Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi
Yüklə 14,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SUV ALMASHINUVI
Voyaga yetgan odam uchun bir kecha-kunduzda 2,5—3,0 L suv talab qilinadi va ulami ozuqalar tarkibida va ichimlik suvi bilan qabul qiladi deyarlik xuddi shuncha miqdordagi suv tashqariga chiqariladi. Agarda tashqi muhit harorati tana harorati bilan teng bo‘lsa, voyaga yetgan odam bir kecha-kunduzda 450 g suvni bo‘g‘lantiradi. 241 Suvga boigan talab organizmni o‘rab turgan muhit haroratiga, oziqlanish xarakteriga va ayniqsa ozuqa tarkibidagi tuz miqdoriga bogiiq holda jiddiy o‘zgaradi. Masalan, issiq sexlarda yoki issiq jazirama sharoitida ishlaganda bir kecha-kunduzlik ozuqalar tarkibidagi va ichimliklar tarkibidagi umumiy suvga boigan talab 10 L gacha ortadi. Bundan tashqari suv organizmning o‘zida ham to‘yimli moddalaming oksidlanishi natijasida hosil boiadi. 100 g to‘yimlx modda to iig ic h a oksidlanganida hosil boiadigan suv; oqsillar oksidlanganda -41 ml, kraxmal-55 ml yog‘ oksidlanganida esa 107 ml suv hosil boiadi. Organizmda organik moddalaming parchalanishidan hosil boiadigan har 420 Dj energiyaga 12 ml suv hosil boiadi va 1-kecha-kunduzda bu hajm 300 ml.ga yaqin boiadi. Hatto katta miqdorda suv iste’mol qilinganidan keyin ham aylanuvchi qonning plazmasi qisqa muddatda 15 % dan oshmaydi. Voyaga yetgan odamning organizmiga 1-kecha-kunduzda, ichimlik suvi bilan 1200 ml va ozuqalar tarkibida 1000 ml.suv tushadi. Odam organizmidagi suvning miqdori gavda og‘irligiga nisbatan 65 % ni tashkil etadi (45 dan 70 % gacha). Organizmdagi umumiy suvning eng ko‘p miqdori hujayralar ichida - 71 % hujayra tashqarisida - 19 % va aylanib yuruvchi qon, limfa va orqa miya suyuqligida - 10 % saqlanadi. Kam miqdordagi suv oqsillar bilan birikkan boiadi va u 4 % dan ortiq bo imaydi. Odatda organizmdagi suvning miqdori, undagi yog‘ning miqdoriga bogiiq boiadi, yog‘ qancha ko‘p boisa, suv shuncha kam boiadi. Qon plazmasida suvning miqdori 92 % ni tashkil etsa, haZm shiralarida 98-99 % va undan ham ko‘proq boiadi. Ovqat hazmi kanalidagi suvning ichki almashinuvi, ya’ni hazm shiralari tarkibida ajraladigan va uni hazm kanalidan qayta so‘rilishi bir kecha-kunduzda o‘rtacha 8 l.ni tashkil etadi. Bir kecha-kunduzda odam organizmidan siydik bilan 1,5 1, najas bilan -100-200 ml, teri orqali-500 ml, va o‘pka orqali -350-400 ml suv ajratiladi. Organizmga kirayotgan suvningn miqdori sogiom odamlarda chiqarilayotgan suv miqdoriga teng boiadi, shu y o i bilan tanadagi suv muvozanati ta’min etiladi. Suv almashinuvi mineral almashinuv bilan uzviy bogiiq. Tuzlaming gipertonik eritmasi organizmga kiritilganida suvning siydik bilan ajralishi ortadi. Organizmdan natriyning chiqarilishi kamayganida, suvning ajratilishi ham kamayadi. Qon plazmasida va to‘qimalarda natriy va kaliyning almashinuvi hujayra ichi va tashqarisidagi suvning nisbatini aniqlaydi. 242 Mineral moddalar almashinuvi boshqarilishining gormonlar ishtir kida (buyrak usti bezi po‘stlog‘i, qalqonsimon bezoldi bezchalari va h.k bajaralishi suv almashinuviga ta’sir qiladi. Yüklə 14,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|