tarkibidagi uning miqdorini kamaytirish imkonini bermaydi. Natijada qondan C 0 2 ning ajralishini qiyinlashtiradi, qonda uning parsial bosimi ortadi, oqibatda nafas markazida katta qo‘z g ‘alish va kuchli nafas qisishini chaqiradi. Nafas olish to‘xtatilganidan keyin, qonda C 0 2 xohishga b o g iiq b o‘lmagan holda vaqtinchalik nafas olishning tezlashishini (giperknoe) chaqiradi. Qonda C 0 2 ning miqdori kuchli nafas olishdan keyin nafas markazi faoliyatini qo‘zg‘atadi va nafas olishni birmuncha to‘xtatib turadi (apnoe) qon tarkibidagi C 0 2 odatiy darajaga yetgxmiga qadar yuqoridagi holatni ushlab turadi. Shuning uchun, 2 daqiqa davomida kuchli nafas olish navbatdagi nafas olishni 65-260 soniya davomida ushlab turishni ta’min etadi. Alveolyar havo tarkibidagi C 0 2 miqdori 0,2 % dan tushib ketganida apnoe yuz beradi. Odatiy nafas olgandan keyin odam 75 soniya davomida nafas olmay turishi mumkin, mashqlar bilan shug‘ullangan odamlarda esa bu ancha uzoq davom etishi mumkin. Nafas olishni boshqarilishida xemoreseptorlami ishtiroki. Kislorod va karbonat angidrid gazining qondagi kuchlanishining o ‘zgarishi qon 147
tomirlaridagi xemoreseptorlar retseptorlarga ta’sir etadi. Qondagi C 0 2 ning kuchlanishining ortishi (giperkapniya) uyqu arteriyasining ichki va tashqi shoxlarga bo‘linish joyida, ya’ni sinus karotidning hosil qilgan burchagida joylashgan xemoreseptorlarga ta’sir ko'rsatadi, bu esa nafas olishni reflektor ravishda chuqurlashishiga o ‘ndaydi. Aksincha, qondagi C 0 2 kuchlanishining kamayishi (gipokapniya) sinus karotidlarining xemoreseptorlari bilan nafas olishni tormozlanishini chaqiradi. Qondagi
