S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

4
Tozahavo
34-rasm. Adsorber.
35-rasm. Uzluksiz adsorbsiya jarayon
sxemasi:
1-adsorber; 2-desorber; 3-qayn ab
turuvchi adsorbent qavati.
/ — 
tozalayotgan havoni berish; II— toza
havoni chiqarish; III—yuqori temperaturali
bug‘ berish; IV— yutilgan gazlarni ajratib
berish; 
V-adsorbentni 
desorberdan
adsorberga 
berish; 
V l-adsorbentni
adsorberdan desorberga berish.
104

---

Tozalanayotgan havo yuqoridan yo‘naltirilib adsorbent qavatidan 
o'tish vaqtida zaharli gazlardan tozalanib pastdan chiqib ketadi. Adsorbent 
to‘liq to‘yingandan so‘ng, desorbsiya (ya’ni, yutilgan gazlardan tozalash) 
qilinib, yana keyingi gazlarni yutib olish uchun foydalaniladi. Desorbsiya, 
asosan, issiq bug
1
yordamida amalga oshiriladi. Ushbu jihozlarning 
kamchiligi — ularning davriy ravishda ishlashidir.
Ana shu davriyligini yo‘qotish maqsadida ko‘pincha adsorbentlarni 
«qaynab turgan qavatli» uzluksiz ravishda ishlovchi quyidagi 
moslamadan foydalaniladi.
Tozalanish zarur bo‘lgan gaz I yo‘nalish bo‘yicha adsorberga beriladi 
va u yerda adsorbentda yutilib II yo‘nalish bo‘yicha toza havo olinadi. 
Adsorbent to ‘liq g‘ovaklari toMgandan so‘ng VI yo'nalish bo‘yicha 
desorberga regeneratsiya qilish uchun o ‘tkaziladi. Desorberga III 
yo‘nalish b o ‘yicha yuqori tem peraturali bug
4
berilib adsorbent 
g‘ovaklaridan yutilgan gazlar IV yo‘nalish bo‘yicha chiqarib yuboriladi. 
Pegeneratsiya qilingan adsorbent V yo‘nalish bo'yicha desorberdan 
adsorberga yuboriladi. Shunday qilib adsorbsiya jarayoni uzluksiz 
ravishda olib boriladi.
Gazlarni katalitik tozalash usulida katalizatorlar yordamida zaharli 
gaz moddalari oddiy modda, ya’ni zaharlilik darajasi kam holga 
aylantirib yuboriladi. Katalitik usulda zaharli modda katalizatorlar ta’siri 
ostida boshqa modda bilan o‘zaro ta’sirlashadi. Katalizatorlar qiyin 
boradigan oksidlanish va qaytarilish jarayonini tezlashtirib beradi. 
Masalan, havo metanoldan quyidagicha tozalanishi mumkin:
kt
CH