Respublikamizda qabul qilingan «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida»

komponent
: o’quv 
materialni bayon etish, amaliyot va teskari aloqa e’tiborga olinishi kerak. 
z) Ekspert o’qitish tizimlari (EO’T)
. Bunday tizimlar ekspertlarning etarlicha 
murakkab masalalrni echishdagi faoliyatini modellashtiradi. EO’T lar yangi 
bilimlar egallashga qobil, o’quvchining savollariga javob va aniq bir predmet 
sohasidagi masalalarni echishni ta’minlaydi. Bunda EO’T masalani echish 
jarayonining muloqot qilish mobaynidagi uni echish strategiya va taktikasini 
tushuntirishni ta’minlaydi. Afsuski EO’T lar o’quvchilarga egallagan bilimlarini 
qo’llashni tashkil etish va teskari aloqani olish amalga oshirilmaydi.
i) Intellektual o’qitish tizimlari (IO’T)
 
eng yuqori darajadagi tizimlar 
qatoriga kiradi va u ham g’oyalar va suniy intellekt texnologiyasi bazasida amalga 
oshiriladi. IO’T lar o’quv masalani echishning barcha bosqichlarida, uni qo’yilishi 
va echish tamoyilini izlashdan boshlab, o’quvchilarning faoliyati hususiyatlarini 
hisobga olgan holda toki echimni maqbulligini baholashgacha boshqarishni amalga 
oshirishi mumkin. Bunday tizimlar odatda tabiiy tilga yaqin holda o’zaro muloqatni 
ta’minlaydi. Bunda muloqat mobaynida na faqat u yoki bu amallarning to’g’riligi, 
balki echimni izlash, amalarni rejalashtirish, nazorat usullari va boshqalarning 
strategiyasini muhokama qilish mumkin bo’ladi. 
k) Kasbiy faoliyatni avtomatlashtirish vositalari
 
(amaliy dasturlar paketi, 
CALS-tizimlar va sh.k.). O’qitishning elektron vositalari nafaqat o’rganish ob’ekti 
sifatida, balki kasbga yo’naltirilgan masalalarni echishda ham foydalaniladi. 
Yuqorida keltirilgan tushunchalar va ularning tavsiflaridan, ko’rsatilgan 
vositalar o’qitishning elektron vositalari yoki ularning elementlariga misol bo’la 
olishi ko’rinib turibti. Albatta, bunday boshqa elektron vositalar ham mavjud.

Ta’limda qo’llaniladigan har qanday elektron vositalarini yaratishga va 

ulardan ta’lim tizimida foydalanishga o’ziga xos pedagogik, psixologik va 

---

ergonomik talablar quyiladi. Dastlab elektron vositalarni yaratishga qo’yiladigan 
pedagogik talablar ustida to’xtalamiz.

 1. 
Elektron vositalarni yaratish va foydalanishga quyiladigan didaktik 
talablar qatoriga ilmiylik, tushunarlilik, muammolik, ko’rgazmalilik, tizimliligi va 
ketma-ketliligi, ta’limiy, rivojlantiruvchi va tarbiyaviy funktsiyalarning birligi, 
adaptivlik, interfaollik talabi, tizimili va tuzulishli-funktsiolnal aloqadarligi va
to’liqlik va uzluksizligini talablarni kiritish mumkin. Ushbu talablar bilan tanishib 
chikamiz. 
a)
Ilmiylik
talabi TEV foydalanishda o’quv materialini bayon qilishning 
korrektligi va ishonchliligi, shunindek eng oxirgi ilmiy yutuqlarni hisobga 
olinganligidir. O’quv materialini egallash jarayoni zamonaviy ilmiy bilish uslubi6 
tajriba¸taqqoslash, kuzatish, abstraktlash, umumlashtirish, aniqlashtirish, induktsiya 
va deduktsiya, tahlil va sintez, modellashtirish uslubi, tizimli tahlil usubi asosida 
qurilishini ko’zda tutadi.