Respublika oliMPİadasinin yekun məRHƏLƏSİ N.Ə. Abışov H.Ə.Əliyev adına Müasir Təhsil Kompleksi, k e. n. X.Ə.Əsədov

1. X, Х₁və Х₂ – nin tərkibini müəyyən edin.

2. Yanma reaksiyasının tənliyini yazın.

3. “X bromu, yodu ... həll edir” Bəs xloru həll edərmi? Bu zaman nə alına bilər? (reaksiya tənliklərini göstərin)

4. “X elektromüsbət metal sulfidləri ilə birləşir”.Reaksiyaya nümunə göstərin.

5. “... metal duzları ilə (məsələn, qurğuşun) bilavasitə çökdürülmə zamanı sulfo-karbon turşusunun həll olmayan duzu alınır...” Reaksiya tənliyini yazın.

6.“... qurğuşun duzunun hidrogen sulfidlə parçalanması zamanı sulfo-karbon turşusu alınır...” Reaksiya tənliyini yazın.

7. X – i necə almaq olar? (Reaksiya tənliklərini yazın)
Həlli

1.CS₂, СО₂, SO₂.

2.CS₂+ 3O₂ = СO₂ + 2SO₂

3. Qeyri-polyar CS₂-də xlor yaxşı həll olur və reksiyaya daxil olur:

CS₂+ 3Cl₂– ССl₄ + S₂CI₂

(Kauçukun vulkanlaşması prosesində istifadə olunan yanmayanq ССl₄ və S₂Cl₂ –nin sənaye alınma üsulu).

4.K₂S + CS₂= K₂CS₃
5. K₂CS₃ + Pb(NO₃)₂ = PbCS₃ + 2KNO₃
6.PbCS₃+H₂S = H₂CS₃ + PbS
7.С + 2S = CS₂ (kükürd buxarlarının közərdilmiş kömür üzərindən buraxmaqla)

Məsələ 5 (12 bal).

A elementinin B-E oksigenli birləşmələrinin çevrilmələrini tədqiq etmək üçün qızdırılmaqla iki təcrübələr seriyası aparılmışdır: platin çaşkada hər bir maddədən 1,0 qram götürülərək tədricən qızdırılır. Birinci təcrübələr oksigen iştirakında, ikinci isə arqon mühitində aparılır.

Təcrübələrin nəticələri:

Maddə	B	C	D	E
Rəngi	Ağ	sarımtıl	Sarı	qırmızı
Δm1, q	+0.3404	+0.1454	-0.1127	-0.2759
Δm2, q	-0.5532	-0.2364	-0.1127	-0.2759

Təcrübələrin sonrakı gedişi zamanı aydın olmuşdur ki, bütün hallarda reaksiyanın son məhsulu eyni bir maddə (F) olmuşdur.

F maddəsinin xassələri diqqətlə tədqiq edilmişdir: bu sarı rəngli, toz halında, suda həll olan və məhluldan davamlı trihidrat formasında kristallaşan maddədir. F-nin duru xlorid turşusu məhluluna əlavə edilməsi kimyəvi praktikada geniş istifadə olunan qəhvəyi rəngli G çöküntüsü alınır. Hidrazinin F məhlulu ilə qarşılıqlı təsiri zamanıqara rəngli H çöküntüsü alınır.H maddəsi G-nin istifadə olunduğu proseslərdə istifadə oluna bilər.

Lakin bu nəticələr tədqiqatçıların aşağıdakı cədvəldə göstərilən ehtimallarına uyğun deyil.

Maddə	B	C	D	E
Δm1, q	+0.1702	0	-0.2254	-0.3678
Δm2, q	-0.4149	0	-0.2254	-0.3678

1. 
   A-E maddələrini müəyyən edin. Ehtimal olunan və təcrübi nəticələrin uyğun olmamasının səbəbini izah edin, kimyəvi çevrilmələrin tənliklərini yazın. Tədqiqatçılar tərəfindən ehtimal olunan proseslərin sxemini yazın.
   
2. 
   F-H birləşmələrinin formullarını yazın, F-nin trihidratının davamlılığını izah edin.
   
3. 
   B-E –nin hər birinin A-dan laboratoriyada alınmasının bir üsulunu yazın.
   

Həlli:
Məsələnin şərtindən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, oksidlərdən biri termiki parçalanmaya qarşı daha davamlı olmalıdır. В соответствии с предположениями экспериментаторов, один из оксидов должен быть наиболее устойчив к термическим воздействиям. B oksidinin iştirakı ilə gedən mümkün reaksiyaları belə göstərmək olar:

AО_n/2 +m/4O₂= AО_(n+m)/2(i)

AО_n/2 = kAО_(n+t)/2 + (1-к)A_(qaz)
n, m- tam ədədlərdir.

k(п + т)/2 = п/2 => 1 - k = т/(т + п)

A-nın molyar kütləsi üçün aşağıdakı nisbəti yazmaq olar:

М(A)/8(т + п) = -Δт₂ / Δт₁:

n+m	2	3	4	5	6	7
М(A)	39(К)	58,5(Fe-Ni)	78(Se)	Тс(97,5)	117(Sn)	136,5(Ва)
I oksid	К2О2	Fе2О3	SeO2	<Тс2O5>	yoxdur	Yoxdur

Dəmir və texnesium ucucu olmadığına görə, selen üçün isə +4-dən kiçik oksidləşmə dərəcəsi göstərdiyi oksidi olmadığına görə və SeO₂ rəngsiz olduğuna görə yeganə variant K (kaliumdur). A-kaliumdur. Təcrübədə istifadə olunan kalimun oksidləri bunlardır:

B - К₂O, C - К₂О₂, D - КО₂, E – КО₃.
Reaksiya tənlikləri:
2К₂O → К₂О₂ + 2К 2КО₂ → К₂О₂ + О₂2КО₃ → К₂О₂ + 2O₂
Analoji olaraq F birləşməsinin tərkibində kalium və oksigen nisbətini tapsaq, 2:3 olduğunu görərik. Şərtdə kimyəvi xasəələr maddənin individual birləşmə olduğunu göstərir (trihidratın əmələ gəlməsi, suda məhlulda mövcud olması). Bütün bunlar onu göstərir ki, stəkan materialı ilə oksidlər reaksiyay daxil olur (Bəzi ədəbiyyatlarda qeyd olunur ki, qələvilərin və onların oksidlərinin platin qablarda yüksək temperaturda işləyən zaman qabların kimyəvi xassələri dəyişir).
Onda F– К₂РtO₃, G – РtO₂(РtO₂*2Н₂O), H- Pt.
Tədqiqatçılar əlavə reaksiyaların getməsini nəzərə almırdılar, ona görə də nəzəri və təcrübi nəticələr fərqlənir.

Reaksiya tənlikləri:

Kalium okdlərinin alınması

Şərh:

Kalium oksigendə yandıqda КO₂ əmələ gəlir (Bu zaman az miqdarda К₂O₂ qarışığı da alınır). Kaliumun ammonyakda məhlulundan oksigen buraxdıqda peroksid alınır. Bu peroksidin kalium metalı ilə reduksiyasından oksid alınır, reduksiyaedicinin artığı vakuumda qovulur. КO₂ –yə ozonla təsir etdikdə ozonid alınır ki, o da qarışıqdan maye ammonyakla ekstraksiya olunur.