Molekulalar orasida har doim tortishish va itarishish kuchlari mavjud. Ular bir-
biriga juda yaqin kelganda itarishish kuchlari tortish kuchlaridan ustunlik qiladi. Biror
kritik masofadan uzoqlasha boshlaganda esa totishish kuchlari ustunlik qila boshlaydi.
Qattiq jismlar va suyuqliklarda har doim molekulalar qo‗shni molekulalarni masofada
tutib turadi va molekulalar bir-biriga biror kritik masofa atrofida yaqinlashib va
uzoqlashib turadi, ya‘ni tebranib turadi. Gazlarda esa molekulalararo masofa ancha katta
bo‗lgani sababli ular bir-birlarini masofada tutib tura olmaydilar. Ideal gazlar esa bir-
1.3-b,rasmdan foydalanib ikki molekula orasidagi ta‘sir kuchlarini tushuntiramiz.
13
Molekulalararo tortishish kuchlari katta masofalarda, itarish kuchlariga qaraganda
ustun keladi. Lekin bu kuchlar ham, molekulalar orasidagi masofa r ortishi bilan tez
kamayib boradi va
m
r
9
10
bo‗lganda deyarli nol bo‗ladi. Shuning uchun molekulalar
orasidagi o‗rtacha masofa qancha katta, ya‘ni molekulalar kontsentratsiyasi va unga
mos holda gazning zichligi qancha kichik bo‗lsa, real gaz xossalari jihatidan, ideal
gazga shuncha yaqin bo‗ladi.
Normal sharoitda, ya‘ni
Ра
р
325
101
0
bosim va
К
Т
15
.
273
0
temperaturada
ko‗p gazlarni (masalan, vodorod, geliy, neon, azot, kislorod, havo va boshqalar) ideal
gazga juda yaqin deb hisoblash mumkin. Xaqiqatdan ham bunday sharoitda gaz
molekulalarining kontsentratsiyasi n
0
10
25
m
-3
tartibida, molekulalar orasidagi o‗rtacha
masofa esa
m
n
r
o
8
3
10
1
shunchalik kattaki, tortishish kuchlarini hisobga olmaslik
mumkin, 1m
3
hajmdagi hamma
25
10
n
ta molekulalarning jami xususiy hajmi
3
3
5
3
1
10
6
/
m
m
d
n
. Shuning uchun molekulalarning o‗zining hajmini hisobga
olmasa ham bo‗ladi. Shu bilan birga hajmi 1m
3
bo‗lgan idishdagi barcha
molekulalarning yig‗indi sirtining yuzasi
2
5
6
2
2
10
10
1
n d
m
m
, ya‘ni idish
devorining yuzasidan bir necha marta katta. Bu shuni bildiradiki, gazlarda
molekulalarning effektiv diametrini d kichikligiga qaramasdan, molekulalar orasidagi
o‗zaro to‗qnashishlar soni idish devorlariga urilish sonidan ancha katta bo‗ladi.
Boshqacha qilib aytganda molekulalar hajmini hisobga olmaslikning mumkinligi gaz
zarralari orasidagi o‗zaro to‗qnashisxilarni e‘tiborga olmaslikni bildirmaydi.
Dostları ilə paylaş: