Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi
Yüklə 14,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Geokimyoda biogenez
- bu organizmlaming hayot faoliyatida yuzaga keladigan biogenli elementlaming aylanish konsentrasiyasi va tarqa- lishidir. Biogeoximik jarayonlami o‘rganish ko‘plab qazilmalar navini va konlami aniqlash imkonini berdi, masalan, tosh ko‘mir, torf, slanslar, nefit biogenezning asoratidir. Ikkinchi tomondan yer sharining turli joylaridagi 19 uning tarkibiy qismlarining bir-biridan farq qilishi organizmning tuzilishiga va funksiyasiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Hujayra. Tirik hujayra hayotning asosiy tuzilish va funksional birligi boiib hisoblanadi. Elektron mikroskop yordamida hujayralaming murakkab tuzilishi o‘rganilgan, gistokimyoviy usullar yordamida ulaming kimyoviy tarkibi va organoidlaming funksiyalari o‘rganiladi. Hujayraning, po‘stlog‘i yoki membranalar 4 qavatdan iborat: ikki qavat fosfolipid molekulalari fosfor kislotasi bilan bog‘langan yog'li moddalar va ular tashqi tomondan murakkab uglevodorodlar qatlami joylashgan bo‘lsa, uning ostki qismida esa oqsil qatlami joylashgan. Membranalar o‘zining bir tomonlama, tanlab o‘tkazuvchanligi bilan ajralib turadi. Hujayra sitoplazmasida 60 ga yaqin biogenli elementlar, bulamdan tashqari bir qator biogenli xususiyatiga ega bo‘lmagan elementlar ham mavjud. Sitoplazma yuqori molekulali oqsillar (uning bir qismi biokatalizatorlar funksiyasini bajaravchi fermentlardan iborat) nuklein kislotalar, lipidlar, uglevodlar, tuzlar va suvlardan iboratdir. Nuklein kislotalar, lipidlar, uglevodlar va tuzlar bilan birikkan oqsillar katta fiziologik ahamiyatga ega. Asosan, nuklein kislotalami saqlash miqdoriga qarab yadro va sitoplazmalar farqlanadi. Hujayra yadrosining xromosomalarida DNK lar mavjud bo‘Isa, yadro va yadrodan tashqari sitoplazmada esa - RNK saqlanadi. Nuklein kislotalar oqsillar sintezida ishtirok etadi. To‘qima- laming turli hujayralarini tuzilishi ham har xildir, lekin ulaming har qaysisida quyidagi organoidlar mavjud: oziqli moddalardan energiya ajratuvchi - mitoxondriyalar va moddalar almashinuvida ishtirok etuvchi fermentlami saqlovchi - lizotsimlar, oqsillar sintezlanishi, jumladan fermentlami sintezlanuvchida faolligi sezilib turadigan - ribosomalar; kanalchalar tashkil qiluvchi ichki membranalar, ya’ni hujayrada hosil bo‘luvchi va undan ajraluvchi moddalarni harakatlanishi kuzatiladi. Yangi membranalar hosil qilinishida ishtirok etadi deb taxmin qilinuvchi Golji apparatlari mavjud hujayralaming bo‘linishida oddiy mikroskopik kuzatishlar yordamida ikkita sentrosomalar, yadroda esa xromatin iplarini ko‘rish mumkin. Hujayralar orasida ulaming hayot mahsulotlari hujayralararo moddalar mavjud. Yüklə 14,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|