S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

3
2
= t Ca (H S 0
3)2
Ca (H S 0
3)2
+ 
2
C aC 0
3
2 = s Ca (H C 0
3)2
+ 2C aS0
3
Ca (H C 0
3)2
+ 2 H
2
S 0
3
2 = 5
Sa (Ca H S 0
3)2
+ 2 H
2
S 0
3
Ca (H S 0
3)2
+ 0
2
2 = 5 C a(H S0
4)2
2 Ca S 0
3
+ 0
2
1 = 5
2 C aS0
4
Ca (H S0
4)2
+ 2 Ca C 0
3
+ = z
Ca (H S 03) + 2 Ca S 0
4
Ca (H S0
4)2
+ 2 C aC 0
3
2
= ; Ca (H S 0
3)2
+ 2 C aS0
4
C a(H S0
4
)+ C a(H S 0
3)2
2 = 5 2 CaS0
4
+ 2 H
2
S 0
4
CaS04 + 0,5 H20 2 = 5 C aS 03 • 0,5 H20
C aS0
4
+ 2 H20
2 = 5
CaS0
4
• 2 H20
Eritmada aralashmalar bo‘lsa (M gS04) jarayon ancha qiyinlashadi
va quyidagi qo‘shimcha jarayonlarni beradi:
C a(H S0
3)2
+ M gS0
4
2
-т- ;
Ca S 0
4
C aC 0
3
+ M g(HS0
3)2
2
— ^ 
MgS0
3
+ C aS0
3
+ H
2
C 0
3
M gS0
3
+ S 0
2
+ H 20 2 = 5
M g(HS0
3)2
Tozalangan gaz
Tozalash 
1 \
uchun gaz
2
V
1
a)
quyqa
havo
Tozalash
uchun gaz
[ \
havo
Г -
Tozalangan gaz
±
b)
38-rasm. Kalsiy sulfidni oksidlab, S 0 2 ni ohakli suspendiya bilan
absorbitsiyalash sxemalari: a) bir bosqichli: 1-absorber; 2,3-yig‘gich; 4-
sentrifuga; b) ikki bosqichli: 1,2-absorberlar; 3-sentrifuga; 4—6-yig‘gichlar.
108

---

Tozalangan gaz
39-rasm Ohakli suspenziyaga turli qo‘shimchalar qo‘shilishining
absorbsion moslamalar sxemasi:
a) karbon kislotasi bilan: 1-absorber; 2-idish; 3 -yig ‘gich; 4-sentrifuga.
b) chumoli kislotasi va kalsiy xloridli: 1-absorber; 2 -y ig ‘gich; 3-
aralashtirgich; 4-tindirgich; 5-filtr; 6-quritgich.
Kalsiy sulfit oksidlanishi hisobiga bir bosqichli sxema 28 a-rasmda 
keltirilgan. Oksidlash uchun yig‘gichga havo beriladi. Kristallanish 
jarayonini oxiriga yetkazish uchun sirkulatsiyalanayotgan suyuqlik 
yig‘gichda ushlab turiladi. Natijada quyidagi tarkibli C aS0
4
2 H20 va 
Ca S 0
3
0.5 H 20 aralashmali shlam hosil qilinadi.
109

---

Yanada yaxshiroq tozalash uchun esa 28 b-rasmda keltirilgan ikki 
bosqichli sxemadan foydalaniladi.
Hosil bo‘layotgan gips sentrifuga yoki filtrlarda ajratib olinadi. Uning 
tarkibida C aS0
3
0,5H20 bo‘lganligi uchun aralashmaga sulfat kislotasi 
qo‘shish yo‘li bilan sulfit sulfatga o‘tkaziladi.
39 a-rasmda esa ohakli suspenziyaga karbon kislotasi va marganets 
sulfat qo‘shimchalari qo‘shish yo‘li bilan tozalash sxemalari keltirilgan.
39 b-rasmda qo‘shimchalar sifatida kalsiy xlorid va chumoli kislotasi 
qo‘shib tozalash sxemalari keltirilgan.
Qo‘shilayotgan qo‘shimchalar bufer sifatida ta’sir ko‘rsatib, kalsiy bisulfit 
hosil bo‘lishiga yordam beradi. Ushbu tozalash sxemasi — absorbsiya, 
oksidlanish, neytrallanish va ffltrlanish bosqichlaridan tashkil topgan.
X em osorbentlarni regeneratsiya qilish im konini beruvchi 
rekuperatsion tozalash usullariga magnezitli usul, rux usuli, natriy 
asosidagi xemosorbentlar bilan absorbsiyalash, qo‘sh ishqorli usul, 
ammiakli usul, suyultirilgan tuzlar bilan absorbsiyalash, aromatik 
aminlar bilan absorbsiyalash usullari kiradi.