S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Sistematikasi 
Bo‘lim. 
Magnoliyatoifa (gulli, yopiq urug‘li) o‘simliklar (Magnoliophyta yoki 
Angyospermae) - Магнолиевые или Цветковые, или Покрытосеменные 
Ajdod (sinf). 
Magnoliyasimonlar (ikki urug‘pallalilar) (Magnoliopsida yoki 
Dicotyledones) - Магнолиевые или Двудольные
Ajdodcha (sinfcha)- 
Chinnigulkabilar (Caryophyllidae) -Гвоздичные 
Qabila. 
Chinnigulnamolar (Caryophyllales) - Гвоздичные
 
Oila. 
Gultojixo‘rozdoshlar (Amaranthaceae Juss.) - Амарантовые 
Turkum. 
Gultojixo‘roz (Celosia L.) - Целозия 
Tur. 
Eshak sho‘ra (Amaranthus retroflexus
)
. 
 
oilaning begona o‘t sifatida keng 
tarqalgan vakillaridan biri hisoblanadi. Bu o‘simlikning tuplari mavsumda 500000-
l000000 gacha urug‘ beradi. Poyasi tik, balandligi 20-160 sm, oddiy yoki 
tarvaqaylab ketgan. Barglari oddiy katta. Gullar mayda, ayrim jinsli o‘simlik 
hisoblanadi. Barglarida C vitamini, ko‘p miqdordagi kalsiy (quruq vazn bo‘yicha
5,3%) va sellyuloza, urug‘ida esa oqsillar, yog‘lar, kraxmal, shakar, taninlar 
mavjud. U dalalarda, sabzavot bog‘larida, o‘tloqlarda va dasht yonbag‘irlarida , 
tashlandiq yerlarda ko‘pincha temir yo‘l qirg‘oqlarida o‘sadi. 
Iyun - sentyabr oylarida gullaydi va meva beradi. Bitta o‘simlik 117,400 
donagacha urug‘ni hosil qilishi mumkin. Pishgan urug‘larni shamol, odamlar, 
hayvonlar yordamida dala bo‘ylab tarqalishi mumkin.

---

58 
Eshak sho‘ra -Amaranthus retroflexus
 Dorivorlik xususiyati
: Bu o‘simlikning guli , ildizi va barglar ishlatiladi. 
O‘simlik moyidan sirtga qo‘llansa qoraqo‘tir, qichishish kabi kasalliklarni
davolaydi. O‘simlikdan og‘ir hayz ko‘rish, gemoroidal qon ketish , oshqozon 
yarasi va turli xil yallig‘lanishlarga qarshi vosita sifatida qo‘llaniladi. Xalq 
tabobatida bargidan tayyorlangan damlamasi bosh og‘rig‘i va o‘sma kasalliklari
uchun, qovurilgan shaklda iste’mol qilish esa dizenteriya xastaligi uchun ishlatiladi 
Sho‘radoshlar (Chenopodiaseae) oilasiga deyarli hamma qit’alarning sahro va 
cho‘llarida, qumlarda va sho‘rtob yerlarda o‘sadigan 100 dan ortiq turkumga 
mansub, 1500 turga oid daraxtlar, butalar, ko‘p yillik, ikki yillik va bir yillik o‘tlar 
kiradi. Bularning ko‘pchiligi cho‘llarda o‘sadi. Bu o‘simliklar ko‘pincha etdor 
sersuv bo‘ladi. Barglari oddiy, yonbargsiz, ketma-ket yoki qarama-qarshi 
o‘rnashgan. Bargi juda kichrayib ketgan yoki butunlay yo‘qolib ketgan bo‘lishi 
mumkin. Gullar mayda, yashil yoki rangsiz, to‘g‘ri yoki qiyshiq, ikki jinsli, ba`zan 
ayrim jinsli, boshoqsimon yoki shingilsimon to`pgulda o‘rnashgan. Tugunchasi bir 
uyli va bir urug‘ kurtakli. Mevasi asosan yong‘oqcha.