Reja: Steam dasturiga kirgan bevosita hisoblashga oid masalalarMaktabgacha ta’limda steam ta’lim texnalogiyalari ahamyati

S TEM atamasi ilk bor AQShda maktab dasturiga kiritilgan bo‘lib, o‘quvchilarning ilmiy texnika yo‘nalishlarida kompitensiyalarini rivojlantirishga qaratilgan. Keyinchalik bu yo‘nalish kengaytirilib, atamaga qo‘shimcha harflar kiritildi. Jumladan:
“R”-robotic- robototexnikani qo‘shib, STREM- deb yoki “A”-art –sa’natni qo‘shib, STEAM deb atala boshlandi.
STEAM (S - fan, T - texnologiya, E - muhandislik, A - san’at, M - matematika) - ilm-fan, texnologiya, muhandislik, san’at va matematikani birlashtiruvchi zamonaviy yondashuv.
Bugungi davr talabi dunyo ta’limi oldiga katta vazifalarni qo‘ymoqda, ya’ni bolani kelajakda jamiyatda yashashga tayyorlashi kerak. Bunda birinchi navbatda tez o‘zgarayotgan, yangilanib borayotgan axborotlar bilan uyg‘un holda faol ishlaydigan kasb egalari timsolini bugungi o‘quvchi yoshlarda shakllantirish lozim. Axborotni olish, qayta ishlash va amaliyotda foydalanish STEAM ta’limi dasturining asosini tashkil etadi.
STEAM ta’limi texnologiyasi loyihalash metodiga tayangan holda uning asosida bilish va badiiy izlanish yotadi. Bunday izlanish amaliy faoliyat jarayonida bilimlarni olish, so‘ngra ulardan amaliyotda qayta foydalanish, ya’ni o‘yinlarda konstruksiyalar tuzish, texnik ijodiyot elementlarini qo‘llab, bilim olishga oid tadqiqot ishlarida amalga oshiriladi.
STEAM ta’limi o‘quvchi yoshlarning rivojlanishini tashqi olam bilan bevosita bog‘laydi. Ma’lumki, tabiiy fanlar atrofimizdagi olam bilan bevosita bog‘liq texnologiya kundalik hayotimizda doimiy ravishda qo‘llaniladi, muhandislik esa uylar, yo‘llar, ko‘priklar va mashina mexanizmlarda o‘z aksini topgan, biror bir kasb, kundalik mag‘ulotlarimiz ozmi-ko‘pmi matematika fani bilan ham bog‘langandir.
STEAM ta’limi asosida yondashuv o‘quvchi yoshlarga dunyoni tizimli ravishda o‘rganishga, atrofda ro‘y berayotgan jarayonlarni mantiqiy mushohada qilishga, ulardagi o‘zaro aloqani anglab yetishga o‘zi uchun yangi, noodatiy va qiziqarli narsalarni kashf qilishga imkon beradi. Qandaydir yangilikni kutish orqali o‘quvchi yoshlarda qiziquvchanlikni rivojlantiradi, o‘zi uchun qiziqarli masalani aniqlab olishni, yechimini topishning algoritimini ishlab chiqishni, natijalarni tanqidiy baholashni, fikrlashning muhandislik jihatlarini shakllantirishga olib keladi.
STEAM ta’limining afzalliklari:
1. Ta’lim berishni o‘quv fanlari bo‘yicha emas, balki mavzular bo‘yicha integratsiyalab olish kerak.
STEAM ta’limida fanlararo aloqa va loyihalash metodi birlashtirilgan bo‘lib, uning asosida tabiiy fanlarni texnologiyaga, muxandislik ijodiyotiga va matematikaga integratsiya qilish yotadi. Bunda muxandislik bilan bog‘liq kasblarga bo‘lgan tayyorgarlik amalga oshiriladi.
2.Ilmiy –texnik bilimlarni real hayotda qo‘llash. STEAM ta’limida amaliy mashg‘ulotlar yordamida bolalarga ilmiy –texnik bilimlaridan real hayotda foydalanish namoyish qilinadi. Har bir darsda o‘quvchilar zamonaviy industriya modellarini ishlab chiqadi, quradi, va modelini rivojlantiradi. Ular aniq loyihani o‘rganadi, natijada real mahsulotning prototipini yaratadilar.

3. 
   Tanqidiy tafakkur ko‘nikmalarni rivojlantirish va muammolarni yechish.
   

STEAM dasturi, bolalar kundalik hayotlarida duch keladigan qiyinchiliklarni yengishga zarur bo‘ladigan tanqidiy tafakkur va muammolarni yechish ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Masalan, bolalar tez yuradigan mashina modelini yig‘ishda, so‘ngra uni sinovdan o‘tkazishadi.

3. 
   O‘z kuchiga ishonish hissining ortishi. Bolalar ko‘prik qurish, mashina va samaliyot modelini ishga tushirishda har safar maqsadiga yaqinlasha borishadi.
   

Har bir sinovdan so‘ng modelini takomillashtirishadi. Oxirida barcha muammolarni o‘z kuchlari bilan yengib, maqsadga erishadi.

3. 
   Faol kommunikatsiya va jamoada ishlash. STEAM dasturi faol
   

kommunikatsiya va jamoada ishlash bilan farqlanadi. Muloqat davrida o‘z fikrini bayon qilish va bahs-munozara olib borish uchun erkin muhit vujudga keltiriladi.
Ular gapirishga va taqdimot o‘tkazishga o‘rganishadi. Bolalar doimo o‘qituvchi va sinfdoshlari bilan muloqatda bo‘lishadi. Bolalar jarayonda faol qatnashsalar mashg‘ulotna yaxshi eslab qoladilar.

3. 
   Texnik fanlarga bo‘lgan qiziqishlarini rivojlantirish. Boshlang‘ich ta’limida
   

STEAM ta’limining vazifasi, o‘quvchilarni tabiiy va texnik fanlarga bo‘lgan qiziqishlarini rivojlantirishdan iborat.

3. 
   Loyihalarga kreativ va innovatsion yondashuv. STEAM ta’limi oltita bosqichdan iborat: savol (vazifa), muhokama, dizayn, qurish, sinovdan o‘tkazish va rivojlantirish. Bu bosqichlar tizimli loyihalash yondashuvining asosi hisoblanadi. Turli imkoniyatlarning birgalikda mavjud bo‘lishi yoki birgalikda ishlatilishi o‘z navbatida kreativlik va innovatsiyaning asosi bo‘lib hisoblanadi. Shunday qilib, fan va texnologiyaning birgalikda o‘rganilishi ko‘pgina yangi innovatsion loyihalarni yaratishga olib keladi.
   
4. 
   Ta’lim va karera orasidagi ko‘prik. Turli hil bohalanishlarga ko‘ra hozirgi kunda talabgor eng ko‘p bo‘lgan 10 mutaxassisdan 9 tasida aynan STEAM bilimlari zarur bo‘ladi. Bunday kasblarga: muhandis-texnik, muhandis energetiklar, kopyuter tizimlari analitiklari, robototexniklar kabi kiradi.
   
5. 
   O‘quvchi yoshlarni texnologik innovatsion hayotga tayyolgash. STEAM ta’lim o‘quvchi yoshlarni texnologik rivojlangan dunyoda yashashga tayyorlaydi. Keyingi 60 yil davomida texnologiyalar jadal darajada rivojlanadi: Internetning ochilishi(1960), GPS texnologiyalar(1978)dan DNKni skanerlashgacha va albatta Ipod(2001). Texnologiyalar bundan keyin ham rivojlanishda davom etadi va STEAM ko‘nikmalar bu rivojlanishning asosi bo‘ladi.
   
6. 
   STEAM maktab dasturlariga qo‘shimcha sifatida STEAM dasturlari 7-14 yoshdagi o‘quvchilarning mustaqil ravishda o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarga qiziqishlarini orttiradi. Masalan, informatika va axborot texnologiyalari darslarida biror bir qurilmaning modellashtirish yoki uning ishlash algoritmini o‘rganilganda doskada algoritmik kema-ketlikdagi dasturiy modelini yozib tushintirilsa, STEAM to‘garaklarida raketalar, samalyotlar, parashyutlar qurib, ishga tushirib, o‘z bilimlarini mustahkamlaydi. O‘quvchilar o‘zlari ko‘rmagan yoki eshitmagan atamalarni har doim ham tez anglab yetmaydilar. STEAM mashg‘ulotlarida ular qiziqarli eksprementlarni o‘tkazganlarida bu atamalarni osongina tushunib olishlari mumkin. Masalan oddiy havo sharida bajariladigan raketa bilan tajriba o‘tkazish misolida qaraylik.
   

Informatika va axborot texnologiyalari ta’limida elektron hisoblash texnikasi, algoritimlash, dasturlash tillarini o‘rganish, o‘quvchilarning hozirgi zamon ishlab chiqarishidagi avtomatik va dasturli boshqarish tizimlari, robot texnika va ishlab chiqarish texnikasini, texnologiyasini ta’limning davr talablari darajasi va jahon andozasiga mos holda o‘rganilishini ta’minlaydi
tuzilmalar ta’sir
ko‘rsatadi. Shaxsiy kompyuterda dasturiy ta’minotni qo‘llash orqali, bolaning modellarini aql-zakovati bilan ta’minlaydi va tabiiy fanlar, texnika, informatika va axborot texnologiya, matematika fanlardan asosiy mashg‘ulotlardagi muammoli masalalarni hal etish uchun foydalanadi. Shuningdek, bolalarda kichik qo‘l motorikalarini, mantiqiy va tizimli fikrlashni yaxshi rivojlantirishga yordam beradi.
“Lego Mindstorms” - kompyuter texnologiyalari va dasturlarini o‘rganishning eng qiziq usullaridan biri. Darslar davomida o‘quvchilar 32 bitli protsessor, kichik motorlar va sensorli, tovush, yorug‘lik, harakat va harorat sensorlari bilan jihozlangan robotlarni algoritimini tuzadilar va yaratadilar.
Amaliy vazifalar bo‘yicha jamoaviy ish zamonaviy robotlarning tarkibiy qismlarini chuqur o‘rganishga hissa qo‘shadi va vizual dasturiy ta’minot muhiti algoritmlash va dasturlashtirishni oson va samarali amalga oshiradi.