bedensel hareket ve spor
“İşleyen demir pas tutmaz“ – Bu atasözü özellikle romatizma
hastaları için de geçerlidir. Hedefli egzersizler sayesinde vücudun
hareket sisteminin öğeleri (kemikler, kıkırdaklar, adaleler) daha iyi
bir kan dolaşımına kavuşmakta ve beslenmekte ve böylece
adalelerin gücü ve dayanıklılığı artırılmaktadır. Bu ise, bedensel ve
ruhsal memnuniyeti artırır. Bedensel aktivitenin ayrıca çok olumlu
psikolojik etkileri bulunmaktadır.
bilgi
Eklemlerin katılaşmasını önlemek, adale ve kasları
(eklemlerin yükünü hafifletmek üzere) güçlendirmek ve
deformasyonlara yol açmamak için düzenli hareket etmek
özellikle romatizma hastalığında gerekli ve amaca
uygundur. Bu, hastalığa yakalanmış eklemler için de
geçerlidir.
Jimnastik de dahil olmak üzere her türlü egzersiz, hastanın sağlık ve
egzersizlere alışkanlık koşullarına uygun olmalıdır. Bazen, örneğin
özellikle belirgin hastalık aktivitesinde ve akut ataklarda yalnızca
pasif egzersizler mümkün olmaktadır. Hastalığın seyri yoğun değil
ve hastanın genel sağlık durumu iyiyse, hedefli bir dayanıklılık
ve / veya güç egzersizi yapılabilir. Ancak bunlar, önceden doktor
veya fizyoterapist ile görüşülmelidir.
Romatoid artrit ile yaşamak
54
Daha fazla Balık yiyin. Balık yağlarının içerdiği doymamış
Omega-3-yağ asitlerinin iltihap önleyici bir etkisi olduğu
bilinmektedir. Bu asitler özellikle somon ve uskumru gibi yağlı
deniz balıklarında bulunmaktadır. Bu nedenle sofranızda
haftada bir veya iki kez deniz balığı yemekleri bulunması
tavsiye edilmektedir. Doktora danışıldıktan sonra Omega-3
yağ asitlerine ilişkin beslenme takviyesi de (somon yağı
kapsülleri) yapılabilir.
Eklemleri aşırı yük altında bırakmamak için mutlaka fazla
kilolardan kaçının. Kilo veriyorsanız, kilonuzu yavaş bir şekilde
azaltmanız gerekir.
Ölçülü bir diyet hastalık aktivitelerinin azalmasını
sağlayabilir. Ancak diyet girişimleri mutlaka doktora
danışılmalı, aşırı kilo kaybına yol açmamalı ve sağlık durumunu
olumsuz etkilememelidir.
Alkolün iltihap tetikleyici olması nedeniyle, aşırı alkol
tüketiminden kaçının.
Kesinlikle sigaradan uzak durun: Sigara içen kişiler
hastalığın daha ağır seyri, kalp ve kan dolaşımı
komplikasyonları ve romatizma nodülü oluşması açısından
daha büyük bir risk taşırlar.
Romatoid artrit ile yaşamak
Bunun içerisinde bol taze meyve ve sebzeler, salatalar, hububat
ürünleri (tam taneli), baklagiller ve (az yağlı) süt ürünleri yer
almaktadır. Bunun dışında aşağıda sunulan öneriler yararlı olabilir:
Bitkisel gıdaları tercih edin.
Et ve salam tüketiminizi haftada en fazla iki sefere indirin.
Hayvansal yağlar yerine geniş ölçüde bitkisel yağlar kullanın.
beslenme önerileri
Bugüne değin beslenmenin RA hastalığının oluşması ve seyri
üzerinde belirleyici bir etkide bulunduğuna dair bilimsel olarak
kanıtlanmış bir bilgi yoktur. Bu nedenle özel bir romatizma diyeti
söz konusu değildir. Buna rağmen bazı romatizma hastaları
belli gıda maddelerinin tüketilmesiyle şikâyetlerinin artması veya
azalması arasında bir bağlantı gözlemlemektedir. Bu bağlamda
bazen fındık, süt ürünleri, tatlılar, yağlı yemekler veya et özellikle
yüksek miktarlarda dokunmaktadır. Burada kesin bir reçete yoktur.
Neyin size iyi gelip neyin iyi gelmediğini ve vücudunuzun belli
gıda maddelerine nasıl bir tepki gösterdiğini deneyerek öğrenin.
Bazı gıda maddelerinin size iyi gelmediğini saptadıysanız, bun-
lardan uzak durmanız her halükarda daha doğru olacaktır. İlkesel
olarak dengeli ve sağlıklı bir beslenme tarzı tavsiye edilmektedir.
56
58
58
Sözlük
Sözlük.
A
Analjezik (çoğul: Analjezikler)
ağrı kesici
Anamnez
tıbbi geçmiş
Ankiloz
kemik sertleşmesi
Ankilozan spondilit (= Bechterew Hastalığı)
kronik iltihaplı bir eklem hastalığının belli bir türü
Antagonist
belli bir etki veya yapıya karşı (örneğin reseptör)
yönelik
olan madde
antiinflamatuar
İltihap önleyici
Antifilojistik
iltihap önleyici
Antijen
bağışıklık sisteminde bir tepki tetikleyebilen vücuda ait
veya vücuda yabancı madde
Antikor (= İmmünglobulin)
bağışıklık sisteminin bir tepkisi olarak meydana gelen
ve spesifik bir şekilde belli bir madde veya yapıya
(antijen) karşı yönelen bir protein.
Antiromatizmal (çoğul: Antiromatizmaller)
romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılan ve farklı
etkiler gösteren ilaçlar
Artrit
bir eklemin iltihabı
Artrografi
bir eklemin kontrast maddeli röntgeni
Artropati
bir eklemin (iltihaplı veya dejeneratif) hastalığı
Artroskopi
bir eklemin endoskopi yardımıyla görüntülenmesi
Artroz
(aşırı zorlama veya yükleme nedeniyle oluşan)
kronik-dejeneratif eklem bozukluğu
b
Bağışıklık sistemi
vücudun korunma sistemi; organizmadaki yabancı
maddelerin (antijenler) veya bozulmuş vücut
hücrelerinin (kanser) savuşturulmasından sorumlu olan
tüm yapıların toplamı (hücreler, antikorlar, haberci
maddeler vs.)
Biyolojik ilaç
(çoğul: Biyolojik ilaçlar; İngilizce: Biologics,
Biologicals)
biyoteknolojik yöntemlerle elde edilen maddeler,
“biyolojik maddeler”
Bechterew hastalığı
bkz. Ankilozan spondilit; Morbus (Latince) = Hastalık
C
C-reaktif Protein (CRP)
kan serumunda oluşan belli iltihaplı süreçlerde,
yoğunluğu birkaç saat içerisinde 1000 katına
çıkabilen bir protein
D
Diferansiyel teşhis
birbirine benzer hastalık görüntülerinin ayırt edilmesi
ve birbirine karşı sınırlandırılması
DMARD
bkz. hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaç
E
Efüzyon
sıvı birikmesi, örneğin eklemde; dışarıdan şişme
olarak gözükür ve yan bölgelerin sinirlerine baskı
uygulandığında ağrıyabilir
Ekstraartiküler
eklemler haricindeki organlarla
(organ sistemleriyle) ilgili
Endoprotez
vücudun bir uzvunun yerine konan ve yapay bir
malzemeden üretilmiş parça, örneğin eklem protezi
Entezit
tendon bağlantı yerinin iltihabı
Eritrosit sedimentasyon hızı (ESR)
Bir kan numunesi (pıhtılaşmayı önleyici bir madde
katılarak) bir-iki saat dinlenmeye bırakıldığında, kan
hücrelerinin (kan yuvarları) yerçekimi gereğince
çökme hızı. Yüksek bir ESR, vücuttaki akut veya kronik
bir iltihabın göstergesi olabilir.
H
Hastalığı modifiye eden antiromatizmal tedavi
(DMARD = Disease Modifying Antirheumatic Drug)
uzun süre etkili, hastalığı modifiye edici
antiromatizmal ilaç
i
İmmünoloji
bağışıklık sisteminin yapısı ve fonksiyonuyla ilgilenen
bilim dalı
İmmünosupresif
bağışıklık sisteminin tepkisini önleyici veya zayıflatıcı
İmmünosupresif ilaç
bağışıklık sisteminin tepkisini önleyen veya zayıflatan
ilaç
Interlökinler (İL)
Lökositlerin (akyuvarlar) ürettiği ve bağışıklık sisteminin
içerisinde bilgi alışverişini sağlayan, başka hücreleri
aktive eden ve ayrıca hormon benzeri etkileri
bulunan haberci maddeler. İnterlökinler türüne göre
(İL-1 – İL-18) çok farklı etkiler gösterir.
İntraartiküler
eklem içine, içinde
J
Jüvenil İdiopatik Artrit
ağırlıklı olarak çocuk ve / veya gençlerin yakalandığı
kronik bir eklem iltihabı
K
Kan tablosu
kanın bileşenlerinin (yuvarlar, renk) belirlendiği
laboratuvar incelemelerine verilen genel ad
Kortiko(stero)idler (Glukokortikoidler)
kortizondan türemiş ve ağırlıklı olarak iltihap önleyici
bir etkiye sahip olan, ancak bunun ötesinde de başka
etkileri de bulunan ilaç grubu
Kortizon
böbreküstü bezinde üretilen kortizol hormonunun
yapay olarak elde edilen bir türevi
l
Lenfosit
akyuvarların (Lökosit), bağışıklık sisteminde önemli
bir rol oynayan alt çeşidi
Lökosit
akyuvar
M
Makrofajlar
Bağışıklık sistemine dahil olan akyuvarların (lökosit)
bir alt çeşidi. Makrofajlar yabancı maddeleri
“sindirebilmekte” ve bu nedenle yiyici hücreler olarak
da adlandırılmaktadır.
Medyatörler
hücreler arası iletişimi sağlayan haberci maddeler
Monoartiküler
tek bir eklemle ilgili
Monoartrit
tek bir eklemin iltihabı
Monoklonal
tek bir hücreden türeyen veya bir hücre tarafından
oluşturulan
Monoterapi
tek bir ilaçla veya etkin maddeyle yapılan tedavi
N
Non-Steroidal Antiromatizmal (NSAR)
kortizondan (Steroid) türetilmeyen, ağrı ve iltihap
önleyici etkisi olan ve prostaglandin üretimine
dayanan bir etkin madde
O
Oligoartiküler
birkaç eklemle ilgili
60
60
Sözlük
Oligoartrit
birkaç eklemin iltihabı
Oral
ağızda, ağızdan
Otoantikorlar
vücudun kendi dokusuna karşı yönelen antikorlar;
otoantikorlar otoimmün
hastalıklarında görülmektedir
P
Pannus
kıkırdak ve kemiklere girip bunları tahrip eden sinovyal
hücre kütlesi, RA hastalığı için karakteristik
Parenteral
ilacın ağız yoluyla değil başka yollardan
(örn. damardan, deriden) uygulanması
Patogenez
Hastalıkların meydana gelmesi ve gelişmesi
Plasebo
yalancı ilaç
Poliartiküler
birkaç veya çok sayıda eklemle ilgili
Poliartrit
birkaç veya çok sayıda eklemin iltihabı
Proinflamatuar
iltihap tetikleyici
Prognoz
bir hastalığın veya durumun tahmini seyrinin
değerlendirilmesi
progredient
ilerleyen, progresif
Progresyon
ilerleme (bir hastalığın veya bir değişimin)
Protein
amino asitlerinden oluşan organik bileşikler
Protez
yapay vücut uzvu
Psoriasis
sedef hastalığı
Psoriasis artriti
genellikle deri ve / veya tırnaklarda görülen, psoriasis
(sedef hastalığı) ile birlikte gelişen kronik iltihaplı bir
eklem hastalığı
R
Rehabilitasyon
eski haline getirmek, sağlık bozukluklarını gidermek
üzere yeniden entegre etmek veya önleyici tedbirler
almak
Remisyon
hastalık belirtilerinin kalıcı veya geçici olarak yok
olması; şikâyetlerin olmadığı durum
Reseptör
Çoğunlukla bir hücrenin yüzeyinde bulunan ve haberci
maddeler tarafından iletilen sinyalleri alarak hücrenin
merkezine aktaran hücre yapıları. Reseptörler belli
haberci maddeler üzerinde uzmanlaşmıştır ve hücreye,
söz konusu haberci maddeye tepki verme kabiliyeti
kazandırırlar.
Romatizmal faktör (RF)
vücutta üretilen proteinlere karşı etkide bulunan
antikorlar; bunlar bazı kronik-romatizmal hastalıklarda,
özellikle romatoid artritte ve daha nadiren olmak
üzere sağlıklı kişilerde kanıtlanabilir (“pozitif”)
Romatoid artrit (RA)
eklemlerin kronik iltihaplı hastalığı, halk arasında
romatizma olarak da adlandırılır, eski adı: kronik
poliartrit
S
Siklooksigenaz (COX)
prostaglandin üretiminde anahtar bir rol oynayan
enzim kompleksi
Sinovyal eklem
içerdiği kemik yüzeyleri bir eklem kıkırdağı zarıyla
kaplı olan ve boşluğunu sinovyal sıvıyla dolu olup, bir
sinovyal zar tarafından sarılan ve bir bağdoku kapsülü
ve bağlarla güçlendirilmiş eklem
Sinovyal zar (= Sinovialis)
eklem boşluğunu kaplayan ve sinovyal sıvıyı üreten
eklem kapsülünün bağ dokusundan oluşan iç zarı
Sinovit (= Sinovialitis)
sinovyal zarın iltihabı
Sinovyal sıvı = Sinovya
kemik yüzeylerinin sürtünmesini azaltmaya katkıda
bulunan ve eklem boşluklarında (sinovyal boşluklar)
bulunan koyu sıvı
Sistemik
bir organ sistemiyle veya (geniş anlamda) organlar
sistemiyle, yani tüm organizmayla ilgili
Sitokin
Bağışıklık sisteminin hücreleri ile başka hücreler
arasında sinyaller ileten ve böylece immün sistem
tepkilerinde önemli bir rol oynayan çok sayıdaki
doğal haberci maddeye verilen ortak ad. Sitokinler
iltihap tetikleyici (proinflamatuar), bağışıklık sistemini
düzenleyici ve kan üretimini yönlendirici çok farklı
fonksiyonlara sahiptir. Sitokinlere örneğin interlökinler
veya TNF-a dahildir.
Steroid
bkz. Kortikosteroidler
Subkutan (s. c.)
deri altı
T
TNF-a-İnhibitörü
TNF-a-antagonisti (karşıt)
Tümör Nekroz Faktörü (TNF) alfa (a)
bağışıklık sisteminde çok farklı etkilere sahip olan
ve pek çok iltihaplanma sürecinde merkezi bir rol
oynayan doğal bir haberci madde (sitokin)
62
Daha fazla bilgi
Kitap önerileri
Diagnose Rheuma. Lebensqualität mit einer entzündlichen Gelenkerkrankung
(Romatizma teşhisi. İltihaplı bir eklem hastalığında yaşam kalitesi)
Daniela Loisl ve Rudolf Puchner
Springer Vienna Yayınevi, 2. Baskı, 2008
ISBN-13: 978-3211756379
Rheuma – ein Patientenlehrbuch.
(Romatizma – Hastalar için bir ders kitabı.)
Wolfgang Miehle
Rheumamed-Yayınevi, 2007
ISBN-13: 978-3981096002
Entzündliches Gelenkrheuma. Rat, Hilfe und Informationen
(İltihaplı eklem romatizması. Tavsiyeler, Yardım ve Bilgiler)
Wolfgang Miehle
Rheumamed-Yayınevi, 4. Baskı, 2005
ISBN-13: 978-3980660761
Rheumatoide Arthritis – alles was hilft.
Therapien und Tipps für Menschen mit Gelenkrheuma
(Romatoid Artrit – Yardımcı olan her şey.
Eklem romatizmalılar için tedavi ve tavsiyeler)
Michaela Sievers
Govi-Yayınevi, 1. Baskı, 2003
ISBN-13: 978-3774109940
Kursbuch Rheuma. Neue Wege der Schmerzlinderung und Heilung
(Romatizmaw Kurs Kitabı.)
Dr. med. Susanne Holst ve Ulrike Preußiger-Meiser
Südwest Yayınevi, 2. Baskı, 2004
ISBN-13: 978-3517067544
İnternet adresleri
www.rheumanet.org
Das Deutsche Rheumahaus (Alman Romatizma Evi) romatizmal
hastalıklar hakkında çeşitli bilgi ve linkler sunmaktadır
www.rheuma-online.de
Romatizma hakkında A’dan Z’ye bilgiler. Hastalık ve tedavi
olanaklarıyla ilgili güncel bilgiler. Hastalar arasında deneyim
alışverişi olanağı.
www.rhzmev.de
Rheumazentrum München (Münih Romatizma Merkezi):
A’dan Z’ye romatizma, psoriasis artriti ile ilgili sayısız resim,
doktor bulma olanağı
www.rheuma-wegweiser.de
Romatizmal hastalıklarla ilgili tavsiye edilebilir nitelikli
web sitelerinin bir listesi.
Özyardım grupları
Deutsche Rheuma-Liga Bundesverband e. V.
Maximilianstr. 14
53111 Bonn
Tel.: 02 28 / 7 66 70 80
Faks: 02 28 / 7 66 06 20
www.rheuma-liga.de
Deutsche Rheuma-Liga Bundesverband e. V. (Federal Alman Romatizma Birliği)
yaklaşık 250.000 üyeyle sağlık alanındaki en büyük özyardım kuruluşudur.
Sunulan hizmetler arasında hastalar için yardım ve özyardım, bedensel
hareket olanakları, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve romatizma hastalarının
çıkarlarının temsil edilmesi bulunmaktadır.
Daha fazla bilgi.
Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.
Hastalar için danışma el kitabı.
Pfizer Pharma GmbH
Telephone
030 - 55 00 55 01
Fax
030 - 55 00 54 99 999
Monday – Friday 8:00 a.m. – 6:00 p.m.
www.pfizer.com/info@pfizer.com
62
33
1/
Ve
rs.
1/
04
-1
2
Dostları ilə paylaş: |