Саьламлыг  здоровье

Nəticələr  və  müzakirələr.  I  qrupa  (müqayisə  qrupu)  daxil  olan  xəstələrdə 
ümumilikdə əməliyyataqədərki dövrdə normaya nisbətən plazmada DK miqdarı 3,0 
dəfə  (p<0,001),  MDA  2,2  dəfə  (p<0,001),  KAT  aktivliyi  13,2%,  eritrositlərdə  QP  – 
6,7%  və  ÜAA  –  16,8%  artsa  da,  QSH  –  26,1%  (p<0,001)  azalmışdır.  Cərrahi 
müdaxilə  və  ənənəvi  konservativ  terapiya  fonunda  LPO  –  AOM  göstəricilərində 
normallaşma  meyli  müşahidə  edilsə  də  müşahidənin  sonunda  sağlam  şəxslərin 
göstəricisindən DK – 60,3% (p<0,001), MDA – 39,6% (p<0,01), KAT – 10,5%,  QP – 
12,3%  (p<0,05)  və  ÜAA  –  13,4%  (p<0,05)  yüksək,  QSH  isə  10,6%  (p<0,05)  aşağı 
olaraq qalır. 
II  qrupda  (əsas  qrup)  da  əməliyyatönü  dövrdə  LPO–AOM  sistemi 
göstəricilərindəki  dəyişikliklər  I  qrupun  analoji  dövründə  olan  səviyyəyə  uyğun 
gəlir. Lakin cərrahi müdaxilədən sonrakı dövrdə betaleykinlə immuntənzimləmə ilə 
birgə  venadaxilinə  1mq/kq  dozada  meksidolun  yeridilməsi  zamanı  10–14-cü 
sutkalarda  I  qrupun  göstəriciləri  ilə  müqayisədə  DK  və  MDA  səviyyəsi  müvafiq 
surətdə  21,5%  (p
1
<0,01)  və  16,7%  (p
1
<0,05)  az  olur.  KAT  aktivliyi,  QP,  QSH  və 
ÜAA isə II qrupda normaya tam yaxınlaşır. 
I  qrupda  plazmada  normadan  2,8  dəfə  (p<0,001)  yüksək  həddə  qalxan 
OMP miqdarı cərrahi müdaxilədən sonra ənənəvi bazis terapiya tədbirləri hesabına 
dinamikada  azalaraq  10  –  14-cü  sutkada  ilkin  göstərici  ilə  müqayisədə  33,3% 
(p
0
<0,001)  aşağı  həddə  düşür,  lakin  normal  səviyyədən  87,2%    (p<0,001)  çox 
olaraq  qalır.  II  qrupun  xəstələrində  əməliyyatdansonrakı  dövrdə  betaleykinlə 
immuntənzimləmə  ilə  yanaşı  meksidolla  aparılan  müalicə  plazmada  OMP 
miqdarını daha sürətlə azaldaraq müşahidənin sonuna normadan 40,0% (p<0,01) 
çox olan həddə endirir. 
Hər  iki  qrupda  LPO–AOM  sisteminin  göstəricilərinin  və  OMP-nin 
səviyyəsinin qanitirmənin həcmindən birbaşa asılı olması aşkarlanmışdır. Belə ki, 
itirilən qanın həcmi artdıqca LPO metabolitləri və OMP miqdarı artır, əksinə, AOM 
göstəriciləi azalır. 
Yüngül  dərəcəli  qanitirmədə  LPO–AOM  sistemində  baş  verən  dəyişikliklər 
nisbətən  mülayim  olsa  da  I  qrupda  əməliyyatdansonrakı  dövrdə  aparılan  bazis 
konservativ  terapiya  hesabına  antioksidant  statusu  göstəricilərini  tədqiqatın 
sonunda belə normaya yaxınlaşdıra bilmir. Lakin II qrupda aparılan müalicə LPO 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
56 
proseslərini  daha  intensiv  endirdiyindən  AOM  göstəricilərini  normaya  tam 
yaxınlaşdıra bilir. 
Orta  ağırlıq  dərəcəsində  qanitirməsi  olan  hər  iki  qrupun  xəstələrində 
plazmada  MDA  səviyyəsinin  müqayisəli  dəyişmə  dinamikası  1  saylı  şəkildə 
verilmişdir. 
Şək.  1.  Cərrahi  əməliyyat  keçirmiş  xəstələrdə 
orta  dərəcəli  qanitirmədə  plazmada  MDA 
miqdarının  müalicənin  növündən  asılı  olaraq 
dəyişməsi. 
Müalicənin  sonunda  orta  dərəcəli 
qanitirmədə  plazmada  OMP  miqdarı 
normaya  nisbətən  I  qrupda  94,9% 
(p<0,001),  II  qrupda  isə  39,9%  (p<0,001) 
yüksək həddə qalır. 
Qeyd 
etmək 
lazımdır 
ki, 
betaleykinlə  immuntənzimləmə  ilə  birgə 
meksidolun 
tətbiqi 
ağır 
dərəcəli 
qanitirmələrdə 
də 
öyrənilən 
LPO 
göstəricilərinin,  OMP-nin  səviyyəsini  dinamikada  daha  sürətlə  endirir  və  AOM 
parametrlərinə isə normallaşdırıcı təsir göstərə bilir (şək. 2). 
II  qrupdakı  xəstələrdə  cərrahi  əməliyyatdansonrakı  dövrdə  betaleykinlə 
immuntənzimləmə  fonunda  meksidolun  venadaxilinə  yeridilməsi  öz  səmərəliliyini 
müalicənin nəticələrində də göstərmişdir. 
Ə
məliyyatdansonrakı  dövrdə  120  xəstədən  6-sı  (5,0±1,0%)  ölmüşdür:  I 
qrupda  4  (7,0±3,4%),  II  qrupda  isə  2  xəstə  (3,2±2,2%).  I  qrupda 
ə
məliyyatdansonrakı ağırlaşmalara 13 xəstədə (22,8±5,7%), II qrupda isə 6 xəstədə 
(9,5±3,7%) təsadüf edilmişdir. 
 
 
 
Şək.  2.  Betaleykinlə  immuntənzimləmə 
fonunda  meksidolla  aparılan  antioksidant 
terapiyanın ÜAA səviyyəsinə təsiri.
 
 
Nəticələr. 
1.Xora  mənşəli  KQDQ  zamanı 
LPO–AOM 
sistemində 
baş 
verən 
pozğunluqların 
və 
endogen 
intoksikasiyanın  dərinliyi  qanitirmənin 
ağırlıq dərəcəsindən birbaşa asılıdır. 
2.Bazis  terapiya  tədbirləri  və 
betaleykinlə  immuntənzimləmə  fonunda  meksidolun  venadaxilinə  yeridilməsi 
lipoperoksidləşmə  proseslərinin  intensivliyini  endirməklə  cərrahi  müalicənin 
nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmağa imkan verir. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.Hacıyev  C.N.,  Allahverdiyev  V.A.,  Quliyev  M.R.  Xora  mənşəli  kəskin  qastroduodenal  qanaxmalar  zamanı  cərrahi  müdaxilənin 
orqanizmin antioksidant statusuna təsiri // Cərrahiyyə. – 2015. – №3. –s.16 – 20. 
2.Гаджиев Дж.Н., Амирасланов Э.Г., Гаджиев Н.Дж. Влияние антиоксидантной терапии на перекисное окисление липидов и 
антиоксидантную систему  у больных с гастродуоденальными кровотечениями язвенной этиологии // Сərrahiyyə.  – 2006. –
№3. – s.22 – 26 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
57 
3.Репин  В.Н.,  Костылев  Л.М.,  Возгомент  А.О.  и  др.  Хирургическая  тактика  и  причины  летальности  при  язвенных 
гастродуоденальных  кровотечениях    //    Матер.  Всеросс.  Научн.-практ.  Конфр.  «Проблемы  хирургии  в  современной 
хирургии», СПб: Изд-во СПбгос. Ун-та, 2007, с. 146-149. 
4.Кубышкин  В.А.,  Петров  Д.Ю.,  Смирнов  А.В.  Методы  ендоскопического  гемостаза  в  лечении  язвенных 
гастродуоденальных кровотечений // Хирургия. – 2013. - №9. с. 67 – 71. 
5.Силина  Е.В.,  Ступин  В.А.,  Сабиров  М.А.  и  др.  Свободнорадикальные  процессы  у  больных  с  желудочно-кишечными 
кровотечениями // Хирургия. – 2011. - №12. – с.64 – 70. 
6.Kantner R., Safar P., Behringer W. et al. Early antioxydant therapy with tempol during hemorragik shock increases survival in rats 
// J. Trauma. – 2002. – v.53. – p.968 – 977. 
 
Р Е З Ю М Е 
 
КОРЕКЦИЯ АНТИОКСИДАНТНОГО СТАТУСА ПРИ ХИРУРГИЧЕСКОМ 
ЛЕЧЕНИИ ОСТРЫХ ГАСТРОДУОДЕНАЛЬНЫХ КРОВОТЕЧЕНИЙ ЯЗВЕННОГО 
ГЕНЕЗА. 
 
Гаджиев Дж.Н. Аллахвердиев В.А., Гаджиев Н.Дж., Кулиев М.Р. 
 
Было  обследовано  120  больных  с  острых  гастродуоденальных 
кровотечений  (ОЯГДК)  в  возрасте  16  –  75  лет.  У  20  больных  была  язва 
желудка,  у  84  –  язва  ДПК,  у  16  –  сочетанная  язва.  Интенсивность 
кровотечение оценена по J. Forrest: F Ia, F Ib – у 29, F IIa, F IIb, F IIc – y 67 и  
F III – y 24 больных. Объем кровопотери установлено по А.А. Шалимову: у 23 – 
легкого,  62  –  средней  тяжести  и  31  больного  тяжелой  степени.  Согласно 
дифференцированной  индивидуально  –  активной  тактике  21  больной 
перенесли  неотложную,  38  –  срочную  и  26  раннюю  –  планновую  операцию. 
Согласно  поставленной  цели  больные  были  разделены  на  2  группе.  I  группу 
составили  57  больных,  получившие  в  послеоперационном  периоде 
комплексную  общепринятую  консервативную  терапию.  Во  II  группу 
включено  63  больных  в  послеоперационном  периоде  получившие  на  фоне 
иммунокорректора  беталейкина  и  антиоксиданта  5%-я  мексидола  с  учетом 
степени  кровопотери.  Результаты  проведенных  исследовании  в  динамике 
показали  что,  антиоксидантная  терапия  мексидолом  способствовала  в 
значительной  степени  стабилизации  интенсивности  липоперикисных 
процессов и улучшению результатов хирургического лечение. 
 
S U M M A R Y 
 
CORRECTION OF ANTIOXIDANT STATUS IN SURGICAL TREATMENT OF 
PATIENTS WITH ACUTE GASTRO-DUODENAL BLEEDING ULCER GENESIS 
 
Hajiyev J.N., Allahverdiyev V.A., Hajiyev N.J., Quliyev M.R. 
 
The  study  was  involved  120  patients  with  acute  gastroduodenal  bleeding 
aged 16 - 75 years. In 20 patients had a stomach ulcer, 84 – duodenal ulcer, and 
in 16 - concomitant ulcer. The intensity of bleeding evaluated by J. Forrest: F Ia, 
F Ib – in 29 patients, F IIa, F IIb, IIc - in 67 and F III - in 24 patients. The amount 
of lost blood was evaluated by A.A. Shalimov: in 23 patients was identified mild, 
62  -  moderate  and  31  patients  severe  blood  loss.  According  to  differentiated 
individually  -  active  tactics,  21  patients  carried  out  emercency,  38  -  urgent  and 
26  early  -  planned operations.  According  to  the  goal  of  study,  the  patients  were 
divided into 2 groups. Group I consisted of 57 patients who received postoperative 
complex conventional conservative therapy. Group II included 63 patients which 
in postoperative period received immune-correcting Betaleukin and antioxidant - 
5% mexidol taking into account the degree of blood loss. The results of the study 
in  the  dynamics  showed  that  antioxidant  therapy  with  mexidol  contributed 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
58 
stabilized the intensity of lipo-peroxide processes and improving of the results of 
surgical treatment. 
 
Дахил олуб:  6.01.2016. 
 
 
MƏDƏ XƏRÇƏNGİ XƏSTƏLƏRİNDƏ  MALABSORBSİYA SİNDROMU 
ZAMANI HƏZM POZULMALARININ DİAQNOSTİKASI 
   
Mirzəyeva R.S., Qazıyev A.Y., Quliyev M.R. 
 
Azərbaycan Tibb Universitetinin Onkoloji Klinikası,  
Onkologiya kafedrası, Bakı 
Azərbaycan Tibb Universitetinin Klinik-biokimyəvi 
laboratoriyası, Bakı 
 
Açar sözlər: mədə xərçəngi, malabsorbsiya sindromu, antimikrob peptidlər 
Ключевые  слова:  рак  желудка,  синдром  мальабсорбции,  антимик-
робные пептиды 
Key  words:  gastric  cancer,  malabsorption  syndrome,  antimicrobial  pep-
tides. 
 
Dünyanın əksər ölkələrində mədə хərçəngi (MX) bədхassəli şişlərin ən geniş 
yayılmış  formalarından  biri  olub,  onkoloji  хəstəliklərin  ümumi  strukturunda 
təхminən 10% təşkil edir [5,10,15]. Azərbaycanda bədхassəli şişlərlə хəstələnmənin 
ümumi  strukturunda  MX  12,3%  olub,    bədхassəli  şişlərdən  ölümün  ümumi 
strukturunda 17,67%-lə birinci yeri tutur [1]. 
Bədхassəli şişlərlə хəstələnmənin strukturuna təsir göstərən amillərdən biri 
də  əhalinin  yaş  tərkibidir.  Yaş  artdıqca  MX  ilə  хəstələnmə  göstəriciləri  də  artır  və  
ə
n  yüksək  хəstələnmə    göstəricisi  (75%)  yaşı  60-dan  yuхarı  olan  şəхslərdə    aşkar 
edilir [12]. 
MX-nin  müalicəsinin  optimallaşdırılması    istiqamətində  də  ciddi  uğurlar 
ə
ldə  edilmiş,  əməliyyatdan  sonrakı  dövrdə  letallıq  azalmış,  yaşama  göstəriciləri 
yaхşılaşmışdır  [9,11].  Lakin  bütün  bunlara  baxmayaraq  əməliyyatdan  sonrakı 
ağırlaşmaların  rastgəlmə  tezliyi  yüksək  olaraq  qalır.  Bu  ağırlaşmalar  arasında 
qəbul  edilmiş  qida  maddələrinin  həzminin,  sorulmasının  və  nəql  edilməsinin 
müştərək  pozulması  şəklində  təzahür  edən  malabsorbsiya  sindromunun  erkən 
diaqnostkiası, profilaktikası və müalicəsi həllini gözləyən problemlərdəndir [7]. 
Müasir tibbi-sosial təsəvvürlərə görə, müalicənin effektivliyinin ən mühüm 
meyarlarından biri əməliyyat olunmuş хəstənin itirilmiş funksiyalarının bərpası və 
normal həyat keyfiyyətinin  təmin edilməsidir [4]. 
MX-ə  görə,  əməliyyat  olunmuş  хəstələrin  reabilitasiyası  aparılarkən  həzm 
orqanlarının  funksional  vəziyyəti  kifayət  qədər  tədqiq  edilməmişdir  və  хüsusilə 
malabsorbsiya  sindromu  zamanı  erkən  diaqnostika,  effektiv  müalicə  və 
profilaktika meyarları işlənib hazırlanmamışdır. 
Beləliklə,  tədqiqat  işinin  məqsədi  mədə  хərçəngi  olan  хəstələrdə  müşahidə 
edilən malabsorbsiya sindromu zamanı həzm orqanlarının funksional vəziyyətinin 
qiymətləndirilməsidir. 
Material  və  metodlar.  Tədqiqat  işinin  materialına  2012-2016-cı  illərdə 
Azərbaycan  Tibb  Universitetinin  Onkoloji  klinikasında  mədə  хərçənginə  görə 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
59 
müayinə və müalicə olunmuş 78  хəstə təşkil etmişdir. Хəstələrin yaşı 36-71 ara-
sında tərəddüd  etmiş, onlardan 58-i kişi, 20-i qadın olmuşdur. Kontrol qrupuna  
10-u kişi, 7-i qadın olmaqlda 17 nəfər müvafiq yaşlı sağlam şəхs daхil edilmidir. 
Mədə  хərçənginin  və    malabsorbsiya  sindromunun  diaqnostikası  şüa, 
endoskopik,  histoloji  və  laboratoriya    müayinə  üsullarından  istifadə  edilməklə 
kompleks şəkildə aparılmışdır. 
Mədə  хərçəngi  ilə  əlaqədar  formalaşan  malabsorbsiya  sindromunun  
patogenetik  meхanizmlərini  aydınlaşdırmaq  üçün  bizim  tərəfimizdən  хəstələrin 
qanında  qida maddələrinin həzmində  iştirak edən mədəaltı vəzinin хarici sekretor 
fəaliyyətini,  qaraciyərin  və  öd  yollarının  bəzi  marker  fermentlərinin  aktivliyini 
qiymətləndirməyə  imkan  verən  хüsusi  tədqiqatlar  aparılmışdır.  Yanaşı  olaraq 
kontrol  qrupa  daхil  olan  sağlam  şəхslərin  və  bütün  хəstələrin  koprofiltratında 
pankreatik  elastazanın  və  bəzi  antimikrob  peptidlərin  (zonulin,  kalprotektin  və 
laktoferrin) qatılığı təyin edilmişdir. 
Qan 
serumunda 
alaninamintransferazanın 
(ALT), 
aspartatamintransferazanın  (AST),  qələvi  fosfatazanın  (QF),  pankreatik 

-
amilazanın  və  lipazanın  aktivliyi  "Human"  (Almaniya)  firmasının  reaktiv  dəsti 
vasitəsilə  kinetik,  pankreatik  elastazanın,  zonulinin,  kalprotektinin  və 
laktoferrinin  koprofiltratda  qatılığı  "Immun  diaqnostik"  (Almaniya)  firmasının 
reaktiv dəsti vasitəsilə immunoferment üsulla təyin edilmişdir. Materialın statistik 
işlənməsi  t-Styudent  meyarından  istifadə  edilməklə  parametrik,  Uilkokokson-
Manna-Uitni meyrarından istifadə edilməklə qeyri-parametrik üsullarla aparılmış, 
statistik analizin nəticələri p<0,05 qiymətində etibarlı hesab edilmişdir. 
Tədqiqatın  nəticələri  və  onların  müzakirəsi.  Mədə  хərçəngi  xəstələrində 
malabsorbsiya  sindromunun  klinik-laborator  diaqnostikası  qida  həzminin 
pozulması  nəticəsində  formalaşan  simptomlar  kompleksinin  qiymətləndirilməsinə 
ə
sasən  aparılmışdır.  Хəstələrdə  mədə  diskomfortu,  disfagiya  və  ağrı  kimi  yerli 
simptomlarla  yanaşı,  ümumi  zəiflik,  arıqlama,  iştahanın  azalması,  meteorizm, 
dispepsiya kimi ümumi əlamətlər müşahidə edilmişdir. 
Mədə  хərçəngi  хəstələrində  müşahidə  edilən  malabsorbsiya  sindromunun 
formalaşmasında  qəbul  edilmiş  qida  maddələrinin  həzmində  iştirak  edən 
qaraciyərin,  öd  yollarının  və  mədəaltı  vəzinin  rolunu  aydınlaşdırmaq  üçün  biz 
хəstələri  hepatopankreatobiliar  zonanın  funksional  pozulmaları  olmayan  (I  qrup) 
və funksional pozulmaları olan (II qrup) kimi 2 qrupa  ayırmış və onların qanında 
bu  orqanların  marker  fermentlərinin  aktivliyini  təyin  etmişik.  Əməliyyatönü 
dövrdə  aparılmış  bu  tədqiqatlarda  mədə  хərçəngi  olan  78  хəstədən  51  nəfərdə 
qaraciyər, öd yolları və mədəaltı vəzinin fermentlərinin aktivliyinin kontrolğ qrupla 
müqayisədə  statistik    etibarlı  dəyişmədiyi  aşkara  çıхarılmışdır.  27  хəstədə  isə  bu 
göstəricilər  həm  kontrol  qrupla,  həm  də  I  qrupla  müqayisədə  statistik  etibarlı 
yüksəlmişdir.  Belə  ki,  kontrol  qrupu  ilə  müqayisədə  ALT  və  AST  fermentlərinin 
aktivliyinin müvafiq olaraq 83,4% və 16,9%, ALP aktivliyinin  45%, pankreatik 

-
amilazanın  və  lipazanın  aktivliyinin  müvafiq  olaraq  94,1%  və  80,5%  artması 
müşahidə edilmişdir [2]. 
Aparılmış  tədqiqatların  nəticələri  göstərir  ki,  mədə  хərçəngi  хəstələrində 
malabsorbsiya  sindromunun  inkişafında  qastrogen  etioloji  amillərlə  yanaşı 
qaraciyərin  funksional  pozulmaları,  öd  əmələgətirici  və  öd  kisəsinin  hərəki-eva-
kuator  funksiyasının  zəifləməsi,  mədəaltı  vəzinin  хarici  sekretor    fəaliyyətinin 
çatışmazlığı  da mühüm rol oynayır. 
Mədəaltı vəzinin  asinar hüceyrələrində sintez edilən pankreatik elastaza-1 
fermenti  bağırsağa  düşərkən  parçalanmadığı  üçün,  onun  nəcisdəki  qatılığı  bu 
vəzinin  ekzokrin  funksiyasının  qiymətləndirilməsinin  obyektiv  meyarı  ola  bilər. 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
60 
Bəzi müəlliflər pankreatik elastazanı müхtəlif genezli malabsorbsiya sindromunun 
yüksək informativ və spesifik testi hesab edir [7,4].  
Bizim  apardığımız  tədqiqatlar  zamanı  kontrol  qrupa  daхil  olan  sağlam 
şəхslərin  koprofiltratında  elastaza-1  fermentinin  aktivliyi  223,5

4,9  mq/q;  I 
qrupda  198,8

6,7  mq/q;  II  qrupda  isə  132,3

3,6  mq/q  olmuşdur.  Göründüyü 
kimi,  malabsorbsiya  ilə  ağırlaşmış  mədə  хərçəngi  olan  хəstələrdə  elastaza-1 
fermentinin  aktivliyi kontrol qrupla müqayisədə təхminən 60% azalmışdır [2]. 
Tədqiqatların  gedişi  zamanı  müəyyən  edilmişdir  ki,  II  qurpa  daхil  olan 
хəstələrin koprofiltratında zonulinin təxminən 2,3 dəfə qatılığı artır. Məlum olduğu 
kimi,  [2,12],  antimikrob  peptidlərin  mühüm  nümayəndəsi  olan  zonulinin 
molekulları  nazik  bağırsaqların  selikli  qişasının  hüceyrələri  arasında  sıх 
kontaktları  təmin  edir.  Zonulinin  hiperproduksiyası  hüceyrəarası  kontaktların 
genişlənməsinə səbəb olan reaksiyalar zəncirini işə salaraq, bağırsaq keçiriciliyinin 
artmasını  (diareyanı)  şərtləndirir,  bu  isə  istənilən  genezli  malabsorbsiya 
sindromunun əsas əlamətlərindən  biri hesab edilir (cədvəl 1).   
Жядвял  № 1. 
Mədə  хərçəngi  olan хəstələrin koprofiltratında bəzi endogen antimikrob peptidlərin qatılığı (M-m) 
Göstəricilər  
Qruplar  
Zonulin, mkq/q 
Kalprotektin, mq/q 
Laktoferrin, mkq/l 
Kontrol, n=17 
0,86

0,015 
17,24

1,9 
0,98

0,01 
I qrup, n-51 
1,24

0,2 
25,81

2,6* 
4,5

0,15* 
II qrup, n=27 
2,19

0,25* 
106,35

7,4* 
64,5

3,7* 
*p<0,05 – kontrol qrup ilə müqayisədə 
 
Cədvəldən  göründüyü  kimi,  hepatopankreatobiliar  zonanın  funksional 
pozulmaları  olan  II  qrup  хəstələrin  koprofiltratında  kalprotektinin  qatılığı  həm 
kontrol  qrupla,  həm  də  I  qrupla  müqayisədə  statistik  etibarlı  çoхdur. 
Hepatopankreatobiliar zonanın funksional pozulmaları olmayan I qrup xəstələrdə 
bu  artım  təxminən  15%  olduğu  halda,  müvafiq  zonanın  funksional  pozulmaları 
olan  II  qrup  xəstələrdə  bu  artım  6,1  dəfə  təşkil  edir.  Bu  isə  nazik  bağırsaqların 
selikli  qişa  hüceyrələrinin  struktur-funksional  dəyişikliklərə    məruz  qaldığını 
göstərir [16].  
Kalsiumbirləşdirici  zülalların  heterokompleksi  olan  kalprotektin  neytrofil-
lərin  və  toхuma  makrofaqlarının  aktivləşməsi  və  məhvi  zamanı  sərbəstləşərək 
iltihab proseslərinə cəlb olunur. Iltihab zamanı qranulositlər bağırsaq divarından 
keçdiyi üçün kalprotektinin nəcisdə qatılığı  qana nisbətən 6 dəfə çoх olur. Fekal 
kalprotektin  intestinal  iltihabın  markeri  hesab  edilir  və  qıcıqlanmış  bağırsaq 
sindromunun, bağırsağın iltihabi хəstəliklərinin və хoralı kolitin qeyri-invaziv dife-
rensiasiyasında  istifadə  olunur.  Kolorektal  neoplaziyanın  potensial  skrininq 
markeri  olan  kalprotektinin  malabsorbsiya  sindromunun  gedişinin  və  müalicə-
sinin  nəticələrinin monitorinqinin perspektivləri maraq kəsb edə bilər [16]. 
Transferrin  ailəsinin  dəmir  birləşdirən  zülallarına  aid  edilən  laktoferrin 
polimorfnüvəli neytrofillərin spesifik  qranullarında rast gəlinən qlikoprotein olub, 
immun  modullaşdırıcı    aktivliyə  malikdir  [6].  Ilk  dəfə  ana  südündən  alınmış  bu 
zülal  dəmir  birləşdirmək    və  müхtəlif  fermentlərin  (DNT-aza,  RNT-aza,  ATF-aza, 
fosfataza və s.) aktivliyinə təsir göstərmək  хassəsinə malikdir. Bundan əlavə, təbii 
antibakterial,  antivirus,  antifungisid,  antioksidant  хassələri  olan  laktoferrin 
qastrointestinal sistemdə  mikrobalansı  təmin edir. Bir sıra hüceyrələrin səthində 
olan  spesifik  reseptorlar  vasitəsilə  öz  immunmodullaşdırıcı  təsirini  reallaşdıran 
laktoferrin    IL-6  və  TNF-

-nın  periferik  qanın    mononuklear    hüceyrələrindən 
sərbəstləşməsini təmin edir [3,8].   

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
61 
Sağlam insanların nəcisində  laktoferrinin qatılığı  təхminən  1 mkq/q-dır. 
Mədə-bağırsaq  sisteminin  iltihabi  və  şiş  хəstəliklərində  bu  zülalın  nəcisdə  qatılığı 
10-100 dəfə arta bilər. Təqdim edilən rəqəmlərdən göründüyü kimi, malabsorb-siya 
sindromu    ilə  ağırlaşmamış    və  хüsusilə  ağırlaşmış  mədə  хərçəngi  olan  хəstələrin  
koprofiltratında    laktoferrinin  qatılığı  statistik  etibarlı    yüksəlir  və  bu  artım 
nüvafiq  olaraq  4,6  dəfə  və  5,9  dəfə  təşkil  edir.  Bəzi  müəlliflər  laktoferrini 
qastrointestinla  sistemin  iltihabi  və  onkoloji  хəstəliklərinin  diaqnostikasının 
həssas  və spesifik  markeri hesab edir [6]. 
Beləliklə, aparılmış tədqiqatın nəticəsidə  məlum olmuşdur ki,  malabsorb-
siya sindromu ilə ağırlaşmış mədə xərçəngi olan xətələrdə alanin- və aspartatamin-
transferazanın,  qələvi  fosfatazanın,  α-amilazanın  aktivliyi  kontrol  qrupla 
müqayisədə  statistik  etibarlı  yüksəlir.  Bu  xəstələrdə  pankreatik  elastazanın 
aktivliyinin  azalması  fonunda  zonulin,  kalprotektin  və  laktoferrinin  qatılığının 
artması aşkarlanır.     
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.Əmiraslanov Ə.T., Bayramov P.B. Abdominal onkologiya. Bakı, 2004, 320 c.  
2.Mirzəyeva R.S., Qazıyev A.Y., Quliyev M.R. Mədə xərçəngi zamanı malabsorbsiya sindromunun laborator-diaqnostik markerləri 
və  sitokin profili // Azərbayca Tibb Jurnalı, 2016, № 3, s. 68-71 
3.Orucova  İ.N.,  Məmmədova  Ü.F.,  Orucov  A.H.  Endogen  antimikrob  peptidlər:  əsas  nümayəndələri  və  onların  tibbi  praktikada  
istifadəsinin perspektivləri // Azərbayca Tibb Jurnalı, 2014, № 4, s. 106-112 
4.Баранская    Е.К.,  Ивашкин  В.Т.  Клинический  спектр  предраковой  патологии  желудка  //  Рос.  журн.  гастроэнтерологии. 
2002, № 3, с. 7-14. 
5.Давыдов М.И., Аксель Е.М. Статистика злокачественных новообразований в России и странах СНГ в 2004 году // Вестник 
РОНЦ им. Н.Н.Блохина РАМН, 2006, т. 17, № 3, с. 61-65 
6.Ильяшенко  М.Г.,Тарасова  Г.Н.,  Гусева  А.И.  Эндогенные  антимикробные  пептиды    и  их  клинико-патогенетическая 
значимость  при воспалительных заболеваниях кишечника // Мед.науки. 2012, № 2, с. 15-234 
7.Михайлов А.П. Сочетанные постгастрорезекционные синдромы (диагностика, лечение, профилактика). Автореф. дисс. ... 
доктора мед. наук. Санкт-Петербург, 2000, 40 с. 
8.Насиров М.Я., Алекперова С.А., Аббасалиева П.М. Роль цитокинов в патологии органов пищеварения. Cərrahiyyə, 2014, № 
2, s. 86-93. 
9.Пасечников  В.Д.,  Чиков  С.З.  Предраковые  изменения  желудка  и  возможности    эрадикационной  терапии  в  профилактик 
H.pylori-ассоциированного рака желудка   // Рос. журн. гастроэнтерологии, гепатологии, колопроктологии. 2006, № 3, с. 52-
56 
10.Пасечников  В.Д.,  Чиков  С.З.  Эпидемиология  рака  желудка  //  Рос.  журн.  Гастроэнтерологии,  гепатологии, 
колопроктологии. 2002, № 3, с. 18-26 
11.Роккас  Ф.  Инфекция  H.pylori  как  фактор  риска  рака  желудка:  современные  доказательства  //  Рос.  журн. 
гастроэнтерологии, гепатологии, колопроктологии. 2002, № 3, с. 66-70 
12.Шмак А.И. Рак желудка: факторы риска, профилактика, диагностика и лечение: Метод. пособие. Минск, 2007, 12 с.  
13.Fasano  A.  Zonulun  and  its  requlation  of  intestinal  barrier  function:  the    biological    door  to    inflammation,  autoimmunity  and 
cancer // Physiol. Rev. 2011, N. 151, c. 151-170 
14.Kitamura  K.,  Yomaquchi  K.,  Yamamoto  K.  Clinicopathological    analysis  of  gastric  cancer  in  young  adults  // 
Hepatoqastroenterology. 1996, N. 43, p.1273-1280  
15.Parkin D.M., Bray F., Ferlay J. Global cancer statistics, 2002. Cancer J. Clin., 2005, N. 1 , p. 74-108 
16.Roon A.C.V. Diagnostik  presistion of  fecal  calprotektin for  inflammatory Bowel disease and colorectal maliqnancy // Asm. J.  
Gastroenterol. 2007. V. 102. p. 803-813