Rəyçilər: Yeganə Qəhrəmanova

Göstəriş nə etmək, necə hərəkət etmək haqqında əmr, təlimat, məsləhət, izahatdır.
15-ci mövzu
İstinad sənədləri
İdarəetmə sistemindəki faktiki vəziyyət barədə məlumat arayış-məlumat və arayış-analitik sənədlərdə yer alır. Akt bir neçə şəxs tərəfindən tərtib edilmiş və müəyyən edilmiş faktları və ya hadisələri təsdiqləyən sənəddir. Akt maddi varlıqların təhvil verilməsi zamanı tərtib edilir. Yararsız hala düşmüş əmlakın silinməsi müşayiət olunan sənədlərdə elan edilmiş dəyərlərə uyğun gəlmədikdə akta əlavə olunur.
Aktın mətni iki hissədən ibarətdir: giriş və əsas hissə. Təsis hissəsində aktın tərtib edildiyi inzibati sənəd göstərilir: aktın tərtib edilməsinə səbəb olmuş hadisə, hərəkət, akt nömrəsi və tarixi. Sənədin bu hissəsi aktın nüsxələrinin sayı və yerləşdiyi yer haqqında məlumatla başa çatır. Aktın nüsxələrinin sayı iştirakçıların sayına görə müəyyən edilir.
Əgər akt komissiya tərəfindən tərtib olunarsa, əvvəlcə onun sədri göstərilir, komissiya üzvlərinin adları əlifba sırası ilə tərtib edilir. Zəruri hallarda aktın hazırlanmasında iştirak etmiş şəxslərin şəxsiyyətini, səlahiyyətlərini və onların ünvanlarını təsdiq edən sənədlər barədə məlumat verməyə icazə verilir.


Arayış
Arayış türk mənşəli söz olub arama, axtarma mənasında işlənir. Müasir dövrdə hüquqi sənəd olub şəxsiyyət, iş və hadisə haqqında tərtib edilərək aid olduğu obyekt barədə nəyi isə təsdiq edir.
Hər hansı bir adamın bir yerdə yaşaması, işləməsi, oxuması, müəyyən obyektin, hadisənin yoxlanması haqqında da arayış tərtib edilir. (Bu səbəbdən də arayışa xalq arasında yoxlama da deyilir.) Arayışın kimə nə üçün verildiyi göstərilir. Habelə arayışın hansı məqsədlə tərtib edildiyi qeyd edilir. Arayış müəssisə rəhbəri tərəfindən imzalanır.(Bəzi hallarda müəssisənin kadrlar şöbəsinin müdiri, mühasibat, fakültə dekanları və s. arayış verə bilər). Arayışın sonunda sənədin hara təqdim olunması göstərilir. Bütün hallarda məsul şəxsin imzası möhürlə təsdiq olunmalıdır. Çox vaxt arayışlar xüsusi blankda yazılır. Arayış sözü vərəqin ortasinda yazılır. Vərəqin sol tərəfində idarənin ştampı olur. Ştampın aşağı sətirində nömrəsi və verildiyi tarix göstərilir. Arayışın məzmunu qurtardıqdan sonra müəssisə rəhbərinin imzası, soyadı və titulu göstərilir. Arayışın dili xüsusi üslubda tənzimlənir. Burada söz sırası pozulur. Xəbər əvvəldə gəlir. Arayış sırf elmi ədəbi dildə yazılmalı, heç bir bədiiliyə, emisionallığa yol verilməməlidir. Arayış hər hansı bir şəxsin kimliyini təsdiq etmək məqsədilə bu və ya digər təşkilat tərəfindən verilən əməli yazi nümunəsidir. Bir arayışda bir və ya bir neçə şəxs haqqında da məlumat vermək mümkündür, lakin mürəkkəb məzmuna malik olan arayış növü də vardır. Belə arayışı təşkilatlar bir-birinə təqdim edir. Çox zaman bu, müəyyən bir hadisənin gedişində öz əksini tapır. Bəzən cinayət xarakterli məsələlərdə arayışda əks etdirilir. Arayışın özünəməxsus forması vardır. Belə ki,arayışın sol tərəfdən üst küncündə idarənin ştampı, ortada arayış sözü, aşağıda məzmunu, daha sonra arayışın təqdim olunduğu yer göstərilir. Axırda arayışı təsdiq edən idarə rəhbərinin imzası və möhürü olur.