S. Q. Həsənova, A. Q. Qarayeva, Ə. H. Qədimov, M. R.Şəfiyeva genet I k a

   
       Qametlər  
         A 
  
     a 
 
   
 
 
 
 
   Aa    _ mavi 
Məsələdə  ağ  xoruzlarla  mavi  toyuqların  çarpazlaşmasından  hansı 
rəngdə lələkləri olan nəsillərin alındığı soruşulur. Bu suala cavab vermək 
üçün çarpazlaşmanı aşağıdakı kimi aparmaq olar: 
 
           
P  
        ♀ Aa 
  x  
 aa  ♂ 
 
 
              Qametlər           A      a 
 
 a 
 
 
 
 
 
   F
1
 
Aa 
 
 aa 
    
 
 
 
           
mavi               ağ 
 

 
~ 86 ~ 
Çarpazlaşma  nəticəsində  alınan  nəsillərin  50%-i  mavi  və  50%-i  ağ 
lələkli  olur.  Mavi  rəngli  toyuqların  çarpazlaşmasından  hansı  rəngli 
toyuqların  alındığını  müəyyən  etmək  üçün  çarpazlaşma  aşağıdakı  kimi 
aparılmalıdır: 
 
     
 
    
        P         ♀    Aa 
    x 
    A/a  ♂ 
     
                  Qametlər 
          A      a   
 A     a 
     
 
        
F
2
 
      AA         Aa         Aa        aa 
     
 
 
        
       ağ             mavi          qara 
 
 
 
Aşağıdakı məsələləri tələbələr sərbəst həll edirlər: 
 
1.
 
Dəniz  donuzlarında  tük  örtüyünün  rəngi  tutqun  melanin 
piqmentinin  miqdarından  asılıdır.  Ağ  donuzları  (albinoslar)  bir-birilə 
çarpazlaşdırdıqda  ağ  nəsil  alınır.  Həmçinin  tutqun  rəngli  (şinişlla  rəngli) 
donuzların  çarpazlaşmasından  tutqun  rəngli  nəsillər  alınır.  Albinosla 
şinşilla rəngli hibridlər aralıq rəngdə rəngləri (yarım tutqun) olan nəsillərə 
malik  olur.  a)Yarımtutqun  rəngli  donuzların  ağ  donuzlarla  çarpazlaş-
masından  hansı  nəsillər  alınır.  b)  yarımtutqun  rəngli  donuzları  öz 
aralarında  çarpazlaşdırdıqda  alınan  nəsillərdən  23-ü  ağ  və  20-si  tutqun 
olmuşdur. Qalan nəsillər içərisində neçəsi valideynlərinə oxşar olacaqdır?  
2.
 
 Heyvandarlıq  fermasının  sürüsündə  mavi-boz  şothorn  buğa  və 
inəklərin  cütləşdirilməsindən  270  buzov  alınmışdır.  Onlardan  136  baş 
buzovun rəngi valideynlərinki kimi olmuşdur. 
Mavi-boz 
şothornların 
ağ 
və 
qara 
rəngli 
heyvanların 
çarpazlaşmasından  alındığı  məlumdursa,  onda  nəsillərin  yerdə  qalan 
hissəsinin genotip və fenotipini təyin edin. 
 
Dihibrid və polihibrid çarpazlaşdirma 
Əlamətlərin sərbəst paylanması qanunu 
 
Mendel əvvəllər yalnız bir cüt alternativ əlamət – bir cüt allel ilə (sarı 
yaxud  yaşıl  noxud)  bir-birindən  fərqlənən  valideynləri  çarpazlaşdırırdısa, 
sonralar  iki  cüt  alternativ  əlamətlə,    yəni  iki  cüt  allel  ilə  fərqlənən 
valideynləri çarpazlaşdırdı. Bu cür çarpazlaşdırma dihibrid çarpazlaşdırma 
adlanır.  
Mendel toxumların rəngi sarı və forması hamar (yumru) olan noxud 
sortu  ilə  toxumlarının  rəngi  yaşıl,  forması  qırışıq  olan  noxud  sortunu 

 
~ 87 ~ 
çarpazlaşdırdı.  Bu  cür  çarpazlaşdırmada  iki  cüt  allel  iştirak  edir:  1.  Sarı-
yaşıl; 2. Hamar-qırışıq. O, hər cüt alleli böyük və kiçik hərflərlə belə işarə 
etdi:  Sarı-AA,  yaşıl-aa,  hamar-BB,  qırışıq-bb.  Bu  çarpazlaşdırmanı 
hərflərlə belə yazmaq olar: 
 
 
 
 
         
sarı hamar 
 
 yaşıl qırışıq 
 
 
 
 
  AABB 
   x 
      aabb 
 
 
 
     Qametlər      AB   
 
        ab 
 
 
 
    F
1
                   AaBb 
 
 
 
 
 
   sarı hamar 
 
F
1
-də  alınan  diheteroziqot  orqanizmlər  meyoz  prosesində  4  cür 
qamet hazırlayır. Allel genlərdən qametlərə ancaq biri düşür.  
F
1
 – AaBb qametlər – AB, Ab, aB, ab 
Diheteroziqot orqanizmin verdiyi 4 tipdə qametlərin eyni ehtimalda 
mayalanmaslndan  16  kombinasiya,  4  fenotip  və  4  genotip  gözlənilir.  Bu 
kombinasiyaları  almaq,  yerləşdirmək,  fenotipcə  və  genotipcə  analizdən 
keçirmək üçün Pennet cədvəlindən istifadə edirlər. 
Deməli, dihibrid çarpazlaşdırmadan alınan birinci nəsildə (F
1
-də) iki 
cüt əlamətin genləri A, a, B, b bir orqanizmdə toplanmalarına baxmayaraq, 
qamet hazırlanarkən asılı olmadan aralanır, paylanır və mayalanmada, yəni 
ikinci    nəsil  (F
2
)  aldıqda  hər  cüt  allelin  əlamətləri  3:1  nisbətində  alınır. 
Buradan Mendel əlamətlərin sərbəst paylanması qanununu çıxarmışdır. 
Mendel  bu  qanunu  F
2
-də  alınan  noxudların  fenotiplərinə  görə  miqdarını 
hesabladıqda kəşf etmişdir. 
F
2
-də Mendel 556 noxud almışdı. Bunlardan sarı-hamar – 315,  sarı-
qırışıq  –  101,  yaşıl-hamar  –  108,  yaşıl-qırışıq  –  32  ədəd  olmuşdur.  Bu 
rəqəmlər  nəzəri  9:3:3:1  nisbətlərindən  çox  az  fərqlənir.  Lakin  qeyd 
etməliyik  ki,  təcrübə  daha  geniş  ölçüdə  aparıldıqda  nəzəri  nəticələrlə 
təcrübədən çıxan nəticələr arasında fərqlər azalmış olur. 
 

 
~ 88 ~ 
 
   
 
 
 
  
 
Şəkil 25. Dihibrid çarpazlaşma. 
 
Cədvəldə  göstərilən  16  kombinasiyanı  xarici  görünüşlərinə  görə 
təhlil etdikdə 9:3:3:1 – nisbətlərdə, 4 cür fenotipə rast gəlirik: 
1. 
Sarı-hamar – 9 
2. 
Sarı-qırışıq – 3  
3. 
Yaşıl-hamar – 3 
4. 
Yaşıl-qırışıq – 1 
Asan olsun deyə cədvəli iki hərflə (fenotipik radikalla analiz edirlər). 
1.
 
AB – sarı-hamar – 9 
2.
 
Ab – sarı-qırışıq – 3 
3.
 
aB – yaşıl-hamar – 3 
4.
 
ab – yaşıl-qırışıq – 1 
16  kombinasiyada  hər  cüt  allelin  miqdarı  ayrı-ayrı  hesablandıqda 
Mendelin  üçüncü  qanunu  aşkara  çıxır.  Əvvəlcə  ikinci  cüt  alleli  nəzərə 
almadan ancaq birinci cüt alleli götürək: 
 
 
Sarı – 12; yaşıl – 4 = 3:1 
İndi ikinci cüt alleli gözdən keçirək: 
 
 
Hamar – 12; qırışıq – 4 = 3:1. 
Deməli,  dihibrid  çarpazlaşmada  ayrı-ayrı  cüt  əlamətlərin  irsiliyi 
sərbəst  gedərək,  bir-biri  ilə  mümkün  olan  kombinasiyaları  yaradır.  Əgər 
valideynlərdə  hamar  forma  ilə  sarı  rəng,  qırışıq  forma  ilə  yaşıl  rəng 

 
~ 89 ~ 
birləşirsə,  ikinci  nəsildə  iki  yeni  kombinasiyalı  qeyri-allel  əlamətlər: 
hamar-yaşıl,  qırışıq-sarı  meydana  çıxır.  Beləliklə  F
2
-də  analizedici 
çarpazlaşmada olduğu kimi kombinasiya dəyişkənliyi müşahidə edilir. 
Dihibrid  çarpazlaşdırmanın  ikinci  nəslin  genotipcə  analiz  etdikdə 
aşağıdakı nisbətlərdə 9 genotipə rast gəlirik: 
                    AABB – 1 
 
 
 
5. Aabb – 1    sarı-qırışıq 
1.
 
AABb – 2 
     
 
 
6. Aabb – 2  
2.
 
AaBB – 2 
 sarı-hamar   
7. aaBB – 1    yaşıl-hamar 
3.
 
AaBb – 4 
 
 
 
8. aaBb – 2     
9.       aabb – 1   yaşıl-qırışıq 
 
Nə üçün iki qeyri-allel genlər sərbəst parçalanır? Buna səbəb hər cüt 
allelin  müxtəlif  homoloji  xromosomlarda  yerləşmələridir.  Məlum  olduğu 
üzrə hər cüt homoloji xromosomlar meyoz prosesində bir-birindən ayrılır, 
əmələ  gələn  cinsiyyət  hüceyrələrinə  bunlardan  ancaq  biri  düşür.  Bunu 
yaxşı  başa  düşmək  üçün  aşağıdakı  şəkildə  dihibrid  çarpazlaşmanı 
xromosomlarla izah edək   (şəkil 26). 
Şəkildə  göründüyü  kimi  A  və  a  allelləri  uzun  xromosomlarda 
yerləşmişsə, Bb allelləri ona homoloji olmayan başqa qısa xromosomlarda 
yerləşmişlər. Dominant allellər tünd rənglə, resessiv allellər isə açıq rənglə 
göstərilmişdir. 
 
Şəkil 26. Dihibrid çarpazlaşmada əlamətlərin sərbəst paylanması 
qanununun xromosomlarla izahı 

 
~ 90 ~ 
Trihibrid  çarpazlaşdırma.  Mendel  3  allel  ilə  fərqlənən  noxud 
sortlarını da çarpazlaşdırmışdır:  
1-ci cüt allel – Aa 
2-ci cüt allel – Bb 
3-cü cüt allel – Cc 
Bu alleləri nəzərə almaqla çarpazlaşdırmanı yazaq: 
 
         
 P-AABBCC 
 
 
 
     aabbcc 
         Qametlər- ABC 
   
 
                abc 
 
      
 
        F
1
 
 
  AaBbCc 
 
F
1
-də  alınan  hər  bir  triheteroziqot  hibrid  (meyoz  prosesində)  8  tip 
qamet hazırlayır: 
ABC, Abc, Abc, AbC, aBC, aBc, abC, abc. 
Birinci nəsil hibridində 8 tip tozcuq və 8 tip yumurtacıq əmələ gəlmiş 
olur ki, bunları da cədvəl üzrə yerləşdirsək, 64 kombinasiya nəticəsində 8 
fenotip almış olarıq: 27:9:9:9:3:3:3:1. 
Mendel  trihibrid  çarpazlaşmada  aldığı  ikinci  nəsli  genotipcə  təhlil 
etdikdə  görmüşdür  ki,  hər  cüt  allel  digər  cütdən  asılı  olmadan  sərbəst 
olaraq 3:1 nisbətilə parçalanır. 
Trihibrid  çarpazlaşmada  F
2
-də  27  genotip  alınır.  Bunu  müəyyən 
etmək üçün ilk dəfə Pennet cədvəlini tərtib etmək lazımdır. 
Bu qayda üzrə öyrənilən əlamətlərin genləri əgər ayrı-ayrı homoloji 
xromosomlarda  yerləşmişsə,  o  zaman  tetra,  pentahibrid  və  i.  a. 
çarpazlaşdırmada  da hər cüt allel F
2
-də sərbəst paylanacaqdır, yəni hər cüt 
allel  tam  dominantlıqda  3:1  nisbətində  parçalanmalıdır.  Hibridləşdirmədə 
allellər artdıqca fenotipik siniflər də müəyyən ardıcıllıqla artır: 
Monohibrid 3:1 
Dihibrid 9:3:3:1 
Trihibrid 27:9:9:9:3:3:3:1 
Tetrahibrid 81:27:27:27:9:9:9:3:3:3:1 və i.a. Çarpazlaşmalarda ikinci 
nəsildə fenotipcə parçalanma belə bir qanunauyğunluqla gedir: 
(3+1)
1
; (3+1)
2
; (3+1)
3
; (3+1)
4
 və i. a. (3+1)
n
 nisbətləri alınır.  
n  –  qeyri-allel  genlərin  sayını  göstərir.  Deməli,  çarpazlaşdırmada 
alınan müxtəlif fenotipik siniflərin sayı 2
n
 ilə hesablana bilər. 
Belə  ki,  monohibrid  2
1
,  yəni  iki  fenotipik  sinif,  dihibriddə  2
2
=4, 
trihibriddə 2
3
=8 və i. a. fenotipik siniflər alınır. 

 
~ 91 ~ 
Deməli,  fenotipik  siniflərin  sayını  2
n
,  kombinasiyaların  sayını  4
n
, 
genotiplərin sayını 3
n
 ilə göstərməklə, onların miqdarını hər hibridləşmədə 
əvvəlcədən  müəyyən  etmək  mümkündür.  Bu  hesablamalar  seleksionerlər 
üçün  də  əhəmiyyətlidir.  Yuxarıdakılardan  məlum  oldu  ki,  dihibrid 
çarpazlaşdırmada  F
2
-də    4  fenotipdən  ikisi  tamamilə  yeni  kombina- 
siyalardır.  Məs.,  (sarı-qırışıq  və  yaşıl  hamar)  trihibriddə,  tetrahibriddə  və 
i.a. bu yeni formaların sayı artır. 
Qametlərin sayı  – 2
n 
Fenotiplərin sayı – 2
n 
Genotiplərin sayı – 3
n 
Kombinasiyaların sayı – 4
n
  
Yuxarıda  qeyd olunan qanunauyğunluqlar  ancaq  aşağıdakı şəraitdə 
özünü doğrulda bilir: 1. Nəzərə alınmış qeyri-allel genlər   qeyrihomoloji 
xromosomlarda  yerləşmiş  olsun.  2.  Allel  genlər  biri  digəri  üzərində  tam 
dominant  olsun.  3.  Meyoz  prosesində  gözlənilən  bütün  tipdən  olan 
qametlər  eyni  ehtimalda  yaransın.  4.  Yaranmış  ziqotların  və  yaşlı 
orqanizmlərin yaşama qabiliyyəti eyni ehtimalda olsun. 5. Əlamətlər xarici 
mühit faktorlarından asılı olmadan tam üzə çıxsın və s. 
 
Dihibrid çarpazlaşmaya aid izahlı məsələlər. 
 
1.
 
Aşağıda  göstərilmiş  genotiplərə  malik  bitkilər  hansı  tipdə 
qametlər hazırlayır: a) AABB; b) AaBB; v) aaBB; q) AABb; d) AAbb; 
e) AaBb; j) Aabb; z) aabb. 
Qeyd etmək lazımdır ki, noxud bitkisində toxumun sarı rəngi-A 
yaşıl rəng üzərində -a, həmçinin toxumun hamar forması –B qırışıq –b 
üzərində dominantlıq edir. 
Həlli: 
Aşağıda göstərilən genotiplərə malik bitkilərin hazıladığı qametlər: 
a)
 
AABB-AB;  b)  AaBB-AB,  aB;  v)  aaBB-aB;  q)  AABb-AB,  Ab;           
d) AAbb-ab; e)AaBb-AB, Ab, aB, ab; j) Aabb-Ab, ab; z) aabb-ab. 
2)  Toxumların  rənnginə  və  formasına  görə  heteroziqot  noxud 
bitkisi  hər  iki  əlamətə  görə  resessiv  olan  noxud  bitkisi  ilə 
çarpazlaşdırılmışdır.  Alınan  nəsillərin  genotip  və  fenotiplərini 
müəyyən edin. 
Həlli: 
Məsələnin şərtində toxumların rənginə və formasına görə heteroziqot 
noxud  bitkisinin  hər  iki  əlamətə  görə  resessiv  olan  noxud  bitkisilə 
çarpazlaşmasından alınan nəsillərin genotip və fenotiplərinin aşkarlanması 

 
~ 92 ~ 
tələb  olunur.  Bunu  aşağıda  göstərilən  çarpazlaşmanın  sxeminə  əsasən 
aşkar etmək olar: 
 
    
 
 
       P  
  
AaBb 
 
x   
   aabb 
       
   
    Qametlər        AB  Ab  aB  ab   
      ab 
       
 
    
            AaBb         Aabb 
 
aaBb    aabb 
Analizedici  çarpazlaşmada  olduğu  kimi  nəsillər  1:1:1:1  nisbətində, 
yəni 1 pay sarı-hamar, 1 pay sarı-qarışıq, 1 pay yaşıl-hamar və 1 pay yaşıl-
qırışıq fərdlər alınır. 
3.Aabb  (sarı-qarışıq)  və  aaBb  (yaşıl-hamar)  genotipinə  malik  iki 
noxud  bitkisini  çarpazlaşdırmışlar.  Alınan  nəsillərin  fenotipini  və 
genotipini aşkarlayın. 
Həlli: 
Sarı-qarışıq  (Aabb)  və  yaşıl-hamar  (aaBb)  genotipinə  malik  iki 
noxud bitkisini çarpazlaşdırdıqda alınan nəsillərin fenotipini və genotipini 
aşağıdakı sxemin köməyi ilə aşkar etmək olar: 
 
    
 
 
 
Aabb   
x 
     aaBb 
       
 
 
     Ab   
ab 
 
aB 
     ab 
       
 
 
AaBb   
Aabb   
aaBb        aabb 
       
 
 
 sarı   
 sarı   
yaşıl         yaşıl 
       
 
 
hamar  
qırışıq  
hamar       qırışıq 
 
Sxemdən aydın olur ki, alınmış nəsillərdən 1 pay sarı-hamar (AaBb), 
1 pay sarı qırışıq (Aabb), 1 pay yaşıl-hamar (aaBb) və 1 pay yaşıl qırışıq 
(aabb)  olmuşdur.  Genotipcə  3  pay  heteroziqot  (AaBb,  Aabb,  aaBb)  və  1 
pay homoziqot (aabb) nəsillər alınmışdır. 
4.  Yaşıl-hamar  toxumdan  alınmış  noxud  bitkisi,  sarı-qırışıq 
toxumdan  alınmış  bitkinin  tozcuğu  ilə  tozlandırılmışdır.  Hibrid 
nəsillərin  ¼  hissəsi  sarı-hamar  toxumlardan,  ¼  hissəsi  sarı-qırışıq 
toxumlardan,  ¼  hissəsi  yaşıl-hamar  və  ¼  hissəsi  yaşıl-qırışıq 
toxumlardan ibarət olmuşdur. Valideynlərin genotipini təyin edin. 
Həlli: 
Məsələnin  şərtində  hibrid  nəsillərin  ¼  hissəsi  sarı-hamar,  ¼  hissəsi 
sarı-qırışıq,  ¼  hissəsi  yaşıl-hamar  və  ¼  hissəsi  isə  yaşıl-qırışıq 
toxumlardan  ibarət  olduğu  verilmişdir.  Valideynlərin  genotipini  təyin 
etmək üçün aşağıdakı çarpazlaşmanı aparmaq lazımdır: 

 
~ 93 ~ 
 
       
 
 
 
aaBb   
x 
     Aabb 
       
 
 
     aB   
ab 
 
Ab 
     ab 
       
 
 
AaBb   
aaBb   
Aabb        aabb 
       
 
          1/4 sarı- 
           1/4yaşıl-         1/4 sarı     1/4 yaşıl- 
       
 
 
hamar  
hamar  
qırışıq       qırışıq 
 
Beləliklə,  valideynlər – aaBb və Aabb genotipinə malik olmuşdur.  
5.
 
Qaramalda  qara  rəng  kürən  rəng  üzərində,  başın  ala-bula 
rəngi tam rənglilik üzərində dominantlıq edir. 
Başı  tam  rəngli  olan  heteroziqot  qara  rəngli  buğanın  kürən 
rəngli,  ala-bula  başlı  inəklə  çarpazlaşmasından  hansı  nəsillər  alınar? 
Nəzərə almaq lazımdır ki, inək başının ala-bulalığına görə heteroziqot 
olmuşdur. Hər iki əlamətin geni müxtəlif xromosomlarda yerləşir. 
Həlli: 
Məsələnin  şərti:  Məsələnin  şərtinə  görə  başı  tam  rəngli  olan 
heteroziqot  qara  rəngli  buğanın  kürən  rəngli,  ala-bula  başlı  inəklə 
çarpazlaşmasından hansı nəsillərin alındığını müəyyən etmək tələb olunur. 
Deməli,  buğanın  genotipi  –  Aabb,  inəyin  genotipi  isə  -  aaBb  kimi 
olmuşdur.  Alınacaq  nəsilləri  aşağıda  verilən  çarpazlaşmanın  sxeminə 
əsasən müəyyən etmək olar: 
Əlamət 
Əlaməti müəyyən edən 
gen 
Qara rəng 
A 
Kürən rəng 
a 
Ala-bula başlı 
B 
Başın tam rəngi 
b 
 
       
 
 
 
aaBb   
x 
     Aabb 
       
 
 
     aB   
ab 
 
Ab 
     ab 
       
 
 
AaBb   
aaBb   
Aabb        aabb 
       
 
         
25% qara-             25% kürən-         25% qara-        25% kürən- 
       
 
            ala-bula               ala-bula             tam rəngli        tam rəngli 
 
Çarpazlaşmadan aydın olur ki, 25%-i qara rəngli- ala-bula başlı, 25% 
qara rəngli- başı tam rəngli, 25% kürən rəngli- ala-bula başlı və 25% kürən 
rəngli- başı tam rəngli olan nəsillər alınmışdır. 
6.
 
Birinin  qanadları  normal,  digərinki  rudiment  olan  iki  qara 
bədənli  milçəyin  çarpazlaşmasından  alınmış  nəsillərin  hamısının 

 
~ 94 ~ 
bədəni  qara  olmuşdur,  amma  onların  yarısının  qanadları  normal, 
yarısı isə rudiment formalıdır. Valideynlərin genotipini təyin edin. 
Həlli: 
Məsələnin şərtindən aydın olur ki, birinin qanadları normal, digərinki 
rudiment  olan  iki  qara  bədənli  milçəyin  çarpazlaşmasından  alınan 
milçəklərin  hamısının  bədəni  qara  olmuşdur,  lakin  bu  nəsillərin  yarısının 
qanadları  normal,  yarısının  isə  rudimentlidir.  Bu  halda  valideynlərin 
genotipini  təyin  etmək  lazımdır.  Alınan  nəsillərə  əsasən  valideynlərin 
genotipi bbVv və bbvv kimi götürülməlidir. Çarpazlaşmanı aşağıdakı sxem 
üzrə izah etmək olar:    
 
    
 
 
P 
bbVv          x          bbvv 
       
      
Qametlər       bV      bv 
         bv 
       
 
 
 
bbVv   
        bbvv 
       
 
 
           qara rəngli 
       qara rəngli 
       
 
 
       normal qanadlı         rudiment qanadlı 
       
 
 
 
   50%  
             50% 
 
Aşağıdakı məsələləri tələbələr sərbəst həll edirlər: 
 
1.
 
Vələmir  bitkisində  normal  boy-  nəhəng  boyluq,  tezyetişkənlik  – 
gecyetişkənlik üzərində dominantlıq edir. Hər iki əlamətin genləri müxtəlif 
xromosom cütlərində yerləşir. 
a)
 
Normal  boy-gecyetişən  vələmir  bitkisi  ilə  nəhəng  boy-tezyetişən 
bitkilərin  çarpazlaşmasından  alınan  hibrid  bitkilər  hansı  əlamətə  malik 
olacaqdır? Çarpazlaşmada iştirak edən bitkilər homoziqot olmuşdur. 
b)
 
Hər  iki  əlamətə  görə  heteroziqot  olan  vələmir  bitkisinin 
çarpazlaşmasından  alınan  bitkilərin  neçə  faizi  nəhəng  boy-tezyetişən 
olacaqdır? 
c)
 
Normal 
boy-tezyetişən 
vələmir  bitkilərini  öz  aralarında 
çarpazlaşdırdıqda 22372 bitki alınmışdır. Nəhəng boy-gecyetişən bitkilərin 
miqdarını təyin edin. 
2.
 
Sarı-qırışıq toxumdan alınmış noxud bitkisi, yaşıl-hamar toxumdan 
alınmış  bitkinin  tozcuğu  ilə  tozlandırılmışdır.  Hibrid  toxumların  yarısı 
sarı-hamar,  yarısı  isə  yaşıl-hamar  olmuşdur.  Valideyn  bitkiləri  genotipini 
təyin edin. 
3.
 
Toxummların  formasına  və  rənginə  görə  heteroziqot  noxud 
bitkilərinin nəslində  fenotipə və genotipə görə hansı nisbətdə parçalanma 
gözlənilir? 

 
~ 95 ~