkazishda mehnat xarajatlari kam sarflanadi va tovar-
Inventarizatsiya turlari 
Tekshiruv hajmiga 
ko‘ra 
To‘liqligiga ko‘ra 
Tayinlanishi va 
tavsifiga ko‘ra 
Tekshiruv 
obyektiga ko‘ra 
To‘liq 
Qisman 
Yoppasiga
Tanlab 
Rejali 
Rejadan tashqari 
Asosiy
vositalar 
Pul mablag‘lari 
Hisob-kitoblar 
Tovar-moddiy qiymatliklar 
Tugallanmagan ishlab chiqarish 
Takroriy 
Nazorat-tekshiruv 

---

221 
moddiy boyliklarning kamomadi (yoki oshiqchaligi) zudlik bilan 
aniqlanadi. 
Butun inventarizatsiya jarayoni quyidagi bosqichlarda amalga 
oshiriladi:
Korxonada har yilgi inventarizatsiya yillik moliyaviy hisobotni 
tuzishdan oldin tayinlangan maxsus inventarizatsiya komissiyasi 
tomonidan o‘tkaziladi. 
Inventarizatsiya komissiyasi tarkibiga ma’muriyat vakillari va 
inventarizatsiya qilinadigan obyektlarni biladigan mutaxassislar (iqtisod-
chilar, muhandislar, texniklar va boshqalar) kiritiladi. Komissiya 
faoliyatida a’zolar to‘liq ishtirok etishlari shart. Chunki, №19 BHMSga 
muvofiq inventarizatsiya o‘tkazishda komissiya a’zolaridan birining 
ishtirok etmasligi inventarizatsiya yakunlarini haqiqiy emas, deb 
hisoblashga asos bo‘ladi. 
Komissiya a’zolari inventarizatsiya boshlanishidan oldin inventa-
rizatsiya qilinadigan hisob obyektlari bo‘yicha barcha hujjatlar ishlov 
berilib, guruhlanib buxgalteriya schotlarida aks ettirilganligi; buxgal-
teriya hisobi registrlarida esa inventarizatsiya qilinadigan zarur qoldiqlar 
chiqarilganligiga ishonch hosil qilishlari lozim. 
Inventarizatsiya komissiyasi a’zolari inventarizatsiya ro‘yxatlariga 
kamomad yoki ortiqcha tovar - moddiy boyliklarni yashirib qolish 
maqsadida boyliklarning ko‘rinib turgan amaldagi qoldiqlari haqida 
ataylab noto‘g‘ri ma’lumotlar kiritilgan bo‘lsa, inventarizatsiya 
komissiyasining a’zolari qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka 
tortiladi. 
INVENTARIZATSIYANI O‘TKAZISH BOSQICHLARI 
Tayyorgarlik 
Asosiy
(ish jarayoni) 
Yakunlash 
Inventarizatsiya komissiyasi 
tarkibi shakllantiriladi, 
inventarizatsiyani o‘tkazish 
bo‘yicha buyruq(farmoyish) 
chiqariladi, qiymatliklarni 
saqlash joylari muhrlanadi. 
Komissiya moddiy 
javobgar shaxslar 
ishtirokida qiymatliklarni 
sanoqdan o‘tkazadi va 
olingan ma’lumotlarni 
inventarizatsiya ro‘yxatiga 
kiritadi. 
Aniqlangan haqiqiy qoldiqlar 
va buxgalteriya daftarlaridagi 
qoldiqlar solishtirilib, 
inventarizatsiya natijalari 
shakllantiriladi. 

---

222 
Inventarizatsiya natijalari №19-BHMSning ilovalarida keltirilgan 
shakldagi inventarizatsiya ro‘yxatlari, dalolatnomalar, vedomostlar va 
boshqa tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi. 
Taqqoslash vedomostlari korxona mulki(asosiy vositalar, tovar-
moddiy boyliklar, pul mablag‘lari)ni inventarizatsiyadan o‘tkazish 
natijalarini aniqlash uchun mo‘ljallangan. 
Moddiy boyliklarni inventarizatsiyadan o‘tkazish javobgar shaxs-
lar huzurida; shuningdek, bu boyliklar saqlanayotgan joylarda amalga 
oshiriladi. 
Asosiy vositalar bo‘yicha yiliga kamida bir marta inventarizatsiya 
o‘tkaziladi, biroq u inventarizatsiya ma’lumotlaridan yillik hisobotni 
tuzishda foydalanishga imkon yaratish uchun 1-oktabrdan keyin 
o‘tkazilishi lozim. Binolar, inshootlar va boshqa ko‘chmas mulk 
obyektlarini har yili emas, balki 2-3 yilda bir marta inventarizatsiyadan 
o‘tkazish mumkin. 
Asosiy vositalarni inventarizatsiya qilishni korxona buxgalteriyasi 
xodimlarining majburiy ishtirokida ichki komissiyasi amalga oshiradi. 
Asosiy vositalarning ayrim obyektlarini inventar va xo‘jalik 
jihozlari tarkibiga noto‘g‘ri kiritilganligi aniqlangan hollarda, ular asosiy 
vositalar qatoriga qaytariladi. Aksincha, asosiy vositalar tarkibida 
hisobda turgan mulk inventar va xo‘jalik jihozlari qatoriga o‘tib qolgan 
holatlarda ham tuzatish yozuvlari qayd etiladi. 
Xususiy asosiy vositalar inventarizatsiyasi bilan bir paytda ijaraga 
olinganlari ham tekshiruvdan o‘tkaziladi. Ijaraga olingan obyektlar 
yuzasidan inventarizatsiya ro‘yxatlari har bir ijaraga beruvchi bo‘yicha 
alohida tuziladi. Ularda umumiy ma’lumotlardan tashqari, ijaraga 
beruvchi va ijara muddati ham ko‘rsatiladi. Ro‘yxatning bir nusxasi 
ijaraga beruvchiga yuboriladi. 
Inventarizatsiya komissiyasi debitor va kreditor qarzlar yuzaga 
kelgan muddatlarni, ularning haqiqiyligini va agar da’vo muddati 
o‘tkazib yuborilgan bo‘lsa, bunga aybdor bo‘lgan shaxslarni aniqlashi 
lozim.