S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova
Kaliyli o ‘g‘it ishlab chiqarish chiqindisini qayta ishlash
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.3. Kaliyli o ‘g‘it ishlab chiqarish chiqindisini qayta ishlash
Ishlab chiqarilayotgan va qazib olinayotgan kaliyli tuzlarning 90%dan ko‘prog‘i mineral o‘g‘it sifatida qo‘llaniladi. Asosi kaliyli mineral silvin KC1 va agalit NaCl aralashmasidan iboratdir. Suvda erimaydigan minerallar hozirgi kunda kaliyli o‘g‘it ishlab chiqarishda qo‘llanilmaydi. Ammo ulardan nefelinni olish jarayonida qo‘shimcha mahsulot sifatida kaliyli tuz hosil bo‘ladi. Kaliy sanoati xomashyosini boyitish va qayta ishlash jarayonida millionlab tonna galitli chiqindilar va yuzlab tonna tuproqli-tuz quyqalari hosil bo‘ladi. Kaliyli ruda turli usullar yordamida qayta ishlanadi. Ulardan asosiylari eritmadan alohida kristalizatsiyalash va mexanik boyitish usullaridir. Silvinit rudasidan It KC1 olish vaqtida 3—4t galitli chiqindi hosil bo'ladi, Uning tarkibida asosiy komponent — NaCl dan tashqari KC1, C aS04, MgCl2, suvda erimaydigan boshqa moddalar ham bor. Masalan, silvinitli rudalami flotatsion usul bilan qayta ishlash jarayonida hosil bo‘ladigan galitli chiqindilar tarkibida o‘rtacha 89—90% NaCl, 4.4—5.0%KC1, l.l% CaS04, 0.1 %MgCl2, 4 .4 - 4.8 % erimaydigan qoldiq moddalari bor. Silvinit rudalarini galurgik qayta ishlash jarayonida hosil bo'ladigan chiqindilar tarkibidagi esa 85—90% NaCl va 2,5%gacha KC1 bor. Ushbu chiqindilar namligi 10-12% ni tashkil qiladi. Kaliy xloridning asosiy miqdori silvinit rudasidan galit usuli bilan olnib, 157 hosil bo‘layotgan chiqindilarni qayta ishlash hozirgi kunning eng dolzarb muammolaridan biri hisoblanadi. 12-rasmda galurgik fabrikada hosil bo‘layotgan galit chiqindilaridan osh tuzi olish sxemasi keltirilgan. Ushbu texnologiya standart talablarga javob beruvchi osh tuzi ishlab chiqarish imkonini beradi. 158 Silvinitli rudani qayta ishlash jarayonida hosil boMayotgan tuproq — tuzli quyqalarni qayta ishlash natijasida kaliy xlorid, osh tuzi va xlor magniyli mahsulotlar olish mumkin. Tuproq -tuzli quyqalar yana aralashtirilgan kaliyli tuz ishlab chiqarishda qo'shimcha sifatida; torfli va qumli tuproqlarga ozuqalantiruvchi va struktura hosil qiluvchi qo‘shimcha sifatida; aglopirit va qurilish sopol mahsulotlari ishlab chiqarishda xomashyo sifatida; burg‘ulovchi eritmalar ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Kalsinirlangan soda ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. Ammiakli usul bilan It kalsinirlangan soda ishlab chiqarish jarayonida asosiy chiqindi sifatida 8—12m3 distiller suyuqligi hosil bo‘lib, uning tarkibida 200—250 kg m3 quruq cho'kma bordir. Ular korxona atrofida 300—350 gektar maydonni tashkil qiluvchi maydonlarda to ‘planadi. Vaqt o‘tishi bilan ular sekin-asta suvsizlanib, qurib boradilar. Quruq holdagi distiller quyqasi kul rangli massani tashkil qilib, uning zichligi 970 kg/m 3 atrofida, namligi esa 70—80%, zarrachalari o‘lchami 0,1— 0,2 mm ga tengdir. Uning tarkibi foydalanilayotgan xomashyoga, ba’zi texnologik va boshqa omilllarga bog‘liqdir. Masalan, Sterlitamak soda ishlab chiqarish birlashmasida 500 ming tonna chiqindi hosil bo‘lib, uning tarkibi quyidagichadir: 56,7—75,5% C03, Shunday qilib, hosil b o ‘layotgan distiller suyuqligi tarkibiga bog‘lovchi xususiyatiga ega bo‘lgan bir qator oksidlar kirganligi uchun ular asosida bog'lovchi moddalar olish imkoniyati tug‘iladi. Faqat buning uchun yetishmayotgan kremezem o'rniga qavariqli qumni qo‘shish lozimdir. 20-rasmda kuydirilgan distiller quyqasidan bog'lovchi modda olish sxemasi keltirilgan. Ushbu texnologiyaga binoan .olingan bog'lovchi moddasi asosida sanoat miqiyosida qo'shma texnologiyaga binoan yacheykali beton bloklari ishlab chiqarish hozirgi kunda keng yo‘lga qo‘yilgandir. Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|