Республикамизда божхона идоралари фаолиятининг ҳУҚУҚий асослари

Bojxona organlari va ular faoliyatining asoslari
Respublikamizda bojxona organlari faoliyatining huquqiy asoslari 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan «O’zbekiston Respublikasining Davlat Bojxona xizmati to‘g‘risida»gi qonuni va boshqa me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solib turiladi.
Bojxona organlari O’zbekiston Respublikasining yagona bojxona siyosatini amalga oshirish va iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi.
O’zbekiston RespublikasiningDavlat bojxona kumitasi, Davlat bojxona kumitasining qoraqalpog‘iston Respublikasi viloyatlar, Toshkent shaxri bo‘yicha boshqarmalari, bojxona komplekslari va bojxona postlari bojxona organlaridir. Bojxona organlari qonun hujjatlariga muvofiq o‘z faoliyatini davlat xokimiyati maxalliy organlaridan mustaqil tarzda amalga oshiradilar. Bojxona organlari uz vakolatlari dorirasida qabul qiladigan qarorlari barcha yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan ijro etilishi shart. Bojxona organlari huquqni muhofaza kiluvchi organlar hisoblanadi va davlat budjeti mablag‘alaridan ta’minlanadi. O’zbekiston Respublikasi Davlat gerbi tushirilgan va o‘z nomi bitilgan muxrga ega. Davlat bojxona qo‘mitasining tuzilishi hamda uning faoliyatini tashkil etish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydigan Nizom bilan belgilanadi.
Bojxona organlarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlarini himoya qilish;
  
• 
  Uzbekiton Respublikasining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish va uz vakolati doirasida uning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash;
  
• 
  bojxona siyosatini ishlab chiqish va amalga ashirishda ishtirok etish;
  
• 
  bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish;
  
• 
  bojxona to‘lovlarini undirish;
  
• 
  bojxona nazoratidan o‘tkazilishi kerak bo‘lgan tovarlar va transport vositalari shunday nazoratdan o‘tkazilishini ta’minlash;
  
• 
  bojxona haqidagi qonun hujjatlari buzilishining, shu jumladan kontrabandaning oldini olish, uni aniqlash va unga chek kuyish ;
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyatga doir bojxona statistikasini hamda tovar nomenklaturasini yuritish;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi halqaro shartnomalarining bojxona ishiga oid qismidan kelib chikadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash.
  

Bojxona organlarining uz vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga egadir:

• 
  tovarlar va transport vositalarini, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa, jismoniy shaxslarni kuzdan kechirish;
  
• 
  yuridik va jismoniy shaxslardan kuzdan kechirish uchun tovarlar va transport vositalarini, shuningdek zarur hujjatlarni taqdim etishni talabetish;
  
• 
  valyuta nazoratini amalga oshirish;
  
• 
  moliya, bank va boshqa tashkilotlardan, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslardan eksport- import operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan axborot va hujjatlarni hamda qonun hujjatlarida belgilangan boshqa axborotni olish;
  
• 
  bojxona nazoratidan o‘tkazish maqsadida tovarlar hamda boshqa buyumlardan namuna va nusxalar olish;
  
• 
  bojxona nazoratidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan tovarlar saqlanayotgan hududlarga va binolarga belgilangan tartibda kirish;
  
• 
  bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga doir materiallarni belgilangan tartibda ko‘rib chiqish hamda yuridik va jismoniy shaxslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortish;
  
• 
  bojxonaga oid huquq buzarliklarning bevosita predmeti bo‘lgan tovarlar va transport vositalarini qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda ushlab turish va olib qo‘yish;
  
• 
  surishtiruv o‘tkazish va tezkor- qidiruv, faoliyatini amalga oshirish ;
  
• 
  bojxonaga oid huquqbuzarliklarni aniqlashga xizmat qiladigan texnikaviy va maxsus vositalarni qo‘llash;
  
• 
  eksport qilinishi man etilgan buyumlar va mahsulotlar respublikadan tashqariga olib chiqib ketilayotganda, shuningdek aksiz markalari quyilmagan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar respublika hududiga olib kiritilayotganda transrotirovka qilinganda va saqlanganda ularni musodara etish to‘g‘risida qaror qabul qilish va boshqalar.
  

O’z navbatida bojxona organlarining majburiyatlari quyidagilarni tashkil etadi.

• 
  yagona bojxona siyosatini ruyobga chiqarishda ishtirok etish;
  
• 
  bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, bojlar to‘g‘ri hisoblanishi, to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishini nazorat qilish;
  
• 
  davlat xavfsizligi, jamoat tartibini saqlash, fukarolarning hayoti vasogligini saqlash, atrof muhitni muhofaza etish chora- tadbirlari amalga oshirilishiga ko‘maklashish ;
  
• 
  bojxona haqidagi qonun hujjatlarini qo‘llanish bo‘yicha belgilangan tartibda uslubiy ko‘rsatmalar va normativ xujjatlar ishlab chiqish hamda ularni nashr etish;
  
• 
  yuridik va jismoniy shaxslarni tovarlar va transport vositalarini olib o‘tish hamda bojxona chegarasidan o‘tish vaqtidagi huquqlari va majburiyatlari to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilish;
  
• 
  faoliyat turlari bilan shug‘ullanish huquqini beradigan maxsus ruxsatnomalarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda berish;
  
• 
  o‘z xizmat vazifalarini bajarishlari natijasida uzlariga ma’lum bo‘lib qolgan davlat siri va tijorat siri hisoblangan axborotni oshkor etmaslikka majburdirlar.
  

Bojxona organlari o‘z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni davlat boshqaruvining boshqa organlari va davlat xokimiyati maxalliy organlari bilan hamkorlikda bajaradilar. Mazkur organlar bojxona nazratini amalga oshirish hamda bojxona haqidagi qonun hujjatlarini buzilishiga qarshi kurashda bojxona organlariga ko‘maklashishlari shart. Bojxona organlari uz zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarish maqsadida boshqa organlar va tashkilotlar bilan aniqlangan huquqbuzarliklar bo‘yicha mavjud materiallar to‘g‘risidagi axborotni, shuniningdek boshqa axborotni belgilangan tartibda o‘zaro almashadilar. Bojxona organlari o‘z vakolatlari doirasida chiqadigan hamma uchun majburiy tusdagi normativ hujjatlar tegishli vazirliklar bilan kelishishi va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ruyxatdan o‘tkazilishi lozim.
Bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash maqsadida banklar va boshqa moliya tashkilotlari :
- xujalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan budjet oldidagi majburiyatlarning bojxona to‘lovlariga oid qismining bajarilishi to‘g‘risidagi bojxona organlarining xulosasiga binoan ana shu sub’ektlarning hisob-kitob va boshqa hisobvaraqlarini yopishlari mumkin.
- belgilangan muddatlarda to‘lanmagan bojxona to‘lovlari va jarima summalarini xo‘jalik sub’ektlaridan so‘zsiz tartibda undirib olish to‘g‘risidagi bojxona organlarining farmoyishlarini bajaradilar.
- xo‘jalik sub’ektlarining sumdagi mablagi yetishmasa va valyuta hisobvaraqlarida mablag‘lar mavjud bo‘lsa, bojxona organlarining taqdimnomasiga binoan mazkur valyuta mablaglarini valyuta birjasida sotish kunidagi kurs bo‘yicha budjet oldidagi qarzni qoplash uchun zarur xajmlarda so‘zsiz sotishni amalga oshiradilar.
- xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning aybi bilan bojxona to‘lovlari va jarima summalarini to‘lash kechiktirilgan bo‘lsa, yoki moliya kredit tashkilotlarining aybi bilan kechiktirilgan bo‘lsa belgilangan tartibda penya undiriladi.