ekanligini aniqladi. Qo‘zg‘alishning tarqalish tezligini muskul-nerv preparati bilan qilinadigan tajribada oich asa boiadi. Bu tajribada nervga ikki juft elektrod qo‘yiladi: bir jufti muskulga yaqinroq turadi, ikkinchi jufti nervning qarama-qarshi uzoqdagi uchiga qo‘yiladi. Nerv ta’sirlanganda muskulning qisqarishi yozib boriladi. Agar nerv yaqinidagi elektrodlar 334
bilan ta’sirlansa, so‘ngra uzoqdagi elektrodlar bilan ta’sirlansa, ikkinchi holda qo‘z g ‘alishning yashirin davridagi farq nervning ikki juft elektrod o ‘rtasidagi qismidan qo‘z g ‘alish o ‘tadigan vaqtdir. Nervning shu qismining uzunligini va ikki qisqarish o ‘rtasidagi latent davrlaming uzun- ligidagi farqni bilib olib, nervdan qo‘zg‘alishning o ‘tish tezligini hisoblab topsa bo‘ladi. Keyinchalik, mukammalroq asboblardan foydalanib, nervdan qo‘z g ‘alishning tarqalish tezligini aniq oich ash mumkin b o id i. Turli hayvonlarda va bir hayvonning turli nervlarida qo‘zg ‘alishning o ‘tish tezligi har xil b o ia r ekan. Odamning harakatlantiruvchi nervlaridan qo‘zg ‘alish eng katta tezlik bilan, ya’ni sekundiga 60-120 m tezlik, bilan o ‘tadi: baqadagi quymuch nervining harakatlantiruvchi tolalari qo‘zg‘alishni ko‘p deganda sekundiga 15-40 m tezlik bilan o ‘tkazadi. Sezuvchi nervlardan qo‘zg ‘alish sekinroq o ‘tadi. O g‘riq sezgisini o ‘tkazuvchi nerv tolalari va vegetativ nerv tolalari qo‘zg‘alishni sekundiga 1 m dan 30 m. gacha tezlik bilan o ‘tkazadi. Nervdan ta’sirotning o ‘tish tezligi. Bundan 100 yildan ko‘proq ilgari
