– islom dini ta’limoti bo’yicha Qur’oni Karimdan keyin turadigan ikkinchi muqaddas manba bo’lib, Muhammad Payg’ambarning hayoti va faoliyati, shuningdek uning diniy va axloqiy ko’rsatmalarini o’z ichiga oladi. Payg’ambar biron gap aytgan yoki biror ishni qilib ko’rsatgan bo’lsa, yohud boshqalarning o’zlariga qilayotgan biron ishini ko’rib, uni ma’n etmagan bo’lsa, shu holatning har biri sunnat hisoblanadi. Ana shu hatti-harakatlar yoki ko’rsatmalar haqidagi rivoyat hadis deb yuritiladi.
(arabcha “darasa” – o’rganmoq) – darsoladigan, o’qiladigan joy demakdir. Madrasalar musulmonlarning o’rta va oliy o’quv yurti. Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarida hozirgi vaqtda madrasalarda davlat muassasalari xodimlari ham tayyorlanadigan bo’lib ketdi.
Madrasalar dastlab VII-VIII asrlarda Islom dini ulamolari musulmon ilohiyoti masalalarini sharhlab berib turadigan markaz sifatida paydo bo’ldi. Madrasalarga diniy maktabni bitirgan bolalar qabul qilingan. Madrasalarda ta’lim uch bosqichda; boshlang’ich (adno), o’rta (avsat) va yuqori (a’lo) bilimlarda olib borilgan.
Madrasalarda diniy bilimlardan tashqari tibbiyot, aruz ilmi, falsafa, jug’rofiya va boshqa fanlar ham o’rgatilgan. Talabalar darsni o’zlashtirishlariga qarab madrasalarda 15-20 yillab o’qiganlar.
MAUSOLEUM
МАВЗОЛЕЙ, УСЫПАЛНИЦА
Maqbara
– qabr ustiga qurilgan yodgorlik binosi, mavzoley. Marqad, turbat deb ham yuritiladi. O’rta Osiyodagi majusiylar (otashparastlar), buddaviylar, nasroniylar qabrlariga qurilgan arxitektura yodgorliklari oddiy ko’rinishga ega. Lekin islom dini ta’sirida vujudga kelgan maqbaralar hashamatli, murakkab imoratlar sifatida taraqqiy etgan. Islomda qabr ustiga yodgorlik qo’yish, unga sig’inish man etilgan bo’lsa ham, IX asrdan boshlab maqbaralar qurish odat tusini olgan. Keyingi asrlarda, asosan, podshohlar, mashhur islom dini olimlari, shayxlari qabrlari ustiga turli maqbaralar qurildi. Dastlab maqbaralar oddiy ko’rinishga ega bo’lgan bo’lsa, yillar o’tishi bilan maqbaralar tobora katta va ko’rkam, hashamatli qilib barpo etila boshlanganki Ismoil Somoniy, Ahmad Yassaviy, Amir Temur, Shohi Zinda, Tojmahal kabi ulug’vor maqbaralar me’morchilik san’atining yuksak na’munalaridir.
