R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

bir narsalardan qoniqish hosil qilsak, boshqa zaruriyatlar bizni harakat qilishga
majbur qiladi.
Z A M O N A V I Y M O T I V L A S H T I R I S H N A Z A R IY A S I
M otivlash tirish n in g ruhiy va tashkiliy iq tisod iy y o ‘n alishdagi turli
nazariyalarini ikki guruhga b o‘lish mumkin:
1. Motivlashtirishning mazmunli nazariyasi, u kishilami boshqacha emas,
aynan shunday ishlashga majbur qiladigan shaxsni ichki q o ‘z g ‘alishini
identifikatsiyasiga asoslanadi (bu A. Maslou va F. Xersberg va boshqalar termini).
2. M otivlashtirishning protsessual nazariyasi — juda ham zam onaviy
uslublardan biri bo‘lib, kishilar o ‘zini bilishi va tarbiya m a’nosida o ‘zlarini
qanday tutishlariga asoslanadi (bu Porter-Loulaming kutish nazariyasi, odillik
nazariyasi va motivlash modellaridir). Sanab o ‘tilgan nazariyalar ba’zi masalalarda
bir-biridan farq qilsada, ular bir-birini inkor etmaydi.
M O T I V L A S H T I R I S H N I N G M A Z M U N L I N A Z A R IY A S I
M a s l o u b o ' y i c h a e h t i y o j l a r i y e r a r x i y a s i
U turli ehtiyojlardan beshta eng asosiysini ajratadi: Fiziologik ehtiyojlar.
Xavfsizlikka va kelajakka ishonch ehtiyoji. Ijtimoiy ehtiyoj (jamoaga mansubligini
jamoada qo‘llab-quwatlash). Hurmatga ehtiyoj. 0 ‘z-o‘zini ifodalashga ehtiyoj.
(17-rasm).
Maslou nazariyasi bo‘yicha barcha ehtiyojlami qat’iy iyerarxiya strukturasi
bo‘yicha joylashtirish mumkin. U quyi darajadagi ehtiyojlami qondirishni talab
qiladi, o ‘z navbatida inson xulqiga ta’sir ko‘rsatadi, yuqori darajadagi ehtiyojlar
esa asta-sekin ta’sir ko‘rsatadi.
92

---

17-rasm.
Maslou bo'yicha ehtiyojlar iyerarxiyasi.
Ammo bu nazariya o ‘zining kamchiliklariga ega, chunki aniq besh darajali