Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor: K. M. Tahirov

Ə d ə b i y y a t
Hacıyev Aqil Cəfər Xəndan 
oğlu [Mətn] //Dədə Qorqud 
Ensiklopediyası: 2 cilddə.- 
Bakı, 2002.- II cild .- S. 139
Hacıyev Aqil Cəfər Xəndan 
oğlu [Mətn] //XX əsr 
Azərbaycan yazıçıları: en-
siklopedik məlumat kitabı.- 
Bakı, 2004.-S. 51
Hacıyev Aqil Cəfər Xəndan 
oğlu [Mətn]: biblioqrafiya.- 
Bakı: Çaşıoğlu, 2007.- 64 s. 
10
Ədəbiyyatşünas

178
Milli ədəbiyyat 
180 
illiyi
XURŞİDBANU NATƏVAN 
1832-1897
AVQUST
Natəvan  Xurşidbanu  Mehdiquluxan 
qızı 1832-ci il avqust ayının 15-də Şuşa-
da anadan оlmuşdur. Xurşidbanu Natəvan 
Qarabağın  sonuncu  hakimi  Mehdiqulu 
xan  Cavanşirin  qızı,  İbrahimxəlil  xanın 
nəvəsidir.  O,  ana  tərəfdən  Gəncə  ha-
kimi  Cavad  xanın  nəslindəndir.  Anası 
Bədircahan  bəyim  isə  Ziya  xanın  nəvəsi 
Uğurlu bəyin qızıdır.
Mehdiqulu  xan  qızına  öz  anası  Xur-
şidbanunun  adını  vermişdir.  Xurşidbanu 
ailənin  yeganə  övladı,  həm  də  Qarabağ 
xanlıqlarının  sоnuncu  vərəsəsi  оlduğu 
üçün,  оnu  sarayda  “Dürrü  yeкta”  (Təк 
inci), el arasında isə “Xan qızı” çağırmış-
lar.
Balaca Xurşidbanunun ilk tərbiyəçiləri 
sarayın  təcrübəli  dayə  və  mürəbbiyələri 
оlmuşdular.  Məktəb  yaşına  çatdıqda  isə 
evdə  dövrün  alim  və  sənətkarlarından 
dərs almağa başlamışdır. Məşğələ zama-
nı Xurşidbanu “Quran” ayələrini və dini 
ehkamları  əzbərləməкlə  yanaşı,  dünyəvi 
elmlərlə  də  tanış  оlmuşdur.  XIX  əsrdə 
кübar ailələrin uşaqlarına bir qayda оlaraq 
dоğma  dili  ilə  bərabər,  ərəb  və  fars  dili, 
оnun  sərfi-nəvi  təlim  edildiyindən,  Xan 
qızı  bir  çox  dilləri  öyrənmiş,  оnların 
vasitəsilə klassik şeirin qayda-qanunlarını 
mənimsəmişdir. О, lazımi dərəcədə biliк 
əldə  etdiкdən  sоnra  müntəzəm  surətdə 
mütaliə  ilə  məşğul  оlmuşdur.  Dahi 
şərq  şairlərinin  nadir  кitabları,  qiymətli 
əlyazmaları 
Xurşidbanunu 
klassik 
ədəbiyyata bağlamışdır.
Natəvanın  dünyagörüşünün,  bədii 
zövqünün  fоrmalaşmasında  yaxın  və 
uzaq qоhumlarının əməyi az оlmamışdır. 
Qasım  bəy  Zaкir,  Mirzə  Cavan,  Mirzə 
Adıgözəl,  Əhməd  bəy  Cavanşir  kimi 
hörmətli və tanınmış şəxsiyyətlər öz yara-
dıcılıqları, ədəbi söhbət və mübahisələri, 
eləcə də ağıllı məsləhətləri ilə Xurşudba-
nuda şeirə və sənətə оlan şövq və həvəsi 
qüvvətləndirmişlər.
O,  yaradıcılığa  50-ci  illərin  ənənəvi 
şərq  mövzusu  və  şeirlərlə  başlamışdır. 
Qəzəllərində məhəbbət, təbiət gözəllikləri 
(“Gülün”,  “Qərənfil”  və  s.)  tərənnüm 
olunmuşdur. 16 yaşlı oğlunun ölümündən 
sonra  Natəvan  bədbin  ruhlu  şeirlər  yaz-
mışdır.
Natəvanın yaradıcılıq fəaliyyəti təkcə 
şeirlə  bitmir.  Natəvan  həm  də  istedadlı 
rəssam  olmuşdur.  Onun  bədii  tikmələri 
“Gül  dəftəri”  (1886)  adlı  albomundakı 
rəsmlər buna sübutdur.
Natəvan 
poeziyası 
professional 
Azərbaycan  bəstəkarlarının  əsərlərində 
də  öz  əksini  tapmışdır.  Bunun  parlaq 
nümunəsi  tanınmış  bəstəkar  Xalq  artisti, 
professor  Vasif Adıgözəlovun  Natəvanın 
sözlərinə  yazılmış  məşhur  “Qərənfil” 
mahnı-romansı  və  “Xan  qızı  Natəvan” 
operası  ola  bilər.  Xurşidbanu  Natəvan 
zəmanəsinin  görkəmli  şəxsiyyətlərindən 
olmuş,  təkcə Azərbaycanda  deyil,  bütün 
Zaqafqaziyada xeyirxahlığı və mesenatlı-
ğı ilə tanınmışdır. O, kasıblara əl tutmuş, 
Şuşaya su kəməri çəkdirmişdir.
Məmməd  Rahimin  “Natəvan  poe-
ması”,  İ.Əfəndiyevin  “Natəvan”  pyesi 
şairəyə həsr olunmuşdur.
Xurşidbanu  Natəvan  1897-ci  il  okt-
yabr ayının 1-də vəfat etmişdir. Ağdamın 
“İmarət”  qəbiristanlığında  dəfn  olun-
muşdur. Adına  küçə,  klub,  kitabxana  və 
məktəb  vardır.  Xan  qızının  əlyazmaları, 
şəxsi  geyim  və  əşyaları  nadir  eksponat 
kimi arxiv və müzeylərimizdə saxlanılır.
Ə d ə b i y y a t
Əsərləri [Mətn] /Xurşidba-
nu Natəvan .- Bakı: Lider 
nəşriyyatı, 2004.- 87 s.
33 qəzəl [Mətn] /Xurşid-
banu Natəvan .- Bakı: 
Gənclik, 1981.- 36 s.
Məmmədov, B. Xurşud-
banu Natəvan [Mətn] 
/B.Məmmədov .- Bakı: 
Yazıçı, 1983.- 158 s.
Natəvanın şair qohumları 
[Mətn] .- Bakı: Azərnəşr, 
1989.- 84 s.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
www.elibrary.az
15
Şairə

179
Milli ədəbiyyat 
100 
illiyi
MİRVARİD DİLBAZİ 
1912- 2001
AVQUST
Mirvarid Paşa qızı Dilbazi 1912-ci 
il avqust ayının 19-da Qazax rayonu-
nun Musaköy kəndində anadan olmuş-
dur.
Mirvarid  Dilbazi  Azərbaycan  po-
eziyasında  böyük  xidmətləri  olan 
görkəmli şairələrimizdən biridir.
Şairə  ədəbi  yaradıcılığa  1927-
ci  ildə  “Oktyabr  alovları”  adlı 
məcmuədə  dərc  edilmiş  “Qadınların 
hürriyyəti” adlı şeiri  ilə başlamışdır. 
Burada şairənin 20-ci illərin axırların-
da  yazılmış  Azərbaycan  qadınlarının 
yeni  həyat  yollarını  tərənnüm  edən 
“Zəhra”,  “Qurtuluş”,  “Qadın”  kimi 
şeirləri dərc olunmuşdur. Bunlar gənc 
şairənin  yaradıcılığını  alışdıran  ilk 
qığılcım  oldu.  1929-cu  ildə  Mirvarid 
Dilbazi  Azərbaycan  Dövlət  Pedaqoji 
İnstitutunun  Ədəbiyyat-İctimaiyyat 
Fakultəsinə  daxil  olmuşdur.  Artıq  o, 
tez-tez  mətbuat  səhifələrində  çıxış 
edir, qadın azadlığı məsələsinə dair bir 
çox şeirlərin müəllifi kimi tanınırdı.
Yazıb-yaratmaq  həvəsi  ilə  institu-
tu  bitirdikdən  sonra  gənc  şairə  Quba 
Partiya Məktəbinə ədəbiyyat müəllimi 
təyin olunmuşdur. İki ildən sonra Bakı-
ya qayıdan Mirvarid xanım bir müddət 
Azərbaycan  SSR  Elmlər Akademiya-
sının  Əlyazmaları  fondunda  işləmiş, 
az sonra 1938-ci ilə qədər şöbə müdiri 
vəzifəsində çalışmışdır. 
M.  Dilbazinin  “Bizim  səsimiz” 
adlı ilk kitabı 1934-cü ildə çap olun-
muşdur. Şairənin mövzu dairəsi ildən-
ilə,  kitabdan-kitaba  genişlənmiş, 
kamilləşmiş,  şeirləri  geniş  oxucu 
kütləsinin  rəğbətini  qazanmış  və  onu 
xalqımızın mahir söz ustaları sırasına 
çıxartmışdır.
Böyük  Vətən  müharibəsi  illərində 
bir çox sənətkarlarımızda olduğu kimi, 
M.  Dilbazi  yaradıcılığında  da  vətəni 
müdafiə mövzusu əsas yer tutmuşdur. 
Bu  illərdə  şairənin  yeddi  kitabı  çap 
olunmuşdur  ki,  bunların  altısı  Vətən 
müharibəsinə həsr edilmişdir. ”Döyüş 
mahnıları”  (1941),  “Kamal”  (1942), 
“Ağarzayev”  (1942”,  “Neft”  (1942), 
“Vətən eşqi” (1942), “Qoçaq ataların 
qoçaq övladlarına” (1942), “Xatirələr” 
(1945)  əsərləri  buna  parlaq  misaldır. 
Mirvarid  Dilbazi  gözəlliklər  aşiqi  ol-
duğu üçün incəsənətə də ürəkdən bağ-
lı idi. Bunu onun şeirə, təsviri sənətə, 
musiqiyə və teatra olan sonsuz həvəsi 
ilə  izah  etmək  olar.  Bəstəkarlardan 
Süleyman  Ələsgərov,  Tofiq  Quliyev, 
Fikrət  Əmirov,  Şəfiqə  Axundova, 
Ağabacı Rzayeva və başqaları şairənin 
sözlərinə  bir  çox  mahnı,  romans  və 
oratoriyalar bəstələmişlər.
Yaradıcılığı  dövlət  tərəfindən 
yüksək  qiymətləndirilmiş  və  ona 
Azərbaycanın  Əməkdar  mədəniyyət 
işçisi (1976), Azərbaycanın Xalq şairi 
(1979), iki dəfə “Şərəf nişanı” ordeni, 
“Qırmızı  Əmək  Bayrağı”,  “İstiqlal” 
ordeni və medallarla təltif edilmişdir.
Görkəmli şairə 2001-ci il iyul ayı-
nın 13-də Bakıda vəfat etmişdir.
 
Ə d ə b i y y a t
Seçilmiş əsərləri [Mətn] /
Mirvarid Dilbazi .- Bakı: 
Lider nəşriyyatı, 2004.- 278 
s.
Abşeron bağlarında 
[Mətn]: hekayələr, kiçik və 
orta yaşlı məktəblilər üçün 
/Mirvarid Dilbazi.- Bakı: 
Gənclik, 1984.- 96 s.
Çiçəkdən-çiçəyə [Mətn] /
Mirvarid Dilbazi .- Bakı: 
Gənclik, 1991.- 287 s.
Durnalar ötüşəndə [Mətn]: 
şeirlər və poemalar /Mirva-
rid Dilbazi.- Bakı: Gənclik, 
1989.-272 s.
Əliyev, H. Xalq şairi 
Mirvarid Dilbazinin 85 
illiyinə həsr olunmuş 
təntənəli yubiley gecəsində 
Azərbaycan Respublikasının 
Prezidenti Heydər Əliyevin 
nitqi [Mətn] //Azərbaycan.-
1998.- 25 aprel.- S.2-4.
Şahsevənli, Z. Gözü yaşlı 
bənövşə [Mətn] : [Xalq 
şairi Mirvarid Dilbazi 
haqqında] /Z.Şahsevənli // 
Günay.- 2005.- 6 sentyabr.- 
S.10.
19
Şairə

180
Milli ədəbiyyat 
75 
illiyi
QƏZƏNFƏR PAŞAYEV  
1937
AVQUST
Qəzənfər Məhəmməd oğlu Paşayev 
1937-ci il avqust ayının 27-də Tovuz 
rayonunun Düzdırıxlı kəndində anadan 
olmuşdur. Orta təhsilini 1946-1956-cı 
illərdə doğma kəndində alıb. 
1962-ci ildə Azərbaycan Dillər İns-
titutunun  İngilis-Azərbaycan  dilləri 
fakültəsini bitirmişdir. 
Əmək  fəaliyyətinə  Şirvan  rayonu-
nun  Vladimirovka  kəndində  ingilis 
dili  müəllimi  kimi  başlamış,  sonra 
isə  İraqda  ingilis  və  rus  dilləri  üzrə 
tərcüməçi işləmişdir.
Q.Paşayev  1964-1989-cu  illərdə 
Azərbaycan  Pedaqoji  Dillər  İnstitu-
tunda  fəaliyyət  göstərmiş,  institutun 
ingilis dili fakültəsində dosent, dekan 
müavini, 1972-1989-cu illərdə isə xa-
rici dillər kafedrasının müdiri olmuş-
dur.  O,  1989-1999-cu  illərdə  ADU-
nun Qərbi Avropa dilləri kafedrasında 
çalışmışdır.
Q.Paşayev  1993-cü  ildə  filologiya 
elmləri doktoru, 1995-ci ildən isə pro-
fessor adına layiq görülmüşdür.
Qəzənfər  müəllim  2001-2005-
ci  illərdə  AMEA-nın  Nizami  adına 
Azərbaycan  Ədəbiyyatı  Muzeyində 
“Beynəlxalq  əlaqələr”  şöbəsinin  mü-
diri olmuşdur.
O,  1990-2003-cü  illərdə  Azər-
baycan-İraq  Dostluq  Cəmiyyətinin 
sədr  müavini,  1997-ci  ildən  bu  günə 
kimi Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin 
nəzdində  fəaliyyət  göstərən  Elmi-
Dini Şuranın üzvü, 2004-cü ildən isə 
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Təftiş 
komissiyasının sədridir.
Qəzənfər  Məhəmməd  oğlu  Paşa-
yev 1976-cı ildə İraq Respublikasının 
“Əməkdə  fərqlənməyə  görə”  medalı 
ilə,  Azərbaycan  Təhsil  Nazirliyinin 
Fəxri  fərmanı  ilə,  eləcə  də  ,  1999-cu 
ildə Kərkük Vəqfinin, 2003-cü ildə isə 
İraq Türkman Cəbhəsinin yüksək dip-
lom və ödüllərinə layiq görülmüşdür.
 
Ə d ə b i y y a t
Çağdaş İraq şeirindən 
seçmələr [Mətn] 
/Q.Paşayev, Ə.Bəndəroğlu.- 
Bakı : Elm, 2001.-108 s. 
Ədəbiyyatşünaslıq elmi-
mizin patriarxı [Mətn] 
/Q.Paşayev .- Bakı : Ozan, 
2010.- 104 s. 
İraq bizə iraq deyil [Mətn] 
/Q.Paşayev .- Bakı , 2002.- 
64 s.
Kərkük folklorunun janrları 
[Mətn] /Q.Paşayev .- Bakı : 
Elm, 2003.- 318 s. 
Nəsimi haqqında araşdır-
malar [Mətn] /Q.Paşayev 
.- Bakı : Qarabağ, 2010.- 
168 s. 
Bu sevda ölüncədi [Mətn] 
: [Q.Paşayevin həyat və 
fəaliyyəti haqqında].- Bakı : 
Oskar, 2001.-50 s.
27
Ədəbiyyatşünas

181
Milli Qəhrəmanlar
40 
 illiyi
EHTİRAM ƏLİYEV 
1972
AVQUST
Ehtiram İsrayıl oğlu Əliyev 1972-
ci il avqust ayının 1-də Ucar rayonu-
nun Qazyan kəndində anadan olmuş-
dur.  1987-ci  ildə  doğma  kəndində 
səkkizinci sinfi bitirdikdən sonra Bakı 
Maşınqayırma Texnikumuna daxil ol-
muşdur. 
1992-ci  ildə  texnikumu  bitirmiş 
və Milli Ordu sıralarına çağırılmışdır. 
Xidmət etdiyi hərbi hissədən Naxçıvan 
Muxtar  Respublikasına  göndərilmiş, 
Sədərək, Batabat yaylalarında, erməni 
silahlı  birləşmələrinə  qarşı  gedən 
döyüşlərdə iştirak etmişdir. 
1993-cü  ildə  E.Əliyevin  xid-
mət  etdiyi  hərbi  hissə  Ağdama 
göndərilmişdir.  O,  Ağdam,  Füzuli, 
Tərtər  və  Cəbrayıl  rayonlarında  apa-
rılan  hərbi  əməliyyatlarda  rəşadət 
göstərmişdir.  1994-cü  ildə  Ehtiram 
Əliyev döyüşlərin birində yaralanmış, 
müalicə olunduqdan sonra yenidən or-
duya  qatılmışdır.  1994-cü  ildə  Tərtər 
bölgəsinə  göndərilmişdir.  1996-cı 
ildə isə o, ordudan tərxis olunmuşdur. 
1997-1998-ci  illərdə  Sabunçu  rayon 
polis  idarəsində  işləmişdir.  2000-ci 
ildə Təfəkkür Universitetinə daxil ol-
muşdur.  Hazırda  Bakı  Beynəlxalq  və 
Şəhərlərarası  Avtovağzalda  sərnişin-
daşıma şöbəsində çalışır. Ailəlidir. 
Azərbaycan Respublikası Preziden-
tinin 4 aprel 1995-ci il tarixli 307 saylı 
Fərmanı ilə Əliyev Ehtiram İsrayıl oğ-
luna “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” 
adı verilmişdir.
 
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan Respublikasının hərbi qulluqçularının və polis işçilərinin bir qrupuna 
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [Əliyev Ehtiram İsrayıl 
oğlu – Müdafiə Nazirliyi, baş çavuş – Azərbaycan Respublikasının Kostitusiya 
dövlət quruluşunun müdafiəsi, onun müstəqilliyinin qorunub saxlanılması və 
dövlət çevrilişi cəhdinin qarşısının alınması zamanı şəxsi qəhrəmanlıq və şücaət 
göstərdiyinə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 4 aprel 
1995-ci il //Azərbaycan.- 1995.- 5 aprel.- S.1.
Əsgərov, V. Əliyev Ehtiram İsrayıl oğlu [Mətn] //Əsgərov, V. Azərbaycanın Milli 
Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.321-323.
Seyidzadə, M. Əliyev Ehtiram İsrayıl oğlu [Mətn] //Seyidzadə, M. Milli 
qəhrəmanlar zirvəsi.- Bakı, 2010.- S. 54.
1
Milli Qəhrəman

182
Milli Qəhrəmanlar
40 
 illiyi
RÖVŞƏN ƏLİYEV 
1972-1992
AVQUST
Rövşən Nəriman oğlu Əliyev 1972-
ci il avqust ayının 30-da Bakı şəhərində 
anadan  olmuşdur.  1989-cu  ildə  Xətai 
rayonundakı  254  saylı  orta  məktəbi 
bitirdikdən sonra Azərbaycan  Dövlət 
Politexnik  İnstitutunun,  Maşınqayır-
ma fakültəsinə daxil olmuşdur. 
1990-cı il yanvarın 20-də baş verən 
faciə  Rövşəndə  düşmənə  qarşı  nifrət 
oyatdı və o 1991-ci ilin mayında kö-
nüllü  olaraq  orduya  yazıldı.  Ağda-
mın  Sırxavənd,  Qazançı  kəndlərinin 
düşməndən  azad  edilməsində  igidlik 
göstərmişdir.
Erməniləri 1992-ci il mayın 13-də 
Dəhraz kəndindən çıxarmaq məqsədilə 
Abdal  kəndinə  hücuma  keçmişdilər. 
Kənd  R.Əliyev  kimi  qəhrəmanların 
mübarizəsi  nəticəsində  düşməndən 
azad  edilmişdi.  1992-ci  ildə  düşmən 
yenidən  böyük  qüvvə  ilə  Dəhraz 
kəndinə  hücum  edir.  Əsgərlərimiz 
mühasirəyə düşür. Rövşən yaralı yol-
daşlarının  düşmən  əlinə  keçməməsi 
üçün  böyük  şücaət  göstərərək,  onları 
döyüş  meydanından  uzaqlaşdırmağa 
müvəffəq olur. Növbəti dəfə komandi-
rini  xilas  edərkən  başından  yaralanır. 
Bir  neçə  dəqiqədən  sonra  gözlərini 
əbədi yumur. 
Azərbaycan  Respublikası  Prezi-
dentinin  7  dekabr  1992-ci  il  tarixli 
350 saylı Fərmanı ilə Əliyev Rövşən 
Nəriman  oğluna  ölümündən  son-
ra  “Azərbaycanın  Milli  Qəhrəmanı” 
fəxri  adı  verilmişdir.  Bakı  şəhərində, 
Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilmişdir. 
Vaxtilə  təhsil  aldığı  254  say-
lı  orta  məktəbə  və  Bakı  şəhərindəki 
küçələrdən birinə qəhrəmanın adı ve-
rilmişdir.
 
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” 
adı verilməsi haqqında [Mətn]: [Əliyev Rövşən Nəriman oğlu – sıravi – Azərbaycan Respublikasının 
suverenliyi və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində 
göstərdiyi şəxsi igidlik və şücaətə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 7 dekabr, 
1992-ci il //Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı.- 1992.- № 24.-S.50
Əsgər, B. Koroğlu ruhlu Rövşən [Mətn] : [həyatı, təhsili və döyüş şücaəti haqqında] //Əsgər, B. Ağrı-
dağlı qəhrəmanlar.- Bakı , 2004.- S.54-56.
Əsgərov, V. Əliyev Rövşən Nəriman oğlu [Mətn] //Əsgərov, V. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- Bakı: 
Respublika Xatirə kitabı redaksiyası, 2005.- S.59.
Həsənov, E. Əliyev Rövşən Nəriman oğlu [Mətn] //Həsənov, E. Şəhid tələbələr.- Bakı , 1994.- S. 32.
Seyidzadə, V. Əliyev Rövşən Nəriman oğlu [Mətn] //Seyidzadə, V. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- 
Bakı: CBS, 2010.- S.65.
30
Milli Qəhrəman

183
Milli Qəhrəmanlar
45 
illiyi
YUNİS NƏCƏFOV
1967-1992
AVQUST
Yunis  İsa  oğlu  Nəcəfov  1967-ci  il 
avqust  ayının  31-də  Kəlbəcər  rayo-
nunda anadan olmuşdur. 
1985-ci  ildə  Goranboy  rayonunun 
Qaraqucaq kənd orta məktəbini bitir-
mişdir.  Bakı  Ali  Hərbi  Komandirlər 
məktəbinə  daxil  olmuş,  ikinci  kurs-
dan  sonra  təhsilini  Çelyabinsk  Tank 
məktəbində davam etdirərək, 1989-cu 
ildə leytenant rütbəsini alır və oradakı 
hərbi hissələrin birində qulluq etməyə 
başlayır. 
1990-cı  il  20  yanvar  hadisələri 
ilə  bağlı  siyasi  çıxışlarına  görə  hərbi 
sahədən  uzaqlaşdırılır.  O,  Bakıya  qa-
yıdır  və  Biləcəri  dəmiryol  idarəsində 
çalışmağa başlayır. Burada bir müddət 
mühəndis işləyir. 
1991-ci ildə könüllü olaraq cəbhəyə 
yollanır və 701 saylı hərbi hissədə bö-
lük  komandiri  kimi  xidməti  vəzifəyə 
başlayır. Cəsur döyüşçü Kərckicahan, 
Malıbəyli kəndlərinin, Şuşa şəhərinin 
müdafiəsində iştirak edir. Bir müddət 
sonra onu, döyüşə yeni əsgərlər hazır-
lamaq məqsədilə Bakıya göndərirlər. 
O,  Kəlbəcər  rayonunun  müda-
fiəsində  iştirak  edir,  bir  neçə  kəndin 
geri  qaytarılmasında  igidlik  göstərir. 
Baş  leytnant  Y.Nəcəfovun  son  dö-
yüşü  24  avqust  1992-ci  ildə  olur.  O, 
Vəng kəndinin azad olunması uğrunda 
gedən  döyüşlərdə  rəşadət  göstərərək 
şəhid olur. 
Azərbaycan  Respublikasının  Pre-
zidentinin 7 dekabr, 1992-ci il tarixli 
350  saylı  Fərmanı  ilə  baş  leytenant 
Nəcəfov Yunis İsa oğluna ölümündən 
sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” 
fəxri adı verilmişdir. Goranboy rayo-
nunun Qaraqucaq kəndində dəfn edil-
miş, Göranboy rayonunda və Biləcəri 
qəsəbəsində büstü qoyulmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına “Azərbaycanın Milli 
Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında  : [Nəcəfov Yunis İsa oğlu – süvari – Azərbaycan Respub-
likasının suverenliyi və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin 
edilməsində göstərdiyi şəxsi igidlik və şücaətə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 
Fərmanı, 7 dekabr, 1992-ci il [Mətn]//Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı.- 1992.- № 
24.-S.50
Əsgərov, V. Nəcəfov Yunis İsa oğlu [Mətn] //Əsgərov, V. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- Bakı, 
2005.- S.167.
Seyidzadə, V. Nəcəfov Yunis İsa oğlu [Mətn] //Seyidzadə, V. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- 
Bakı, 2010.- S.176.
31
Milli Qəhrəman

184
Siyasət.Hərbi iş
145 
illiyi
SƏTTARXAN 
1867-1914
AVQUST
Səttarxan  1867-ci  il  avqust  ayının 
16-da  Cənubi Azərbaycanın  Qaradağ 
vilayətinin  Məmmədxanlı  mahalında 
dünyaya göz açmışdır. 
1905-1911-ci  illərdə  İran  inqila-
bının  və  Cənubi  Azərbaycanda  de-
mokratik hərəkatın rəhbərlərindən ol-
muşdur.  O,  gənc  yaşlarında  şah  üsul 
idarəsinə  qarşı  vuruşmuş  və  silahlı 
partizan dəstəsi yaratmışdır. Səttarxan 
1905-ci  ildə  İranda,  o  cümlədən 
Cənubi  Azərbaycanda  genişlənən  in-
qilabi  hərəkata  qoşulmuş,  1906-cı 
ildən  Təbrizin  Əmirəgiz  məhəlləsi 
mücahidlərinin  başçısı  və  “Həqiqət” 
əncüməninin üzvü olmuşdur. 
1908-ci il iyunun 23-də Təbriz üs-
yanını boğmağa cəhd edən 40 minlik 
şah qoşunu və irticaçı qüvvələr şəhərə 
daxil  oldu.  Əmirəgiz  məhəlləsində 
küçə  vuruşmaları  zamanı  Səttarxanın 
rəhbərliyi  altında  fədai  dəstələri 
əksinqilabi  qüvvələrə  ağır  zərbə  vu-
raraq  onları  Təbrizdən  qovdular.  On 
bir  ay  davam  edən  vuruşmada  xalq 
müdafiəsini  təşkil  edən  Səttarxan  in-
qilabi  hərəkatın  rəhbərlərindən  birinə 
çevrildi.  Təbriz  üsyanı  zamanı  inqi-
labi  hökumət  –  hərbi  şura  yaradıldı. 
Tərkibinə  Səttarxan,  Bağırxan,  Əli 
Müsyö daxil idi. 1909-cu ilin aprelində 
şah  qoşunu  Təbrizə  girdi.  Üsyan  ya-
tırıldıqdan  sonra  Səttarxan  Təbrizdə 
qaldı. İyulda mülkədar burjua dairələri 
öz hökumətlərini yaratdılar. 
1910-cu ilin aprelində yeni burjua 
hökumətinin dəvəti ilə başda Səttarxan 
və Bağırxan olmaqla 100 nəfərlik fədai 
dəstəsi  Tehrana  getdi.  Tehran  əhalisi 
Səttarxanı böyük təntənə ilə qarşıladı. 
Lakin irtica qüvvələri Təbriz üsyanının 
qəhrəmanlarına qəsd hazırlamışdılar. 
1910-cu il avqustun 7-də hökumətin 
qoşunları və Tehran polisi qəfil hücumla 
Səttarxanın fədai dəstələrini tərkisilah 
etdilər. Atışma zamanı Səttarxan ağır 
yaralanır  və  uzun  sürən  xəstəlikdən 
sonra  1914-cü  il  noyabrın  9-da  vəfat 
edir.  Xalq  və  vətən  qarşısındakı 
xidmətlərinə görə Cənubi Azərbaycan 
əyalət  əncüməni  Səttarxanı  “Sərdari 
milli”  (Millətin  sərkərdəsi)  adlandır-
mış, döyüşdə fərqlənənləri təltif etmək 
üçün  “Səttarxan”  medalı  təsis  etmiş-
dir. 
Səttarxana  dastan,  roman,  şeir, 
nəğmə, hekayə, oçerk və s. həsr edil-
mişdir. Onun xatirəsini əbədiləşdirmək 
üçün  Təbrizdə  heykəli  qoyulmuş  və 
küçələrin birinə adı verilmişdir. 
Ə d ə b i y y a t
Görkəmli inqilabçı 
Səttarxan [Mətn] .- Bakı , 
1972.- 125 s. 
Makulu, A. Səttarxan [Mətn] 
: roman /A.Makulu.- Bakı : 
Azərnəşr, 1983.- 334 s. 
Həsənov, N. Oyanmış 
Təbriz və Səttarxan [Mətn] 
/N.Həsənov.- Bakı: Azərnəşr, 
1986.- 192 s. 
Qabiloğlu, E. Səttarxanın 
ölümündən 95 il ötdü 
[Mətn] /E.Qabiloğlu /Xalq 
cəbhəsi.-2009.- 17 noyabr.- 
S. 14.