Reja: Kirish “Yashil moliyalashtirish tushunchasi” ” Yashil moliyalashtirish tiziming tarkibi va amal qilish xususiyatlari” ” Jahon moliya bozorida “yashil obligatsiyaning”ning o’rni” Xulosa

3. Jahon moliya bozorida “yashil obligatsiyaning” ning o’rni.
“Yashil iqtisodiyot”ni moliyalashtirish dastaklarning keng tarqalgan turlaridan biri “yashil obligatsiyalar” hisoblanadi. “Yashil obligatsiyalar” ilk marta Yevropa investitsiya banki tomonidan emissiya qilingan bo’lib, ular bu vaqtda “iqlimni muhofaza qilish obligatsiyalari”, keyinchalik “iqlim obligatsiyalari” va hozirgi vaqtda esa umumlashtiruvcho nom bilan “yashil obligatsiyalar” deb, atala boshlandi. Qarz oluvchi obligatsiyani muddati davomida foizlari bilan so’ndiradi. “YAshil obligatsiyalar”ningboshqa obligatsiyalardan farqli jihati shundaki, jalb etilgan mablag’lar tiklanadigan energiya, energiya samaradorligini oshirish, ekologik toza transport yoki issiqxona gazlarini chiqarish hajmini qasqartirish bilan bog’liq loyihalarga sarflanadi. Dastlab turli mamalakatlarda ekologik loyihalar uchun mablag’lar jalb etish uchun qimmatbaho qog’ozlar emissiya qilingan bo’lsa-da moliyaviy resurslarni xarajat qilish yo’nalishlari muayyan turdagi obligatsiyalar chiqarish bilan bog’lanmagan. 2008 yilda xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki shu turdagi qimmatbaho qog’zolarni “yashil obligatsiyalar” nomi bilan chiqardi. Bank mutaxassislari chiqarilgan qimmatbaho qog’ozlarni joylashtirishdan tushgan mablag’larni yo’naltirish lozim bo’lgan loyihalarni ekologik mezonlarga qanchalik qanchalik javob berishini aniqlash maqsadida norvegiyalik ekologik mutaxassislarni taklif etishdi.Xalqaro moliya institute odatdagidek, o’z portfeli va investitsiya strategiyasida “yashil obligatsiyalar”dan daol foydalanilayotgan xususiy investorlar va emitentlar uchun katalizator vazifasini o’tadi. Qimmatbaho qog’ozni emissiya qilishdan olingan moliyaviy resurslardan foydalanish yo’nalishlarni quyidagicha guruhlash mumkin:
-energetika resurslari (energiya samaradorligi, energiya tejamkorligi, muqobil energiya manbalari);
-atrof muhit tozaligini saqlash (sanoat va maishiy chiqindilarni yo’q qilish samaradorligini oshirish;
-bio xilma-xillikni oshirish, qishloq va o’rmon xo’jaligi samaradorligini oshirish;
-ekologik sof transport;
-sub resurslari. Jahon moliya bozorida “yashil obligatsiyalar”ning asosiy investorlari sifatida institusional investorlar, jumladan, xususiy pensiya va sug’urta jamg’armalari, “uzun pullar” va riski past moliyaviy dastaklarga qiziquvchi investitsiya kompaniyalari maydonga chiqishadi. Jahon amaliyotida “yashil obligatsiyalar”ning standart, loyihaviy, sekyuritizatsiyalashgan va daromad bilan ta’minlangan turlari keng tarqalgan 2019 yil 11 dekabrdagi Yevropa yashil kelishuvi moliyaviy va kapital oqimlarini yashil investitsiyalarga yaxshiroq yo'naltirish zarurligini ta'kidladi. 2020-yil 14-yanvardagi Yevropa yashil bitim investitsiya rejasi Komissiya Yevropa Ittifoqi yashil obligatsiyalar standartini (EUGBS) yaratishini e'lon qildi.Yashil obligatsiyalar past uglerodli o'tish uchun zarur bo'lgan aktivlarni moliyalashtirishda tobora muhim rol o'ynaydi. Biroq, Evropa Ittifoqida yagona yashil obligatsiyalar standarti mavjud emas. Bunday standartni o'rnatish Komissiyaning barqaror moliya bo'yicha yuqori darajadagi ekspertlar guruhining yakuniy hisobotida tavsiya etilgan. Keyinchalik u barqaror o'sishni moliyalashtirish bo'yicha 2018 yilgi Komissiya harakat rejasiga harakat sifatida kiritildi. Va nihoyat, u Komissiyaning Barqaror moliya bo'yicha Texnik ekspertlar guruhi (TEG) tomonidan baholandi, u 2019 yil iyun oyida EI GBS uchun tavsiyanomasida ushbu mavzu bo'yicha batafsil ma'lumot berdi va 2020 yil mart oyidagi hisobotida foydalanish qulayligi bo'yicha qo'shimcha ko'rsatmalar va yangilangan tavsiyalarni taqdim etdi.Yevropa yashil obligatsiyalar standarti (EUGBS) yashil obligatsiyalar bozorining ekologik ambitsiyalarini kengaytirish va oshirishga yordam beradigan ixtiyoriy standartdir. Ushbu standartni o'rnatish Komissiyaning 2018 yilgi barqaror o'sishni moliyalashtirish bo'yicha harakat rejasidagi harakat edi va Evropa yashil kelishuvining bir qismidir. U Barqaror moliya bo‘yicha texnik ekspertlar guruhining tavsiyalariga asoslanadi.Qonun hamkorlar tomonidan qabul qilingandan so'ng, ushbu taklif etilayotgan Nizom kompaniyalar va davlat organlari bunday katta hajmdagi investitsiyalarni moliyalashtirish uchun kapital bozorlarida mablag'larni jalb qilish uchun yashil obligatsiyalardan qanday foydalanishi, shu bilan birga qat'iy barqarorlik talablariga javob berish va investorlarni himoya qilish bo'yicha oltin standartni belgilaydi. .Bu yashil obligatsiyalarning emitentlari va investorlari uchun foydali bo'ladi. Masalan, emitentlar Evropa Ittifoqi taksonomiyasiga mos keladigan qonuniy yashil loyihalarni moliyalashtirayotganliklarini ko'rsatish uchun mustahkam vositaga ega bo'ladilar. Obligatsiyalarni sotib olayotgan sarmoyadorlar esa o‘z investitsiyalarining barqarorligini osonroq baholashlari, solishtirishlari va ishonishlari mumkin bo‘ladi va shu bilan yashil yuvish natijasida yuzaga keladigan xavflarni kamaytiradi.Yangi EUGBS yashil obligatsiyalarning har qanday emitenti, shu jumladan kompaniyalar, davlat organlari, shuningdek, Evropa Ittifoqidan tashqarida joylashgan emitentlar uchun ochiq bo'ladi.Taklif etilgan asosda to'rtta asosiy talab mavjudTaksonomiyani moslashtirish: obligatsiyalar bo'yicha to'plangan mablag'lar Evropa Ittifoqi taksonomiyasiga mos keladigan loyihalarga to'liq taqsimlanishi kerakShaffoflik: Batafsil hisobot talablari orqali obligatsiya tushumlari qanday taqsimlanganligining to'liq shaffofligiTashqi ko'rib chiqish: Evropaning barcha yashil obligatsiyalari moliyalashtirilgan loyihalarni tartibga solish va taksonomiyaga muvofiqligini ta'minlash uchun tashqi sharhlovchi tomonidan tekshirilishi kerak.Evropa qimmatli qog'ozlar bozorlari boshqarmasi (ESMA) tomonidan sharhlovchilar nazorati: Yevropa yashil obligatsiyalari emitentlariga xizmat ko'rsatadigan tashqi ekspertlar ESMAda ro'yxatdan o'tgan bo'lishi va nazorati ostida bo'lishi kerak. Bu investorlarni himoya qilish va bozor yaxlitligini ta'minlash uchun ularning xizmatlari sifati va sharhlarining ishonchliligini ta'minlaydi .Yaqinda 2012 yilda yashil obligatsiyalar emissiyasi atigi 2,6 milliard dollarni tashkil etdi. Ammo 2016 yilda yashil obligatsiyalar unib chiqa boshladi. Aksariyat harakatlar xitoylik qarz oluvchilarga tegishli bo'lib, ular jami 32,9 milliard dollarni yoki barcha emissiyalarning uchdan biridan ko'prog'ini tashkil etdi. Lekin qiziqish global, Yevropa Ittifoqi va AQSh ham yetakchilar qatorida.Moody's reyting agentligining so'nggi hisobotiga ko'ra, 2017 yilda yashil obligatsiyalar emissiyasi rekord darajaga ko'tarilib, butun dunyo bo'ylab 161 milliard dollarlik sarmoyani tashkil etdi. 2018-yilda o‘sish biroz sekinlashdi, bor-yo‘g‘i 167 milliard dollarni tashkil etdi, ammo iqlimdan xabardor bo‘lgan bozor tufayli keyingi yil o‘sdi.1 Yashil emissiyalar 2019-yilda rekord darajadagi 266,5 milliard dollarga, keyingi yili esa qariyb 270 milliard dollarga yetdi.2010-yillarda yashil obligatsiyalar fondlarining rivojlanishi kuzatildi, bu chakana investorlarning ushbu tashabbuslarda ishtirok etish qobiliyatini kengaytirdi. Allianz SE, Axa SA, State Street Corporation, TIAA-CREF, Blackrock, AXA World Funds va HSBC yashil obligatsiyalar investitsiya fondlari yoki ETFlarga homiylik qilgan investitsiya kompaniyalari va aktivlarni boshqarish kompaniyalari qatoriga kiradi.Jahon banki yashil obligatsiyalarning asosiy emitentidir va 2008 yildan buyon 14,4 milliard dollarlik yashil obligatsiyalar chiqargan. Bu mablagʻlar butun dunyo boʻylab 111 ta loyihani qoʻllab-quvvatlashga, asosan qayta tiklanadigan energiya va samaradorlik (33%), toza transport (27%) uchun ishlatilgan. ), qishloq xo‘jaligi va yerdan foydalanish (15%).Bankning birinchi yashil emissiyalaridan biri Hindistonning shimoliy elektr tarmog'ini past uglerodli gidroelektr energiyasi bilan ta'minlashga qaratilgan Rampur gidroenergetika loyihasini moliyalashtirdi. Yashil obligatsiyalar emissiyasi hisobidan moliyalashtiriladi, u yiliga deyarli ikki megavatt ishlab chiqaradi va 1,4 million tonna uglerod chiqindilarining oldini oladi.
Xulosa
Umuman olganda hozirgi vaqtga kelib yashil iqtisodiyotni rivojlanishining asosiy sababi resurslarning cheklanganligi ,aholining oshishi atrof -muhitning ifloslanishi kabi bir nechta sabablar ta'siri hisoblanadi.Iqtisodiyotga to'g'ridan-to'g'ri ta'siri orqali ehtiyojlaning tabaqalanishi ,chiqindi miqdorining ortishi tufayli xarajatlarni oshishini keltiryapti shu sababli insonlar endilikda tabiatga etiborsiz undan samarali foydalanmasdan kelajak yo'qligini to'la kesil tushunib yeta boshladi va natijada rivojlangan ko'chilik davlatlar o'z iqtisodiy dasturlarida yashil iqtisodiyotni kiritib uni shakllantirishga harakat qilishmoqda bu sohani rivojida albatta yashil moliyalashtirish ing ahamyati juda katta hisoblanadi chunki atrof-muhit bilan moliyaviy institutlar orasida bog'lanishning asosiy bo'g'ini hisoblanadi .Chunki yashil iqtisodiyotni rivojlanishining molyaviy dastagi vazifasini bajaradi.Malumki yashil iqtisodiyotni rivojlanishi uchun kapital mablag'lari juda muhim hisoblanadi.Bunda davlatning molyaviy dastaklar bank ,soliq,sug'urtalar orqali investitsiyalani jalb qilish imkoniyatiga ega ammo bu sohaga investitsiya kiritish ancha riski yuqoriligi sababli investorlarni cho'chishiga sabab bo'ladi.Sababi bu sohada ko'pincha innovatsiyalarni jalb qilinishi investorlarga risk tug'dirishi mumkin ammo bu sohada yuqori daromad olish imkoniyatini yaratadi.Investitsiyaviy jozibadorlikni oshirish uchun davlat kafolatchi vazifasini bajarishi kerak shundagina riskning kamyishiga yordam beradi ,hech bo'lmaganda o'z mablag'lari i qaytarish imkoniyatiga ega bo'ladi.Undan tashqari banklarning yashil moliyalashtirish tizimini shakllantirib , imtiyozli kreditlarni joriy etish orqali ichki va tashqi tadbirkorlikni rivolanishiga sabab bo'ladi.Har qanday sohani rivojlantirishda albatta infra tuzilmani shakllantirish muhim rolni o'ynaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. https://www.unep.org/regions/asia-and-pacific/regional-initiatives/supporting-resource-efficiency/green-financing
2. https://www.weforum.org/agenda/2020/11/what-is-green-finance/
3. "Yashil iqtisodiyot " darslik
https://www.greenfinanceplatform.org/