Radioelektronika asoslari

U₂ - ■ —U_m - cos2ru/ —~~U- cos4o/ - (1)
² n ^m 3* ^m (5/r
U



5-rasm.Tekiglavchi l -simon (a) va II-simon (b) filtrlar.

_m - transformatorai n g ikkilamchi chulg'amidagi kuchlantshning amplitudasi.
0‘zgarmas tashkil etuvchi tok (kuchlanish) ni eng sodda hotdaajratib olish ucbun nagruzka qarsliiligiga parallel tarzda kondensator uhtnishtni
ko'rd'fc' Lekin ko‘p hollarda bu yo yetarli bo‘lmaydi, yoki butunlay varoqsiz bo'ladi. Shuning uchun o‘zgarmas tashkil etuvchini ajratib olishda maxsus zanjirlar - tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Ulaming vazifasi tok yoki kuchlanishning o‘zgaruvchan tashkil etuvchilarini yutib qolishdan iborat, Lekin ular tioji boricha o‘zgarmas tashkil etuvchi tok yoki kuchlattish miqdorini kaniaytirmasligi kerak, Shuning uchun tekislovchi filtrlar asbsan reaktiv qarshilikii elementlar - induktiviik g'altagi va kondensatorlar asosida tuziladi.
Elementlarining ulanishiga qarab tckislovchi iiltrlar — T-sinjon” va “17- simon” bo‘ladi. Lilaming sxemasi 5-rasmda ko'rsatilgan. Ikkala holda ham induktivlik g‘altagi - drossel (Z>) dan tokning o'zgarmas tashkil etuvchisi kam qarshilikka uchragan holda o‘tadi, Kondensatoriar o‘zgarmas tokni o'tkazmaydi. Natijada R„ qarshilikda 0‘zgarmas kuchlanish hosil bo'ladi. Uning o‘zgarishciz qolishi uchun tokning 0‘zgaruvchan tashkil etuvchisi drosselda yutilib, R_a nagruzkada kuchlanish tushuvin: hosil qilmasligi kerak. Bu hol drosselning qarshiligi kondensator qarshiligidan juda katta bo'lgandasodir bo‘ladi:
va R„ » (2a)
a)_nL
Bunda, a>„ - o‘zgaruvchan tashkil etuvchilaming eng kichik chastotasi. Bu shart bajarilganda o'zgaruvchan tashkil etuvchilar asosan induktivlik g‘altagida eng ko‘p potensial tushuvini hosil qiladi va uning juda oz qismi kondensatorga to‘g‘ri keladi.
Demak, tekislovchi fillr d‘zgaruvchan tashkil etuvchilarga nisbatan kuchlanish boMgichi vazifasini bajarar ekan.
“
_Wnl» va R„
⁰_nC 7


»■


(2b)

n-simon” filtrlaming (5b-rasm) ishlashi ‘T-simon” filtrlamikidan farq qiladi, Lekin, qulaylik uchun uni ikki bosqichti filtrlash deb qarash nrnmkin. Birinchi bosqichda Ci kondensator nagruzka rezistoriga parallel ulangan kondensator (2-rasm) kabi ishlasa, ikkinchi bosqich - ‘T-simon” filtmi tashkil etadi. Shuntng uchun (2a) tengsizlik quyidagicha ifodalanishi kerak: ’ ,,
Ko‘piticha“n-sitnon” fdtrlarda Ci -C^-C qilib olinadi.
Demak, “fl-simon” filtrlar T-simon” filtrlarga qaraganda sifatliroqdir. Lekin to‘g‘ri!agich elementida tokning keskin o'zgarishlari kuzatiladigan bo'lsa, “n-sinion” filtrdan foydalanish mumkin cmas. Chunki Cj sig'im tokni o'tkazib yuboradi. Bunday hollarda faqat ‘T- simon” filtr ishlatiladi.
Yuqori kuchlanishlt (4-t-5kV dan ortiq) qurilmalarda va ayrim kichik kuchlanishli qurilmaiarda drossel o‘miga qarshilik ishladladi. Shunda to‘g‘rilagich sxemasi soddalashib, uning og'iriigi kamayadi.
Mashqlarni bajarish tartibi
Laboratoriya ishidagi mashqlarni bajarish talabalar tomonidan ishning nazariy qisniida o‘rganiigan elektr sxemalar asosida oiib boriladi. Qaysi bir sxema yordamida ish bajarishni o'qituvchi belgilaydi. Laboratoriya ishi universal rnaketda joriy qilingan bo‘lib, u yoki bu sxemani yig‘ish talaba tomonidan ko‘chma elementlami maketdagi uyalarga joylashtirish orqali amalga oshiriladi. 0‘rganiladigan sxemaga beriladigan o‘zgaruvchan kuchianish laboratoriya stendinmg pastki qismida joylashgan (IP - 15K)_? o‘zgarmas kuchlanish esa (GjV2 - 0-^ 15 E) deb belgilangan manbadan olinadi. Nagruzka qarshiligi sifatida fl33 yoki MSR-63 turdagi qarshiliklar magazint xizmat kiladi. 0‘lchash ishlarida avometrdan (TS 4317 markali tester) va CI - 73 turdagi ossillografdan foydalaniladi.

1. 
   mashq. Ossillograf yordamida yarim o'tkazgichli diodning
   volt-amper xarakteristikasini aniqlash
   

t. 6-rasmda keltirilgan sxema yig'ilsin. Unda, R=200 +500 Om.

2. 
   0‘zgaruvchan tok rnanbai ulansin va «R/>» kirish potensiometri (o'zgaruvchan qarshilik yoki reostat) yordamida kirish kuchlanishini orttirib ossitlograf ekranida diodning xarakteristikasi hosil qilinsin.
   

3. 
   Ekrandagi tasvir (VAX) qo‘zg‘almas bo‘Igach, koordinatalar sistemasigato‘g'rijoylashtirib diizib olinsin.
   

Il-mashq. A mpermetr-voltmetr usuli bilan yarim o'tkazgichli

diodning volt-amper xarakteristikasini olish
1.7-rasmda keitirilgan sxema yig‘ilsin.

2. 
   0‘zgarmas tok manbai to‘g‘ri yunalishda ulansin.
   
3. 
   Kirish kuchlanishini 0,1 V dan 2 V gacha oshirib borib, to^cg‘ri tokning qiymatlari aniqlansin.
   
4. 
   Kirish manbaining qutblari (yoki diodning yunalishi) o'zgartirilsin.
   
5. 
   Kirish kuchlanishini -5 V gacha (0,5 V qadam bilan o‘zgartirib) oshirib borilsin va unga mos bo‘lgan teskari tokning qiymatlari topilsin.
   

0‘lchash natijaJari 1-jadvalga joylashtirilsin.

2. 
   1